жайылымдарында көшіп жүрді. Мұнда егіншілікпен айналысатын отырықшылар да тұрды. Жетісу тұрғындары өздерін Ұлы жүз д.а. «Жүз» деген «жақ», «бағыт», «бөлік». Ұлы жүз: үйсіндер, қаңлылар, дулаттар, албандар, жалайырлар, суандар, т.б.

Сыр, Қаратау, Мойынқұм өңіріндегі қыстауларда тұрып, Есіл, Нұра, Сарысу өз-рі бойын жайлайтын ж/е Орт. Қ даласын мекендейтін тайпалар Орта жүз: қыпшақтар, арғындар, наймандар, керейлер, қоңыраттар, уақтар, т.б.

Бат. Қ терр-сында Сырдың төм. ағысын, Орал, Ырғыз, Торғай өз-н, Мұғалжар тауларын атақоныс еткен тайпалар Кіші жүз: табын, тама, жағалбайлы, шөмекей, қарасақал, төртқара, адай, шекті, тана, алшын, серкеш, т.б.

3 жүздің тілі ортақ, бір тіл- қазақ тілі. Тұрмыс салты, киімі, үй жабдықтары, әдебиеті, жырлары, шаруашылығы негізінен ұқсас. 3 жүз адамдары бір-біріне туыс, бауыр.

29.Касым хан. Казак хандыгынын шарыктауы. Казакстан аумагынын кенеюi.

Касым хан.Казак хандарынын кудiреттiлiгi 16 гасырдын 1-ширегiнде, эсiресе Жэнiбек ханнын улы Касымнын(1512-1521) билiгi кезiнде(1455 ж туган)шарыктай тустi . Касымнын атагы Бурындык хан боп турган кезде ак шыга бастаган. Касымнын хан сайлануымен билiк Жжнiбек урпагына ауысады. Касым кэптеген шайкастарда ерлiгiмен кэзге тускен батыр,тапкыр колбасшы едi.Бурындык пен Касымнын тусында МухаммедШайбани казак жерiне бiрнеше шабуыл жасады,казак хандары да оларга жорык жасап турды.1510ж М.Шайбани тагы Сыганакка шабуыл жасап, Касым эскерiнен женiлiп, эзбектер Самарканга тыгылды.Осы жылдын аягында Шайбани Мерв тубiндегi Корасанда эткен Иран шахымен согыста каза табады.Сырдарияда берiк орныгу ушiн Касым хан орта Азиядагы саяси жагдайды колайлы пайдаланды. Шайбандыктардын Аксак Темiр урпагы Захир –ад-Дин Мухаммед Бабырмен куресi Туркiстан жагдайын элсi реттi. Кэп калалар Бабырды кабылдап, кала билiгiн оны

Орда мен Моголстан жауга карсы одак жасасты. Бул одак шыгыс Дештi-Кыпшак пен Жетiсу халыктарынын экон-к, шаруашылык жэне баска байланыстарын ныгайта тусуде зор манызы болды. Темiр шабуылдарына титыгына жеткен Моголстан бэлшектенiп кеттi. Темiр эскерi Жетсiу мен Кашгарияга жырткыштык жорыгын жалгастыра бердi. Моголстаннын шыгыс жагынан ойраттардын шабуылы жиiлей тустi. Уэйiс ханнан кейiн Моголстаннын кулдырау шегiне жеткендiгi акындала бердi. Iшкi талас тартыста Уэйiс ханнын улы Есен-бугы (1433-1462) женiп шыкты. Моголстаннын элсiреуi жэне бэлшектенiп кетуiнiн кэптеген саяси жэне элеуметтiк-экономикалык себептерi бар. Жетiсудагы туркi тiлдес жэне туркiленген тайпалардын бiрiгу процесi казактын улы жузiнiн калыптасыуына жеткiздi, ал букiл казакстандык тайпалардын бiрiгуi - казак деп аталатын халыктын пайда болганын букiл элемге паш еттi. Бул да Онт.Шыгыс Казакстаннын жекешеленiп, Моголстаннын кулауына экелген себептердiн бiрi. Моголстаннын сонгы билеушiлерi 15г аягы мен 16г басында елдiн жагдайын ныгайтуга умтылды. Алайда, хандыкка талас елдi одан эрi кулдырата тустi, Моголстан куйреп тынды. Жетiсудагы казак рулары мен тайпалары 60жж курылган Казак хандыгынын курамына ендi. Моголстан мемлекет iрi улттык топтардын калыптасып, дамуына мумкiндiк жасау аркылы тарихта манызды роль аткарды.

