II. Жазбаша емтихан сұрақтары (10 балл)

1. Табиғи және серіктес газдардың сипаттамалары, физикалық қасиеттері мен құрам ерек-шеліктері.

2. Газдарды төменгі температурада ректификациялау әдісімен өңдеу. Конденсациялық-буланды-ру коллоннасының сызба-нұсқасын сызып түсіндіріңіз.

3. 1 кг табиғи газды жағу барысында мынадай өнімдер түзілді (кг): СО₂-1,45; N₂ – 8,74 және Н₂О – 1,92. Жану өнімдерінің көлемдік құрамын анықтаңыз.

Оқытушы, х.ғ.к., сениор-лектор Әбдиев Қ.Ж.

Кафедра меңгерушісі, х.ғ.д., профессор Искаков Р.М.

Кафедра мәжілісінде бекітілген. Кафедра мәжілісінің № 9 хаттамасы. «15» сәуір 2010 ж.

Энергетика және мұнай-газ индустриясы факультеті Химиялык инженерия кафедрасы «Табиғи және серіктес газдар, оларды тазалау және өңдеу әдістері» пәні

№ 13 емтихан билеті

I. Тестік емтихан сұрақтары (20 балл)

1. Табиғи газдың отын ретінде қандай артықшылығы бар?

a) газдың құрамында сутек пен көміртектің үлесі жоғары;

b) метан мен басқа да көмірсутектердің үлесі жоғары;

c) көміртек диоксидінің үлесі төмен;

d) өндіруге жұмсалатын қаражат төмен, экология тұрғысынан таза отын және тасымалдау құны арзан;

e) құрамында күкірт қосылыстары жоқ.

2. Кинематикалық тұтқырлық () мына теңдеумен анықталады …

a) , мұндағы  мен  - газдың динамикалық тұтқырлық мен меншікті көлемі;

b) , мұндағы  мен М - газдың динамикалық тұтқырлық мен мольдік массасы;

c) , мұндағы  мен  - газдың динамикалық тұтқырлық мен тығыздығы;

d) , мұндағы  мен P - газдың динамикалық тұтқырлық мен қысымы;

e) , мұндағы  мен P - газдың динамикалық тұтқырлық мен қысымы;

3. Үшкомпонентті газ қоспасының құрамы төмендегідей: и-С₄Н₁₀- 30 %; н-С₄Н₁₀ - 40 % және С₃Н₈ – 30%. Газ қоспасының шық түсу нүктесін (^оС) төменде келтірілген номо-граммадан анықтаңыз.

a) + 2;

b) - 3,2;

c) – 5,8;

d) -10,5;

e) -25.

4. Газдың орташа жылу сыйымдылығы деп ....

a) газдың бірлік мөлшерінің температурасын Т₁-мен Т₂ аралығында 1 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

b) газдың бірлік мөлшерінің температурасын 10 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

c) берілген температура мен қысым жағдайында газдың бірлік мөлшерінің температура-сын 1 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

d) берілген температура мен қысым жағдайында газдың бірлік мөлшерінің температура-сын 100 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері;

e) берілген температура мен қысым жағдайында газдың бірлік мөлшерінің температура-сын 50 К-ге өзгерту үшін берілетін жылу мөлшері.

5. Газдың критикалық температурасы (Т_кр) деп …

a) сығу арқылы газды сұйыққа айналдыруға болатын температураның ең төмен мәнін айтады;

b) сығу арқылы газды конденсациялауға болатын температураның ең жоғары мәнін айтады;

c) газдың кристаллизациялану температурасын айтады;

d) газдың қайнау температурасын айтады;

e) газдың шық түсу нүктесі.

6. Газды Т₁ температурадан Т₂ температураға дейін қыздырғандағы оның энталпиясының өзгерісі (DН) қандай теңдеумен анықталады?

a) DН = С_рm (T₂ –T₁);

b) DН = С_рm (T₂ + T₁);

c) DН = С_рm / (T₂ - T₁);

d) DН = С_рm / (T₂ + T₁);

e) DН = С² _рm / (T₂ + T₁);

мұндағы C_рm - T₁ -ден Т₂ -ге дейінгі тұрақты қысымдағы газдың орташа меншікті жылу сыйымдылығы.

7. Технологиялық ұйымдастыру жағдайына байланысты газдарды абсорбциялық тазалау әдістері мынадай топтарға бөлінеді:

a) механикалық және автоматтық;

b) физикалық және химиялық;

c) тұйықталмаған (разомкнутые) и циркуляциялық;

d) изотермиялық және изобаралық;

e) изохоралық және адиабаттық.

8. Құрамындағы компоненттерді таңдамалы түрде қатты дененің бетіне сіңіру арқылы газ қоспасын тазалау процесін қалай атайды?

a) Физикалық абсорбция;

b) Адсорбциялық әдіс;

c) Химиялық абсорбция;

d) тұйықталмаған (разомкнутые) абсорбция;

e) циркуляциялық абсорбция.

9. БЭТ теориясы теңдеуіндегі адсорбцияның табиғаты.

a) Хемосорбция;

b) Кеуек емес адсорбенттердегі полимолекулалық адсорбция;

c) Біріншілік құрылымдық типтес ұсақ кеуек адсорбенттердегі физикалық адсорбция;

d) Екіншілік құрылымдық ұсақ кеуекті адсорбенттердегі физикалық адсорбция;

e) Адсорбат молекулалары арасындағы тартылыс күштері ескерілген мономолекулалық адсорбция.

