II. Жазбаша емтихан сұрақтары (10 балл)

1. Ретроградтық қайнау және конденсациялану құбылысы. Фазалық өзгеріс диаграммасын сызып түсіндіріңіз.

2. Газдарды төменгі температурада ректификациялау әдісімен өңдеу. Конденсациялық-буланды-ру коллоннасының сызба-нұсқасын сызып түсіндіріңіз.

3. Гексан мен судың 60^оС температурада қоспасы берілген. Осы температурадағы таза гексанның қаныққан буының қысымы 550 мм. сынап. бағ. бойынша, ал таза судыкі – 149,4 мм. сынап бағ. бойынша. 60^оС температурадағы гексан мен су қоспасының үстіндегі бу фазасының құрамын анықтаңыз.

Оқытушы, х.ғ.к., сениор-лектор Әбдиев К.Ж.

Кафедра меңгерушісі, х.ғ.д., профессор Искаков Р.М.

Кафедра мәжілісінде бекітілген. Кафедра мәжілісінің № 9 хаттамасы. «15» сәуір 2010 ж.

Энергетика және мұнай-газ индустриясы факультеті Химиялык инженерия кафедрасы «Табиғи және серіктес газдар, оларды тазалау және өңдеу әдістері» пәні

№ 5 емтихан билеті

I. Тестік емтихан сұрақтары (20 балл)

1. Табиғи газдың отын ретінде пайдаланудың қандай артықшылығы бар?

a) газдың құрамында сутек пен көміртектің үлесі жоғары;

b) метан мен басқа да көмірсутектердің үлесі жоғары;

c) көміртек диоксидінің үлесі төмен;

d) өндіруге жұмсалатын қаражат төмен, экология тұрғысынан таза отын және тасымалдау құны арзан;

e) құрамында күкірт қосылыстары жоқ.

2. Кинематикалық тұтқырлық () мына теңдеумен анықталады …

a) , мұндағы  мен  - газдың динамикалық тұтқырлық мен меншікті көлемі;

b) , мұндағы  мен М - газдың динамикалық тұтқырлық мен мольдік массасы;

c) , мұндағы  мен  - газдың динамикалық тұтқырлық мен тығыздығы;

d) , мұндағы  мен P - газдың динамикалық тұтқырлық мен қысымы;

e) , мұндағы  мен P - газдың динамикалық тұтқырлық мен қысымы;

3. Газдың меншікті ылғалдығы деп ….

a) газдың бірлік көлеміндегі су буының мөлшерін немесе массасын айтады (г/м³);

b) газдың бірлік массасына сәйкес келетін су буының мөлшерін немесе массасын айтады (г/кг);

c) берілген температура мен қысымда газдың абсолюттік ылғалдығының оның ең максимал абсолюттік ылғалдығына қатынасын айтады;

d) берілген температура мен қысымда ылғал газ қоспасының массасын су бу массасына қатынасын айтады;

e) ылғал газ қоспасының массасын оның көлеміне қатынасын айтады.

4. Газдың орташа жылу сыйымдылығы деп ....

a) газдың бірлік мөлшерінің температурасын Т₁-мен Т₂ аралығында 1 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

b) газдың бірлік мөлшерінің температурасын 10 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

c) берілген температура мен қысым жағдайында газдың бірлік мөлшерінің температурасын 1 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

d) берілген температура мен қысым жағдайында газдың бірлік мөлшерінің температурасын 100 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

e) берілген температура мен қысым жағдайында газдың бірлік мөлшерінің температурасын 50 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері.

5. Газдың критикалық температурасы (Т_кр) деп …

a) сығу арқылы газды сұйыққа айналдыруға болатын температураның ең төмен мәнін айтады;

b) сығу арқылы газды конденсациялауға болатын температураның ең жоғары мәнін айтады;

c) газдың кристаллизациялану температурасын айтады;

d) газдың қайнау температурасын айтады;

e) газдың шық түсу нүктесі.

6. Газды Т₁ температурадан Т₂ температураға дейін қыздырғандағы оның энтальпия-сының өзгерісі (DН) қандай теңдеумен анықталады?

a) DН = С_рm (T₂ –T₁);

b) DН = С_рm (T₂ + T₁);

c) DН = С_рm / (T₂ - T₁);

d) DН = С_рm / (T₂ + T₁);

e) DН = С² _рm / (T₂ + T₁);

мұндағы C_рm - T₁ -ден Т₂ -ге дейінгі тұрақты қысымдағы газдың орташа меншікті жылу сыйымдылығы.

7. Технологиялық ұйымдастыру жағдайына байланысты газдарды абсорбциялық тазалау әдістері мынадай топтарға бөлінеді:

a) механикалық және автоматтық;

b) физикалық және химиялық;

c) тұйықталмаған (разомкнутые) и циркуляциялық;

d) изотермиялық және изобаралық;

e) изохоралық және адиабаттық.

8. Құрамындағы компоненттерді таңдамалы түрде қатты дененің бетіне сіңіру арқылы газ қоспасын тазалау процесін қалай атайды?

1. Физикалық абсорбция;

2. Адсорбциялық әдіс;

3. Химиялық абсорбция;

4. тұйықталмаған (разомкнутые) абсорбция;

5. циркуляциялық абсорбция.

9. БЭТ теориясы теңдеуіндегі адсорбцияның табиғаты.

