
- •1 Оқу жұмыс бағдарламасы
- •Оқытушы туралы мәліметтер және байланыстық ақпарат
- •1.2 Пәннің еңбек сыйымдылығы
- •1.3 Пәннің сипаттамасы
- •1.4 Пәннің мақсаты
- •1.5 Пәннің міндеттері
- •1.6 Айрықша деректемелер
- •1.7 Тұрақты деректемелер
- •1.8 Пәннің тақырыптық жоспары
- •1.9 Негізгі әдебиеттер тізімі
- •1.10 Қосымша әдибиеттер тізімі
- •1.11 Студенттердің білімін бағалау белгілері
- •1.12 Саясат және рәсімдер
- •2 Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі
- •3 Лекциялардың қысқаша жазбасы
- •1 Тақырып. Тарихи даму аспектісінде геодезиялық өлшемдерді автоматтандыру (1 сағ.)
- •2 Геодезияның дамуының қысқаша тарихы жазбасы
- •3 Геодезиялық өлшеу құралдар мен әдістердің даму тарихы
- •1 Қазіргі кездегі ғылыми техникалық прогресстің даму кезеңдері.
- •2 Тақырып Жаңа геодезиялық аспаптар. Электронды және лазерлік теодолиттер (1 сағ.)
- •Жаңа геодезиялық аспаптар және лазерлі теодолиттер.
- •3 Тақырып. Сандық, лазерлік нивелирлер мен кеңістікті
- •Сандық және лазерлі нивелирлердің даму тарихы мен қолдануы
- •4 Тақырып. Лазерлі қашықтықөлшегіштер мен рулеткалар.
- •5 Тақырып Электронды тахеометрлер мен программалық
- •1 Швейцариялық фирма шығаратын Leica қазіргі заманғы электронды тахеометрлері
- •2 Япония мен ақш шығаратын қазіргі замаңғы электронды тахеометрлер
- •6 Тақырып Геодезиялық өлшемдер мәліметтер базасының ақпараттық жүйелері туралы түсініктер (1 сағ.)
- •2 Жергілікті жердің сандық моделін құру әдістері мен олардың дәлдіктері
- •7 Тақырып Автоматтандырылған түсірістер әдістері (1 сағ)
- •8 Тақырып Топографиялық түсірістердің автоматтандырылған әдістері туралы жалпы мәліметтер (1сағ)
- •1 Графикалық-графо-аналитикалық әдіс
- •2 Бос станция әдісі
- •3Автоматты координатограф
- •9 Тақырып Электронды тахеометриялық түсіріс (1сағ.)
- •1 Элеетронды тахеометрлер түрлері мен оларды қолдану
- •2 Тахеометриялық түсірістің мәнісі
- •10 Тақырып. Gps құралдары мен gps өлшемдерін өңдеу үшін программалық қамтамасыздандыру (2 сағ).
- •1 Спутникалық навигациялық комплекс – navstar.
- •2 Спутникалық навигациялық комплекс – глонас.
- •11 Тақырып. Лазерлік сканирлеу. Инженерлік объектілер мен жергілікті жердің үш-өлшемдік моделін жасау (2сағат)
- •1 Лазерлік сканирлеу.
- •2 Объектінің үшөлшемді моделдерін құру
- •12 Тақырып. Жаңа технологиялар. Құрылыстық техниканың авто-маттандырылған басқару жүйесі (2 сағ).
- •1 Навигациялық жүйелер.
- •2 Trimble компанияның gps-технологиясы.
- •4 Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар
- •5 Оқытушымен студенттің өздік жұмысының тақырыптық жоспары
- •6 Межелік бақылау және қорытынды аттестация кезеңінде студенттердің білімдерін бақылауға арналған материалдар
- •6.1 Пән бойынша жазба жұмыстарының тақырыптамасы
- •6.2 Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар (тест тапсырмалары):
- •1. Геодезияның дамуы туралы қысқаша тарихи очерк.
- •6.3 Емтихан билеттері (тесттілері)
2 Жергілікті жердің сандық моделін құру әдістері мен олардың дәлдіктері
3 Жергілікті жердің математикалық моделі
7 Тақырып Автоматтандырылған түсірістер әдістері (1 сағ)
Лекция жоспары
1.Динамикалық топографиялық жүйелер
2.Лазерлі параллактикалық жүйелер
Жергілікті жердің сандық моделі базасында жүйелі автоматтандырылған жобалауға ауысу түсірілетін жер туралы ақпараттың көлемін үлкейтуге және дәлдігін жоғарлатуға мүмкіндік береді. Бұл автоматтандыру әдістерін, топографиялық түсіріс үдірісін, сонымен қатар оның нәтижелерін өңдеуді қажет етті.
