II. Жазбаша емтихан сұрақтары (10 балл)

1. Табиғи және серіктес газдарды абсорбциялық және адсорбциялық әдістерімен кептіру. Қолданылатын абсорбенттер мен адсорбентер.

2. Мұнай серіктес газдарды төменгі температурада конденсациялау арқылы өңдеу әдісінің техно-логиялық сызба-нұсқасын сызып, түсіндіріңіз.

3. Ректификациялық колоннаның жоғары жағынан G=6000 кг/сағ (1,666 кг/с) бензин (молеку-лалық массасы 142 г/моль) буы және G=1200 кг/сағ (0,333 кг/с) су буы шығады делік. Колон-наның жоғары жағындағы қысым Р=0,151 МПа. Ректификациялық колоннаның жоғары жағы-нан шығатын бензин буының парциалдық қысымын анықтаңыз.

Оқытушы, х.ғ.к., сениор-лектор Әбдиев К.Ж.

Кафедра меңгерушісі, х.ғ.д., профессор Искаков Р.М.

Кафедра мәжілісінде бекітілген. Кафедра мәжілісінің № 9 хаттамасы. «15» сәуір 2010 ж.

Энергетика және мұнай-газ индустриясы факультеті Химиялык инженерия кафедрасы «Табиғи және серіктес газдар, оларды тазалау және өңдеу әдістері» пәні

№ 4 емтихан билеті

I. Тестік емтихан сұрақтары (20 балл)

1. Барланған газ қорының көлемі бойынша дүние жүзінде бірінші орында тұрған қандай ел?

a) Ресей;

b) Норвегия;

c) Ұлыбритания;

d) Аргентина;

e) Түркменістан.

2. Газдың кинематикалық тұтқырлығының өлшем бірлігі….

a) мН/м;

b) м²/с;

c) Па/с;

d) Пас;

e) Дж/м².

3. Газдың салыстырмалы ылғалдығы деп ….

a) газдың бірлік көлеміндегі су буының мөлшерін немесе массасын айтады (г/м³);

b) газдың бірлік массасына сәйкес келетін су буының мөлшерін немесе массасын айтады (г/кг);

c) берілген температура мен қысымда газдың абсолюттік ылғалдығының оның ең максимал абсолюттік ылғалдығына қатынасын айтады;

d) берілген температура мен қысымда ылғал газ қоспасының массасын су бу массасына қатынасын айтады;

e) ылғал газ қоспасының массасын оның көлеміне қатынасын айтады.

4. Газ қоспасының орташа изобаралық көлемдік жылу сыйымдылығы (С‘_p) мына теңдемен анықталады …

a) мұндағы С‘_pi мен n _i – i-компоненетінің орташа көлемдік жылу сыйымдылығы мен мольдік үлесі;

b) мұндағы С‘_pi мен w_i – i-компоненетінің орташа көлемдік жылу сыйымдылығы мен массалық үлесі;

c) мұндағы С‘_pi мен с_i – i-компоненетінің орташа көлемдік жылу сыйымдылығы мен мольдік концентрациясы;

d) мұндағы С‘_pi мен  _i – i-компоненетінің орташа көлемдік жылу сыйымдылығы мен көлемдік үлесі;

e) мұндағы С‘_pi мен _i – i-компоненетінің орташа көлемдік жылу сыйымдылығы мен молялдық концентрациясы.

5. Газдың критикалық көлемі (u_кр ) деп …

a) сұйық күйіндегі газдың көлемін айтады;

b) нормальды жағдайдағы (Т₀ мен р₀) газдың меншікті көлемі;

c) критикалық температура (Т_кр) мен қысым (Р_кр) жағдайындағы газдың меншікті көлемі;

d) стандартты жағдайдағы газдың көлемі;

e) нормальды жағдайдағы газдың мольдік көлемі.

6. Тотықтырғыштың (оттектің) теориялық көлемі деп …

a) газдың бірлік көлемі жартылай жанғандағы жұмсалатын тотықтырғыштың ең үлкен мөлшерін айтады;

b) газдың бірлік көлемі толық жану үшін қажетті тотықтырғыштың ең аз мөлше-рін айтады;

c) газ құрамындағы сутек газы тотығып, синтез-газ түзілу үшін қажетті тотықтыр-ғыштың мөлшерін айтады;

d) газ су буымен әрекеттесіп синтез-газ түзілу үшін тотықтырғыштың қажетті мөлшерін айтады;

e) газдың бірлік көлемі жартьылай жанып нәтижесінде СО газы түзілетін процеске қажетті тотықтырғыштың ең көп мөлшерін айтады.

7. Газды тұйықталмаған (разомкнутые) абсорбциялық әдіспен тазалағанда …

a) абсорбент регенерацияланбайды, яғни десорбция бөлімі болмайды;

b) абсорбент регенерацияланады, яғни десорбция бөлімі болады;

c) абсорбентті тек сумен тазалайды;

d) абсорбентті этиленгликольдің судағы ерітіндісімен тазалайды;

e) газ қоспасын алдын-ала СО₂ газынан тазалайды.

8. Адсорбция әдісіне қандай факторлар әсер етеді?

1. Адсорбент кеуектігі;

2. температура;

3. қысым мен адсорбенттің химиялық қасиеті;

4. қысым мен адсорбцияланатын заттың химиялық қасиеті;

5. жоғарыда аталған барлық факторплар.

9. Силикагельдің адсорбциялық белсенділігі ....

1. бетіндегі иондардың дегидратациялануы барысында кеми түседі;

2. бетіндегі иондардың дегидратациялануы барысында арта түседі;

3. бетіндегі иондар гидратацияланған сайын кеми түседі;

4. бетіндегі иондар дегидратацияланғанда өзгеріссіз қалады;

5. дұрыс жауабы жоқ.