1. Хемосорбция;

2. Кеуек емес адсорбенттердегі полимолекулалық адсорбция;

3. Біріншілік құрылымдық типтес ұсақ кеуек адсорбенттердегі физикалық адсорбция;

4. Екіншілік құрылымдық ұсақ кеуекті адсорбенттердегі физикалық адсорбция;

5. Адсорбат молекулалары арасындағы тартылыс күштері ескерілген мономолекулалық адсорбция;

10. Қыздыруды қажет етпейтін газ қоспасын құрамындағы күкірттің органикалық қосы-лыстарынан салқын жағдайда тазалау әдістеріне .....

a) каталитикалық және адсорбциялық әдістер жатады;

b) сіңіру және каталитикалық әдістер жатады;

c) тотықтырғыш және сіңіру әдістері жатады;

d) каталитикалық және тотықтырғыш әдістері жатады.

e) адсорбциялық және сіңіру әдістері жатады.

11. Газды абсорбциялық әдіспен өңдегенде пайдаланылатын абсорбердің (А) атқаратын міндеті неде ?

a) А-де газ құрамынан қажетті компоненттерді (С₃+жоғары) бөліп алады;

b) А-де де қаныққан абсорбенттен СО₂ мен СО бөледі;

c) А-де абсорбент регенерацияланады;

d) А-де газ қоспасы құрамынан жеңіл компоненттерді абсорбциялайды;

e) А-де газ қоспасы құрамынан күкірт қосылыстарын абсорбциялайды.

12. Газды ТТР әдісімен өңдеудің газды ТТК әдісімен өңдеуден басты айырмашылығы неде?

а) ТТР әдісінде шикізат салқындатылғаннан соң сепараторға беріледі;

b) ТТР әдісінде шикізат қыздырылғаннан соң сепараторға беріледі;

c) ТТР әдісінде шикізат қыздырылған соң абсорберге беріледі;

d) ТТР әдісінде шикізат салқындатылған соң бірденен десорберге беріледі;

e) ТТР әдісінде шикізат салқындатылған соң алдын-ала сеператорға жіберіл-местен бірденен ректификациялық колоннаға жіберіледі.

13. Кез-келген фазадағы компоненттің активтілік коэффициенті (g) мына теңдеумен анықталады......

a) g = а · с ;

b) g = с / а² ;

c) g = с / а ;

d) g = а /с ;

e) g = с² / а, мұндағы а мен с – компоненттің активтігі мен концентрациясы.

14. Көмірсутектік газдарды ТТК әдісімен өңдеудің технологиялық сызба-нұсқаларын қандай белгілері бойынша жіктейді?

a) негізгі сепарациялау сатылары саны, салқындатқыш агенттің түріне және алынатын негізгі өнім түріне қарай жіктейді;

b) ректификациялық колоннадағы температура мен өңделетін газ қоспасының құрамы бойынша жіктейді;

c) ректификациялық колоннадағы қысым мен өңделетін газ қоспасының компоненттік құрамы бойынша жіктейді;

d) ректификациялық колоннадағы тарелкалардың теориялық саны мен газ қоспасының температурасы бойынша;

e) мұздатқыштың температурасы мен өңделетін газ қоспасының компоненттік құрамы бойынша жіктейді.

15. Газды ТТК әдісінде деметанизатордың төменгі жағынан шығатын өнімді атаңыз…

a) метан мен этан қоспасы;

b) этан мен одан ауыр көмірсутектерден тұратын қөмірсутектердің кең фракциясы;

c) СО₂ мен метан қоспасы;

d) метан мен пентан қоспасы;

e) метан мен этилен қоспасы.

16. Көмірсутектер қоспасының бастапқы құрамы мынадай с_i (моль/моль): с(СН₄) = 0,8745; с(С₂Н₆) = 0,0586; с(С₃Н₈) = 0,0372; с(н-С₄Н₈) = 0,0212; с(н-С₅Н₁₂) = 0,0085. Системаның параметрі: Р = 500 фунт/дюйм²; t = 0 ^oF. Сәйкес келу қысымы Р_сх=1500 фунт/дюйм² болғандағы этанның фазалық тепе-теңдік константасын (К) Нейрей әдісімен есептеңіз.

a) 3;

b) 2;

c) 0,5;

d) 0,05;

e) 0,01.

17. Газдың шынайы жылу сыйымдылығы (С) мына теңдеумен анықталады.

a) ;

b) ;

c) ;

d) ;

e) ;

мұндағы Q –газға берілген жылу мөлшері; T-температура өзгерісі.

18. Мұнай серіктес газ құрамындағы и-бутанның с = 1,8 мол. %, ал Т = -3,88 ⁰F және P=550 фунт/дюйм² жағдайындағы фазалық тепе-теңдік константасы К=0,18. Тепе-теңдік күй-дегі конденсаттың мольдік үлесі L = 0,1689. Сұйық фазадағы и-бутанның мольдік үле-сін (х) есептеңіз.

a) 1,23;

b) 0,94;

c) 0,78;

d) 0,06;

e) 0,008.

19. Мұнай серіктес газ құрамындағы и-пентанның с = 0,5 мол. %, ал Т = -3,88 ⁰F және P=550 фунт/дюйм² жағдайындағы фазалық тепе-теңдік константасы К=0,008. Тепе-теңдік күйдегі конденсаттың мольдік үлесі L = 0,1689. Бу фазасындағы и-пентанның мольдік үлесін (у) есептеңіз.

a) 1,008;

b) 0,001;

c) 0,1008;

d) 0,0008;

e) 0,002.

20. Газды ТТК әдісінде деэтанизатордың төменгі жағынан шығатын өнімді атаңыз…

a) метан мен этан қоспасы;

b) пропан мен одан ауыр көмірсутектерден тұратын қөмірсутектердің кең фракциясы;

c) СО₂ мен метан қоспасы;

d) метан мен пентан қоспасы;

e) метан мен этилен қоспасы.