II. Жазбаша емтихан сұрақтары (10 балл)

1. Газдың жылуөткізгіштігі, оның температураға тәуелдігін өрнектейтін Сатерленд теңдеуі.

2. Газдарды төменгі температурада ректификациялау әдісімен өңдеу. Ректификациялық-булан-дыру коллоннасының сызба-нұсқасын сызып түсіндіріңіз.

3. Газ қоспасының құрамы төмендегідей (көл. %): СН₄-82; С₂Н₆-15 және СО₂-3. Газ қоспасының динамикалық тұтқырлығы =0,022 мПас. Берілген жағдайдағы компоненттердің тығыздықтары белгілі (кг/м³): (СН₄)=0,717; (С₂Н₆)=1,355 және (С₃Н₈)=2,011. Газ қоспасының кинематика-лық тұтқырлық коэффициентін (м²/с) анықтаңыз.

Оқытушы, х.ғ.к., сениор-лектор Әбдиев К.Ж.

Кафедра меңгерушісі, х.ғ.д., профессор Искаков Р.М.

Кафедра мәжілісінде бекітілген. Кафедра мәжілісінің № 9 хаттамасы. «15» сәуір 2010 ж.

Энергетика және мұнай-газ индустриясы факультеті Химиялык инженерия кафедрасы «Табиғи және серіктес газдар, оларды тазалау және өңдеу әдістері» пәні

№ 14 емтихан билеті

I. Тестік емтихан сұрақтары (20 балл)

1. Табиғи газдың отын ретінде қандай артықшылығы бар?

a) газдың құрамында сутек пен көміртектің үлесі жоғары;

b) метан мен басқа да көмірсутектердің үлесі жоғары;

c) көміртек диоксидінің үлесі төмен;

d) өндіруге жұмсалатын қаражат төмен, экология тұрғысынан таза отын және тасымалдау құны арзан;

e) құрамында күкірт қосылыстары жоқ.

2. Кинематикалық тұтқырлық () мына теңдеумен анықталады …

a) , мұндағы  мен  - газдың динамикалық тұтқырлығы мен меншікті көлемі;

b) , мұндағы  мен М - газдың динамикалық тұтқырлығы мен мольдік массасы;

c) , мұндағы  мен  - газдың динамикалық тұтқырлығы мен тығыздығы;

d) , мұндағы  мен P - газдың динамикалық тұтқырлығы мен қысымы;

e) , мұндағы  мен P - газдың динамикалық тұтқырлығы мен қысымы;

3. Газдың меншікті ылғалдығы деп ….

a) газдың бірлік көлеміндегі су буының мөлшерін немесе массасын айтады (г/м³);

b) газдың бірлік массасына сәйкес келетін су буының мөлшерін немесе массасын айтады (г/кг);

c) берілген температура мен қысымда газдың абсолюттік ылғалдығының оның ең максимал абсолюттік ылғалдығына қатынасын айтады;

d) берілген температура мен қысымда ылғал газ қоспасының массасын су бу массасына қатынасын айтады;

e) ылғал газ қоспасының массасын оның көлеміне қатынасын айтады.

4. Газдың орташа жылу сыйымдылығы деп ....

a) газдың бірлік мөлшерінің температурасын Т₁-мен Т₂ аралығында 1 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

b) газдың бірлік мөлшерінің температурасын 10 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

c) берілген температура мен қысым жағдайында газдың бірлік мөлшерінің температура-сын 1 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

d) берілген температура мен қысым жағдайында газдың бірлік мөлшерінің температура-сын 100 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

e) берілген температура мен қысым жағдайында газдың бірлік мөлшерінің температура-сын 50 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері.

5. Газдың критикалық температурасы (Т_кр) деп …

a) сығу арқылы газды сұйыққа айналдыруға болатын температураның ең төмен мәнін айтады;

b) сығу арқылы газды конденсациялауға болатын температураның ең жоғары мәнін айтады;

c) газдың кристаллизациялану температурасын айтады;

d) газдың қайнау температурасын айтады;

e) газдың шық түсу нүктесі.

6. Тотықтырғыштың (оттектің) теориялық көлемі деп …

a) газдың бірлік көлемі жартылай жанғандағы жұмсалатын тотықтырғыштың ең үлкен мөлшерін айтады;

b) газдың бірлік көлемі толық жану үшін қажетті тотықтырғыштың ең аз мөлше-рін айтады;

c) газ құрамындағы сутек газы тотығып, синтез-газ түзілу үшін қажетті тотықтыр-ғыштың мөлшерін айтады;

d) газ су буымен әрекеттесіп синтез-газ түзілу үшін тотықтырғыштың қажетті мөлшерін айтады;

e) газдың бірлік көлемі жартьылай жанып нәтижесінде СО газы түзілетін процеске қажетті тотықтырғыштың ең көп мөлшерін айтады.

7. Газды тұйықталмаған (разомкнутые) абсорбциялық әдіспен тазалағанда …

a) абсорбент регенерацияланбайды, яғни десорбция бөлімі болмайды;

b) абсорбент регенерацияланады, яғни десорбция бөлімі болады;

c) абсорбентті тек сумен тазалайды;

d) абсорбентті этиленгликольдің судағы ерітіндісімен тазалайды;

e) газ қоспасын алдын-ала СО₂ газынан тазалайды.

8. Адсорбция әдісіне қандай факторлар әсер етеді?

a) Адсорбент кеуектігі;

b) температура;

c) қысым мен адсорбенттің химиялық қасиеті;

d) қысым мен адсорбцияланатын заттың химиялық қасиеті;

e) жоғарыда аталған барлық факторплар.