10. Газдарды құрғату үшін негізінен қандай адсорбенттерді пайдаланады?

a) кальций оксидін, натрий карбонатын;

b) активтелген көмірді, титан оксидін;

c) алюминий оксидін, гельдерді, цеолиттерді;

d) темір гидроксидін, активтелген көмірді;

e) темір карбонатын, силикагельді.

11. Газды абсорбциялық әдіспен өңдегенде пайдаланылатын десорбердің (Д) атқаратын міндеті неде ?

a) Д-де қаныққан абсорбенттен жеңіл көмірсутектерді (метан и этан) бөледі;

b) Д-де қаныққан абсорбенттен СО₂ мен СО бөледі;

c) Д-де абсорбент регенерацияланады;

d Д-де газ қоспасы құрамынан жеңіл компоненттерді абсорбциялайды;

e) Д-де газ қоспасы құрамынан ауыр компоненттерді абсорбциялайды.

12. Газды төменгі температурада конденсациялау (ТТК) әдісімен өңдеудің сызба-нұсқасы мынадай негізгі сатылардан тұруы тиіс ....

а) газды сығу, құрғату, газды белгілі бір температураға дейін салқындату, сепарация және деметанизациялау (немесе деэтанизациялау);

b) буландыру, газды сығу және ректификациялау;

c) абсорбция, деметанизатор (немесе деэтанизатор) және абсорбентті регенерациялау;

d) буландыру, ректификациялау;

e) газды суыту және ректификациялық бөлу.

13. Системадағы фазалық тепе-теңдік күйдің орнау шарты компоненттердің қандай параметрлерінің өзара тең болуымен анықталады?

a) көлемі, тығыздығы мен ішкі энергиясы;

b) көлемі, энтропия мен тұтқырлығы;

c) температур, қысым мен химиялық потенциал;

d) қысым, тұтқырлығы мен тығыздығы;

e) температур, көлемі мен энтальпия.

14. Сұйыққа айналдырылған көмірсутектік газдарын алу әдістерін атаңыз.

a) серіктес мұнай газдары;

b) мұнай мен мұнай өнімдерін термиялық және термокаталитикалық жолмен өңдегенде түзілетін газдар;

c) құрамында метаннан басқа ауыр көмірсутектер бар табиғи газдар мен газконденсаттары;

d) синтетикалық отын алатын зауыттарда түзілетін жасанды газдар;

e) жоғарыда аталған газдардың барлығы сұйытылған газдар алудың шикізаты бола алады.

15. Газды ТТК әдісінде деэтанизатордың жоғарғы жағынан шығатын өнімді атаңыз…

a) метан мен этан қоспасы;

b) пропан мен одан ауыр көмірсутектерден тұратын қөмірсутектердің кең фракциясы;

c) СО₂ мен метан қоспасы;

d) метан мен пентан қоспасы;

e) метан мен этилен қоспасы.

16. Газ қоспасының орташа тығыздығы (_ср) мына теңдеумен есептеледі…

a) , мұндағы _i мен n_i – газ қоспасындағы i–компонентінің тығыздығы мен мольдік үлесі;

b) , мұндағы _i мен _i – газ қоспасындағы i–компонентінің тығыздығы мен көлемдік үлесі;

c) , мұндағы _i мен с_i – газ қоспасындағы i–компонентінің тығыздығы мен мольдік концентрациясы;

d) , мұндағы _i мен _i – газ қоспасындағы i–компонентінің тығыздығы мен массалық концентрациясы;

e) , мұндағы _i мен m_i – газ қоспасындағы i–компонентінің тығыздығы мен моляльдық концентрациясы.

17. Көмірсутектер қоспасының бастапқы құрамы мынадай с_i (моль/моль): с(СН₄) = 0,8745; с(С₂Н₆) = 0,0586; с(С₃Н₈) = 0,0372; с(н-С₄Н₈) = 0,0212; с(н-С₅Н₁₂) = 0,0085. Системаның параметрі: Р = 300 фунт/дюйм²; t = 100 ^oF. Сәйкес келу қысымы Р_сх=1000 фунт/дюйм² болғандағы н-пентанның фазалық тепе-теңдік константасын (К) Нейрей әдісімен есеп-теңіз.

a) 2,0;

b) 1,2;

c) 0,8;

d) 0,12;

e) 0,01.

18. Мұнай серіктес газ құрамындағы пропанның мөлшері с = 18,1 мол. %, ал Т = -3,88 ⁰F және P=550 фунт/дюйм² жағдайындағы фазалық тепе-теңдік константасы К=0,35. Тепе-теңдік күйдегі конденсаттың мольдік үлесі L = 0,1689. Сұйық фазадағы пропан-ның мольдік үлесін (х) есептеңіз.

a) 0,81;

b) 0,39;

c) 0,11;

d) 0,01;

e) 0,008.

19. Мұнай серіктес газ құрамындағы гексаннның с = 0,5 мол. %, ал Т = -3,88 ⁰F және P=550 фунт/дюйм² жағдайындағы фазалық тепе-теңдік константасы К=0,008. Тепе-теңдік күйдегі конденсаттың мольдік үлесі L = 0,1689. Бу фазасындағы и-пентанның мольдік үлесін (у) есептеңіз.

a) 1,008;

b) 0,001;

c) 0,1008;

d) 0,0008;

e) 0,0002.

20. Газды абсорбциялық әдіспен өңдегенде десорбердің жоғары жағынан қандай өнім шығады?

a) деэтанизацияланған абсорбент;

b) пропан мен ауыр көмірсутектердің қоспасы;

c) метанмен және этамен қаныққан газ қоспасы;

d) СО₂ мен СО қоспасы;

e) құрғақ газ (метан, этан және пропанның аздаған мөлшері).