10. Қыздыруды қажет етпейтін газ қоспасын құрамындағы күкірттің органикалық қосы-лыстарынан салқын жағдайда тазалау әдістеріне .....

a) каталитикалық және адсорбциялық әдістер жатады;

b) сіңіру және каталитикалық әдістер жатады;

c) тотықтырғыш және сіңіру әдістері жатады;

d) каталитикалық және тотықтырғыш әдістері жатады.

e) адсорбциялық және сіңіру әдістері жатады.

11. Газды абсорбциялық әдіспен өңдегенде пайдаланылатын абсорбциялық-буландыру колоннасының (АБК) атқаратын міндеті неде ?

a) АБК қаныққан абсорбент құрамынан жеңіл көмірсутектерді (метан мен этан) бөледі;

b) АБК қаныққан абсорбент құрамындағы ауыр көмірсутектерді бөледі;

c) АБК абсорбентті регенерациялайды;

d) АБК газ қоспасы құрамынан жеңіл компоненттерді абсорбциялайды;

e) АБК газ қоспасы құрамынан ауыр компоненттернді абсорбциялайды.

12. Pетроградтық конденсациялану деп …

a) изотермиялық жағдайда қысымын азайтқанда сұйықтың булануын айтады;

b) температураның салыстармалы жоғары аймағында изобаралық жағдайда сұйықты қыз-дырғанда оның толығымен конденсациялану құбылысын айтады;

c) критикалық температура аймағында сұйықтың булануын айтады;

d) қысымның салыстырмалы жоғары аймағында изотермиялық жағдайда сұйықты сыққан-да оның толығымен бу фазасына өту құбылысын айтады.

e) критикалық қысым аймағында сұйықтың булануын айтады.

13. Идеaл ерітінділердің заңдарына бағынатын системалар үшін компоненттің фазалық тепе-теңдік константасының (К_i) теңдеуін жазыңыз.

a) К_i = Р_i*Р ;

b) К_i = Р_i / Р ;

c) К_i = Р / Р_i ;

d) К_i = Р_i /(1-Р²);

e) К_i = Р² / Р_i , мұндағы Р_i - берілген температурадағы таза i-компонентінің қаныққан бу қысымы; Р- системаның жалпы қысымы.

14. Сұйытылған газдың негізгі компоненттік құрамы қандай?

a) метан, этан, пропан, гексан;

b) этан, пропан, бутан, пентан;

c) пропан, бутан, пентан, гексан;

d) пентан, гексан, гептан, октан;

e) метан, гексан, пентан, октан.

15. Газды ТТК әдісінде деэтанизатордың төменгі жағынан шығатын өнімді атаңыз…

a) метан мен этан қоспасы;

b) пропан мен одан ауыр көмірсутектерден тұратын қөмірсутектердің кең фракциясы;

c) СО₂ мен метан қоспасы;

d) метан мен пентан қоспасы;

e) метан мен этилен қоспасы.

16. Газды абсорбциялық әдіспен өңдегенде пайдаланылатын абсорбердің (А) атқаратын міндеті неде ?

a) А-де газ құрамынан қажетті компоненттерді (С₃+жоғары) бөліп алады;

b) А-де де қаныққан абсорбенттен СО₂ мен СО бөледі;

c) А-де абсорбент регенерацияланады;

d) А-де газ қоспасы құрамынан жеңіл компоненттерді абсорбциялайды;

e) А-де газ қоспасы құрамынан күкірт қосылыстарын абсорбциялайды.

17. Көмірсутектер қоспасының бастапқы құрамы мынадай с_i (моль/моль): с(СН₄) = 0,8745; с(С₂Н₆) = 0,0586; с(С₃Н₈) = 0,0372; с(н-С₄Н₈) = 0,0212; с(н-С₅Н₁₂) = 0,0085. Системаның параметрі: Р = 300 фунт/дюйм²; t = 100 ^oF. Сәйкес келу қысымы Р_сх=1000 фунт/дюйм² болғандағы н-бутанның фазалық тепе-теңдік константасын (К) Нейрей әдісімен есеп-теңіз.

a) 2,0;

b) 0,9;

c) 0,3;

d) 0,05;

e) 0,01.

18. Мұнай серіктес газ құрамындағы этанның мөлшері с = 19,7 мол. %, ал Т = -3,88 ⁰F және P=550 фунт/дюйм² жағдайындағы фазалық тепе-теңдік константасы К=1,12. Тепе-теңдік күйдегі конденсаттың мольдік үлесі L = 0,1689. Сұйық фазадағы этанның мольдік үлесін (х) есептеңіз.

a) 0,81;

b) 0,48;

c) 0,18;

d) 0,01;

e) 0,008.

19. Мұнай серіктес газ құрамындағы н-пентанның с = 0,9 мол. %, ал Т = -3,88 ⁰F және P=550 фунт/дюйм² жағдайындағы фазалық тепе-теңдік константасы К=0,057. Тепе-теңдік күйдегі конденсаттың мольдік үлесі L = 0,1689. Бу фазасындағы н-пентанның мольдік үлесін (у) есептеңіз.

a) 0,002;

b) 0,031;

c) 0,005;

d) 0,574;

e) 0,823.

20. Процестің басты сызба-нұсқасына байланысты ТТР әдісінде пайдаланылатын ректи-фикациялық колонналар мынадай топтарға бөлінеді....

a) тарелкалы және қалпақты;

b) бір- және екісатылы;

c) ректификациялық-буландырғыш және конденсациялық-буландырғыш;

d) төменгі және жоғары температуралы;

e) ректификациялық және жартылай дистиляциялық.