Жер беті топографиялық түсірістерінің автоматтандырылған үдірісі геодезиялық практикаға жаңа әдістерді енгізуді, жинақтау жүйесі мен топографо-геодезиялық ақпараттарды біріншілік өңдеуді, оның ішінде динамикалық топографиялық және лазерлі-параллактикалық жүйелерді атап өтуге болады, электронды тахеометрия және спутникті жүйені позициондауды қамтамасыз етеді.
Динамикалық топографиялық жүйелер нысаналаудың шексіз қозғалуын пайдаланумен негізделген, планды координаталар жағдайы сызықты кертпемен анықталады, ал биіктік лазерлі жазықтықты пайдаланып геометирялық нивелирлеу әдісімен өлшенеді. Осындай жүйенің мысалы автоматтандырылған топографиялық операциондық жүйе болып табылады (АТОС), ол рельеф қимасы 0,5м арқылы 1:2000 масштабта түсірісті орындау үшін қажет.
АТОС алаңды комплексі автомобильде және лазерлі тіректі жазықтық базасында биіктікөлшегішті қосады, төрт геодезиялық радиоқашық-тықөлшегіш түрі РДГВ немесе РДЛ және жартылайавтоматты регистратор ақпаратын құрайды. Биіктікөлшегіш негіздің түсіріс нүктелерінде орналасқан лазерлі жазықтықты сәулелендіруден, фотоқабылдағыш рейка және автомобиль кузовында орнатылатын қоздырғыш блогынан тұрады. Төрт радиоқашықтықөлшегіш, оның екеуі негіздің түсіріс нүктелерінде, ал екеуі - автомобилде орналасқан, екіканалды жүйені құрады, ол кері сызықты кертпе пикеттерінің планды координаталарын анықтауға мүмкіндік береді.
Түсіріс үдірісінде автомобильдің қозғалысы доға бойынша болады, радиоқашықтықөлшегіштің үштігі 90°-қа жақын бұрышпен қиылысады. Пикеттер 15м арқылы концентрлік доға бойынша анықталады, бір-бірінен 15-30м аралығында орналасқан. Қозғалыстағы пикеттердің пландағы жағдайын анықтау дәлдігі 0,5м (аялдама кезінде 0,13м), ал көру дәлдігі 600 м биіктік болған кезде 3,3см.
Алаңды ақпарат тіркегіші (РИП 01) компакт-кассеттаға мәліметтерді жазу магнитофоны түрінде беріледі, оған 1000 пикетке дейінгі жазулар енгізіледі. Нәтижелер камералды кешенге беріледі, есептеу орталығы мен экспедиция базасындағы ақпараттарды өңдеу техникалық құралдарынан тұрады.
Қазіргі ақпаратты тіркегіштер, алаңдық жағдайда алынған ақпараттарды сақтау және өңдеу, тіркеу үшін қажет, микропроцессордан, мәліметтерді енгізу клавиатурасынан, есептегіш пен жинақтаушыдан тұрады. Алаңды тіркегіш негізіндегі интерфейс ЭЕМ қосылған; осы жағдайда автономды тәртіпте тіркегішпен жұмыс істеуге мүмкіндік бар.
Лазерлі-параллактикалық жүйелер сонымен қатар лазерлі жазықтық жасау принципі қолданылады. Беру құрылғысы басы айналмалы лазерлі берушіні құрайды, ол горизонталды және жантайма топпенжәне радиобергішпен қалыптасады. Қабылдау құрылғысы телескопиялық штангадағы айналмалы көріністі объективпен фотоқабылдағыш түрінде көрінеді, оған радиоқабылдағыш және есептеуіш құрылғысы бекітілген. Беруші құрылғыны тұру станциясына, ал қабылдағыш құрылғысын — пикеттерде орнатады.
Пикеттердің биіктігі есебі горизонталь сәуле бойынша фотоқабылдағыш фиксациясымен, ал арақашықтық — горизонталды және жантайма лазерлі түйіндерінен құралған параллактикалық бұрышты қолданумен анықталады. Пикеттер координаталры есептеледі және есептеуіш құрылғысының таблосында көрсетіледі.
Жоғарыда келтірілген түсіріс әдістері тек қана ашық алаңда ғана қолданылады. Айрықша болып электронды тахеометр әдісі табылады.
Ұсынылатын әдебиеттер
1. Поклад Г.Г., Гриднев С.П. Геодезия. – М.: Академический проект, 2007. – 592 с.
2. Федотов Г.А. Инженерная геодезия. – М.: Высш. шк., 2004.- 463 с.
СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары (7 -тақырып) [1, 2]
Динамикалық және лазерлі параллактикалық түсірістер