9. Силикагельдің адсорбциялық белсенділігі ....

a) бетіндегі иондардың дегидратациялануы барысында кеми түседі;

b) бетіндегі иондардың дегидратациялануы барысында арта түседі;

c) бетіндегі иондар гидратацияланған сайын кеми түседі;

d) бетіндегі иондар дегидратацияланғанда өзгеріссіз қалады;

e) дұрыс жауабы жоқ.

10. Газдарды құрғату үшін негізінен қандай адсорбенттерді пайдаланады?

a) кальций оксидін, натрий карбонатын;

b) активтелген көмірді, титан оксидін;

c) алюминий оксидін, гельдерді, цеолиттерді;

d) темір гидроксидін, активтелген көмірді;

e) темір карбонатын, силикагельді.

11. Газ өңдеу зауытындағы абсорбциялық жолмен өңдеу процесінің сызба-нұсқасы мынадай қондырғылардан тұруы тиіс…

a) суыту модулі, сығу модулі және сепарациялау модулі;

b) буландыру модулі, сығу модулі және сепарациялау модулі;

c) абсорбциялау модулі, қаныққан абсорбентті деметанизациялау немесе деэтанизация модулі және десорбция модулі;

d) буландыру модулі, ректификациялық бөлу модулі;

e) суыту модулі және ректификациялық бөлу модулі.

12. Pетроградтық булану деп …

a) изотермиялық жағдайда қысымын азайтқанда сұйықтың булануын айтады;

b) изобаралық жағдайда сұйықты қыздырғанда оның булануын айтады;

c) критикалық температура аймағында сұйықтың булануын айтады;

d) температураның салыстармалы жоғары аймағында изобаралық жағдайда сұйықты қыздырғанда оның толығымен конденсациялану құбылысын айтады;

e) қысымның салыстырмалы жоғары аймағында изотермиялық жағдайда сұйықты сыққанда оның толығымен бу фазасына өту құбылысын айтады.

13. Фазалық тепе-теңдік константасына қандай факторлар әсер етеді ?

a) қысым;

b) температура;

c) тепе-теңдік күйдегі фазалардың құрамы;

d) компоненттердің табиғаты;

e) жоғарыда аталған барлық факторлар.

14. Қандай компоненттер сұйытылған газдың негізгі құраушы бөліктері болып табылады?

a) метан мен этан;

b) этан мен этилен;

c) пропан мен бутан;

d) этилен мен этан;

e) пентан мен гексан.

15. ТТК әдісімен газ өңдеу әдісін шығарылатын өнімдер бойынша мынадай топтарға бөлуге болады…..

a) С₁+жоғары және С₂+жоғары өнімдерін алатын;

b) С₂+жоғары және С₃+жоғары өнімдерін алатын;

c) С₃+жоғары және С₄+жоғары өнімдерін алатын;

d) С₄+жоғары және С₅+жоғары өңімдерін алатын;

e) СН₄ мен СО₂ өнімдерін алатын.

16. Көмірсутектер қоспасының бастапқы құрамы мынадай с_i (моль/моль): с(СН₄) = 0,8745; с(С₂Н₆) = 0,0586; с(С₃Н₈) = 0,0372; с(н-С₄Н₈) = 0,0212; с(н-С₅Н₁₂) = 0,0085. Системаның параметрі: Р = 500 фунт/дюйм²; t = -22 ^oF. Сәйкес келу қысымы Р_сх=1000 фунт/дюйм² болғандағы н-бутанның фазалық тепе-теңдік константасын (К) Нейрей әдісімен есеп-теңіз.

a) 0,03;

b) 0,10;

c) 0,8;

d) 1,0;

e) 2,0.

17. Газды абсорбциялық әдіспен өңдегенде абсорбциялық-буландыру колоннасының

жоғары жағынан шығатын газ құрамын атаңыз.

a) деэтанизацияланған газ қоспасы;

b) С₃ және одан ауыр көмірсутектер;

c) СО₂ мен СО;

d) деметанизацияланған газ қоспасы;

e) құрғақ газ (метан, этан және пропанның аздаған мөлшері).

18. Мұнай серіктес газ құрамындағы метанның мөлшері с = 41,7 мол. %, ал Т = -3,88 ⁰F және P=550 фунт/дюйм² жағдайындағы фазалық тепе-теңдік константасы К=4,3. Тепе-теңдік күйдегі конденсаттың мольдік үлесі L = 0,1689. Сұйық фазадағы метанның мольдік үлесін (х) есептеңіз.

a) 0,81;

b) 0,11;

c) 0,05;

d) 0,01;

e) 0,008.

19. Мұнай серіктес газ құрамындағы и-пентанның с = 0,8 мол. %, ал Т = -3,88 ⁰F және P=550 фунт/дюйм² жағдайындағы фазалық тепе-теңдік константасы К=0,068. Тепе-теңдік күйдегі конденсаттың мольдік үлесі L = 0,1689. Бу фазасындағы и-пентанның мольдік үлесін (у) есептеңіз.

a) 1,235;

b) 0,942;

c) 0,156;

d) 0,087;

e) 0,002.

20. Бірнеше бір компонентті мұздатқыш агенттерді қолданатын сыртқы мұздатқыш цикл-дерді қалай атайды?

a) көпкомпонентті мұздатқыш циклдер;

b) көп функциональды мұздатқыш циклдер;

c) этан-пропан мұздатқыш циклдер;

d) каскадтық мұздатқыш циклдер;

e) көп сатылы мұздатқыш циклдер.