25. Қазақ халқының қалыптасуының аяқталуы. «Қазақ» термині.

Д.ж\де бес мыңнан атсам хал.бар деп есепт.Хал болу ү\н бірнеше ғас\р керек. Қаз\да хал.болып құрылу процесі алғашқы қауымдық құрылыс ыдырап,қола дәуірі(б.з.д.2-1м.ж.)мен темір (б.з.д.7-4ғ. )өмір сүрген ру\тайпа\р\ң өсіп өркен деуінен басталады.Қаз\ды ежелден мекендеген тайпалар мал шар,егін,металл өндіру ж\е өңдеумен айн.Андронов,Беғазы\Дәндібай мәдениет\рі мен сақ,сар\ мат дәуірінде өмір сүрген адамдар иран тілдес,моңғолоидтық белгілері бар ев\ ропеидтық нәсілдер болған.Сақ тайпаларының жалғасы- үйсін,қаңлы.Қаз\н\ң ертедегі тарихын екі аумақты кезеңге бөлуге болады.1-б.з.д.3-1м.ж\та үндіевр. топтың ежелгі иран тобы.2-Шығ\тан көшіп келген тайпалардың(Ғұн,Үйсін,Қаң\ лы).Үйсін мен қаңлылардың моңғолоидтық нәсілге өтуі б.з.б. 1-5ғ.жатады.Ғұн\ р\ң Бат\қа қоныс аударуына байланысты б.з. 6ғ.бастап үйсін,қаңлылардың,т.б. тайпалар көрінбейді.Себебі- Шығ\тан,Алтай,Сібірден келген түркі тайпалардың (бұлақ,қарлұқ,қимақ,қыпшақ,т.б.)Қаз\ға көшіп

ересек адамдарды сауаттандырумен айналысты.1931ж 15 пен 50 жас аралығында міндетті түрде жаппай оқытуды енгізді.Бүкіл елде 4 класстық бастауыш білім беру заңы қабылданды.Ол заң Қ- да жүзеге асырылды.Одан кейін 7 жыл,10жылдық болды.Қазақ мектептерін дамытуға Байтұрсынов,Сәтбаев,Дулатов т.б оқулықтар жазды.1928ж Қ-да тұңғыш жоғарғы оқу орнының саны 20 жетті.20-30ж қазақ жазушыларының тамаша шығармалары жарық көрді.Сейфуллиннің «көкшетау» ,Жансүгіровтың «құлагер» т.б шығармалары жазылып,театр сахнасында көрермен көңілінен шықты.Қазақ халқының ән күй өнерін зерттеуге Затаевич көп еңбек сіңірген.Ол халық әндерін жазып,нотаға түсірген.Соның негізі «қазақ халқының 1000 әні, қазақтың 500 әні мен күйі» деген жинақтар шығарылды..1922ж халық арасынан тамаша жыршылар,әншілер шыға бастады.1927ж Әміре Қишаубаев бүкіл еуропаға танымал болды.1926ж қазақтың тұңғыш театры ашылды. 30ж қазақтың кино өнері салынды. Онла « жайлауға», «Түркісіп» т.б фильмдер шығарылды. 1938ж «ленфильм» студиясы арқылы «амангелді» киносы жасалды. 74 Ұлы Отан соғысының басталуы.

1941ж. 22 маусымда фашистік Германияның әскерлері Кеңес Одағына басып кірді. Ұлы Отан соғысына Қаз-н біртұтас елдің бір бөлігі ретінде қатысты. Соғыс қарсаңында оның стратегиялық маңызы бар мол адам және табиғи ресурстары болды. Қазақ халқы өзінің кең байтақ даласын көп ғасырлар бойы қорғап келген болатын. Соғыстың алдындағы фашизмге қарсы насихат адамдарға зор ықпал жасады. 1939ж халық санағы бойынша Қаз-ң халқы 6.2 млн. адам еді. Соғысушы армиялар қат-на соғыс жылдары 1.196.164 қазақстандық сапқа тұрды. Сталинизм Қ-н мен Орта Азиядан түпкілікті халық-н, зорлап көшіріп әкелгендерден еңбек армиясы мен арнаулы құрылыс бөлімшелерін құрды, оларға Қазақ ҚСР-нан 700 мың-н астам адам шақырылып алынды. Республика армияға резерв дайындаумен айналысты. 1941-45жж әскери оқу ор-на 42 мың-н астам жас қазақстандық жіберілді, республика жер-де тұрған 27 әскери орны толық емес мәлімет бойынша 16 мың офицер даярлап