Жаңа геодезиялық аспаптар және лазерлі теодолиттер.

3 Тақырып. Сандық, лазерлік нивелирлер мен кеңістікті

құрастырушылар (1сағ.)

Лекция жоспары

1.Сандық және лазерлі нивелирлер

2.Кеңістікті құрастырушылар

Жедел дәлдікті геодезиялық өлшеулер және оларға жоғарғы дәлдікті талап ету жаңа геодезиялық өлшеулерді құруға әкелді - яғни лазерлі нивелирлерді.

Лазерлі нивелирлер нысаналау жазықтығы немесе сызықты көрінетін құратын нивелирлерде оптикалық квантты генераторларды (лазерлі) қолдануға негізделген. Рейкаға көрінетін жазықтықтың қиылысқаны кезінде онда горизонтальды жарық сызық көрінеді осы кезде одан есеп алады. Нивелирлік рейкалар бір шоқ жарық өсіне жобалық немесе фотоэлектрлік бағыттаушысымен болады. Инженерлі-геодезиялық жұмыстарға қолданылатын лазерлі рейкаларды екі түрге бөлуге болады. Горизонтальды бағытталған жарық сәулемен және горизонтальды бағытталған жарық жазықтықпен. Нивелирдеі екі түрі де, дүрбісіндегі деңгейімен және көлбеулік бұрыштың компенсаторымен болуы мүмкін. Лзерлі нивелирлер өзбетімен жеке аспаптар түрінде (мысалы, Лимка-Горйзонт), немесе кәдімгі нивелирлерге қондырғы түрінде (мысалы, ЛВН3/ЛВН5 нивелирлерге 2Н-ЗЛ және ЗН-5Л сәйкес) құрылады. Қондырғысы бар нивелирлердің лазерлі сәулесі көру дүрбісінің нысаналау өсіне параллеьді орнатылады. Немесе призмалы жүйелер көмегімен (немесе иілмелі жарықжинағыштармен) нивелирдің оптикалық өсімен бірлескен көмегімен орнатылады. Осылай лазерлі қондырғы ПЛ-1 нивелир Н-3 шағылдырғыштан тұрады, нивелирдің көру дүрбісіне орнатады кронштейн көмегімен және оптикалық қондырғымен көру дүрбісінің лазердің сәулесінің бағыты үшін. Нивелирдің окуляры лақтырмалы призмамен құрылған, осының көмегімен кәдімгі нивелир секілді жұмыс істеуге болады. Егер, лазерлі қондырғы нивелирге нысаналау сызығымен өзінше құрылса, онда оптикалық компенсатор арқылы өткенде лазерлі бір шоқ горизонтальды жағдайда болады.

Лазерлі нивелирлердің жаңа қондырғысы болып, кеңістікте горизонтальды немесе көлбеу тірек жарық жазықтығын беру мүмкіндігі жатады. Бұл рациональды лазерлі нивелирлерді және жүйелерді алаңды нивелирлеу, вертикальды жобалауды геодезиялық тексеру жасау үшін және басқа нивелирлік жүрістерді орындау үшін, қолдануға болады. Оларға отанды лазерлі нивелирлер НЛ-30, СКП-1, СКП-4, ПГЛ-1, САУЛ-1 және т.б. жатады және шетелдік Geoplan-ЗОО (Швеция), РЛМ20 және Telemat (Германия), Laserjevel және Laserplane (АҚШ) және LP3O (Sokkia, Япония) жатады.

Горизонтальды жазықтықта жер бөлігін жобалауды геодезиялық тексеру үшін, СКП-1 жазықтықты тексеру жүйесі қолданылады. Жүйе үш негізгі блоктан тұрады:лазерлі шағылдырғышан, белгілі биіктік белгісі бар ніктеді тұрақты орнатылатын горизонтальды жазықтықты құраушыдан, құрылыс машинасында (бульдозерде, скрепеде жәнет.б.) вертикальды бекітілген фотоқабылдағышты құрылғыдан. Машинаның мүшесінің жұмыс жағдайының биіктігін тұрақты біле отырып, оны оператор қолма қол басқарады. Осы автоматты түрде де орындалуы мүмкін . Оны САУЛ-1 сәулесі автоматты жүйесімен орындауға болады.

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Поклад Г.Г., Гриднев С.П. Геодезия. – М.: Академический проект, 2007. – 592 с.

2. Федотов Г.А. Инженерная геодезия. – М.: Высш. шк., 2004.- 463 с.

3. Киселев М.И., Михелев Д.Ш. Геодезия. - М.: Издательский центр « Академия», 2004.- 384 с.

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары (3-тақырып) [13]