Емтихан билеті №1

1. Фотограмметрияның даму тарихы

Объектілердің перспективті көріністері бойынша пішінін, өлшемдерін және орнын анықтау теориясының ғылыми негіздерінің басы Қайта өрлеу дәуірінде салынған. Альберти (1511ж) Дюрердің (1525ж) Дезарганың (1636ж) жұмыстарымен перспектива теориясынын дамуына алғышарттарды салды, бұл швейцар математигі И. Ламбертке 1795 ж. “Бос перспектива” атты жалпыланған еңбегін шығаруға мүмкіндік берді. Топографиялық мақсаттарда перспективалы суреттерді тәжрибе жүзінде қолдану А. Каппелердің (1725ж) және Ш. Ф. Ботан Бопренің (1791ж) аттарымен байланысты. 1764 ж. Данышпан орыс ғалымы М.В. Ломоносовтың өзімен жасалған жергілікті жерді географиялық зерттеу мақсаттарында экспедициялық жағдайларда камераны қолдануды ұсынатын нұсқау жарияланған.

1839 ж француз ғалымы Ж. Дагерр камерада алынатын оптикалық көріністі қағаз бетінде графикалық емес, фотографиялық әдіспен, бетіне жарыққа сезімтал иодты күміс жалатылған күміс пластинкасын қолданып, бекітуді ұсынды. Дагерротипия аталған суретке түсірудің мұндай әдісі позитивті көрініс алуға мүмкіндік берді.

XIX-ғасырдың аяғында Ресейде фотограмметрия саласында А.М. Кованько Р.Ю. Тиль, Н.О. Виллер, Б.Б. Голицын және сол сияқты энтузиастар қарқынды жұмыс істеді. Осы кезде темір жолдарын зерттеу және топографиялық пландарды құру үшін бірінші жерден фотограмметриялық түсірістер орындалған, сондай-ақ аэростаттардан әуеден түсірістер жүргізілген, өзіндік суретке түсіретін аппараттар құрылған.

Фотограмметрияның даму тарихында ірі оқиға 1901 ж. К. Пульфрихпен стереокомпораторды – фотосуреттерді өлшеу үшін аспапты ойлап шығарған болды. Пульфрих фотограмметриялық өлшеулер үшін стереоскопиялық көрініс ережесін қолдануды ұсынды. Стереоскопиялық әдісі бір-бірін жабатын суреттерде бірдей нүктелерді теңдестіру қиындығын жойды және өлшеулер дәлдігін күрт арттырды.

Бірінші бесжылдык кезеңінде елдің индусфиализация жоспарларын қамсыздануы бойынша көлемді картофафиялык жұмыстар қажет болды. Мысалы, Кузбасты игеру мэселесі геодезиялық кызымегген осы ірі аумактың иіұгыл түрде түсірісті талап етті. Фотофаммефисттер алдына біздің еліміздің кең байтақ тсрриториясының кыска мерзім ішіиде картага түсірудің жаңа әдістерін ойлап табу мақсаты қойылды.

Сол кезден бастап аэрофотограммефиялык түсірістің ерекше әдісін (келесіде диффереициалды үрдістер әдісі деп аталды) құру бойынша гылыми зерттеу және тэжірбиелік-өндірістік жұмыстар кеңінен жүргізіле басталды. Кыска мерзім ішінде үлкен территорияларды картага түсіру - орасан зор мэселесін шешу үшін маңызды роль атқарган осы эдістің теориялык талдамын Ф. В. Дробышев, М. Д. Коншин, Г. В. Романовский орындады. Ф. В.Дробышевтың топофафиялық стереометрді ойлап шыгаруы аэрофотогеодезиялық өндірісіне дифференциалданган үрдістер әдісін кеңінен енгізуді қамтамасыз етті.

Сонымен катар геодезиялык негізді камералды фотофамметриялык жиелендірудің түрлі эдістері шыгарылуда: кеністікті фотатриангуляция (А. С Скиридов), фафикалык жоспарлық фототриангуляция (Н. М. Алексапольский, Ф. В. Дробышев, Г. П. Жуков, В. Ф. Дейнеко жэне т. б.), түзу сызык әдісі (Г. В. Романовский), кеңістікті фотофиангуляцияның дифференциалданган эдісі (Г .П.Жуков), бұзылмаган үлгі әдісі (М. Д. Коншин, Г. В. Романовский).

Фото суреттерді багдарлаудын сараптамасы бойынша өзгеше теориялық жұмыстар орындалган (Н. Г. Келль, А. С. Скиридов).

Маркшейдерлік жұмыстар тэжірбиесіне аэрофотофамметриялык түсірісті снгізу бойынша каркынды зерттеулер мен тәжірбиелік-өндірістік зерттемелср жүргізіледі, бұл түрлі маркшейдерлік мэселелерді шешу үшін аэрофототүсіріс материалдарын өндеумен шұгылданатын, аумақтык арнайы фотофаммефиялык зертханаларды құруга мэжбүр еіті. Кеніштін оңтайлы түрінің сандык үлгісін кұру максатында суретгерді аналитикалык ондеу жүйелерін зертгеу бойынша гылыми зертгеулер кеңінен ашылуда. Бұл жақыи уақытта тау-кен казбаларын маркшейдерлік камсыздануынын автоматтандырылган жүйелерін кұруга көшуге мүмкіндік береді.