2)Келесі шарт бойынша қайталау Repeat операторы

Бұл оператор да WHILE операторы сияқты қайталану саны алдын - ала белгісіз болған жағдайларда қолданылады. REPEAT циклінің WHILE циклінен айырмашылығы циклді орындау шарты цикл денесінен кейін тексеріледі. Цикл денесі жай немесе құрама оператор болуы мүмкін. Ондағы операторлар REPEAT және UNTIL қызметші сөздерінің арасында орналасатындықтан, цикл денесі операторлық жақшаларға алынбай жазылады. Циклден шығу шарты орындалу үшін, цикл денесінде шартқа әсер ететін ең кемі бір оператор болуы тиіс, әйтпесе цикл денесінің орындалуы тоқтамай шексіз қайталана береді (бағдарлама "мәңгі циклденіп" қалады). Жалпы жазылу түрі төмендегідей:

REPEAT

Циклденесі;

UNTIL шарт;

UNTIL операторында жазылған шарт орындалғанға дейін цикл денесінің орындалуы қайталанып тұрады. Егер ондағы шарт орындалса, онда қайталану процесі тоқтап, басқару цикл денесінен кейін тұрған операторға беріледі. Шарттағы есептеуіш параметр мәні циклге дейін беріліп, оның жаңа мәнінің өсімі цикл денесінде беріледі.

REPEAT циклінің блок – схемасы

Барлық циклдік операторлармен бағдарламалар құрғанда, Do, While, Repeat операторларынан кейін нүктелі үтір қойылмайтынын ескеру қажет. Егер цикл денелерінде басқаруды циклдің сыртындағы таңбаға көшіретін оператор кездессе, онда циклдің қайталануы бірден тоқтайды. Егер циклдің орындалу шарты басынан орындалмаса, онда цикл жүрмейді. REPEAT циклінде бағдарлама орындалуы цикл соңындағы шартқа бармай тұрып, цикл денесі міндетті түрде бір рет орындалады. Цикл денесінде басқаруды цикл сыртына жіберетін шартсыз көшу операторы тұрса, онда басқару Goto операторындағы белгісі бар цикл сыртындағы операторға беріліп, цикл ерте аяқталуы мүмкін

7-билет

1. Компьютерлік вирустар

Басқа бағдарламаларды өзіне жазып алып, олардың көшірмесі түріне енетін көбею қабілетін сақтайтын, бағдарламаны залалдайтын бағдарламаны компьютерлік вирус деп атайды. Ол биологиялық вирус – сіркелер сияқты есептеу үрдісінің өздігінен көбейе алатын, түрленетін қабілетке ие компьютерлік вирусы. Вирустар жүйелік файлдарды залалдандырып, әркез компьютерді қосқанда жадыда іске қосылады немесе байқалмай қалу үшін орындалатын файлдар түріне енеді. Вирустардың негізгі типтері: бағдарламалық, салатын, макровирустар.

Құжаттарында бейнеленген әрекеттерімен бірге кейбір басқа, жүйенің қауыпсіздігін бұзатын әрекеттерді орындайтын бағдарлама «троянский конь» деп аталады. Осындай бағдарламалар көбінесе пайдалы утилитар болып жасырынады.

Ауқымды желімен таратылатын вирустің бір түрі «сетевой червь» болады. Алғашқыда олар таратылған есептеулерді орындауға мүмкіншілік алу үшін желіде бос ресурстары бар компьютерлерді іздеуге дайындалған болатын. Дұрыс қолданылса «червьтер» технологиялары өте пайдалы болуы мүмкін. Бірақ олар зиян бағдарламалар ішінде ең қауіпті бағдарлама, себебі олардың шабуылы ауқымды желінің кез-келген компьютеріне жасалынуы мүмкін.

Зиян бағдарламалардан сақтану үшін келесі шаралар қолданылады: орындалатын файлдарға рұқсатсыз қатынас құруды болдырмау, алынған бағдарламаларды тестілеу, орындалатын файлдар мен жүйелік аймақтардың бүтіндігін бақылау, бағдарламаларды орындаудң тұйықталған ортасын жасау.

Ақпаратты қорғаудың бір құралы қажетті мәліметтерді резервті көшіру болып табылады. Сонымен бірге ақпаратты қорғауға вирустарға қарсы бағдарламаларды қолдануға болады. Ең кең тараған вирустарға қарсы бағдарламалары: Касперский, AVP сканер, DrWeb және басқалар. Вирустардан қорғайтын бағдарламалық құралдар мүмкіншіліктері:

- қатты дискінің бейнесін сыртқы тасымалдаушыларда жасау (қатты дискінің жүйелік аймақтарында мәліметтер бұзылған жағдайда, бұл диск олардың көп бөлігін қалпына келтіруге мүмкіндік береді);

-вирустарды іздеу мақсатымен қатты дискілерді тұрақты сканерлеу (сканерлеген кезде вирустарға қарсы бағдарлама бағдарлама шартаңбасын мәліметтер қорында сақталатын белгілі вирустардың шарттаңбаларымен салыстырып вирустарды іздейді) ;

- файлдардың өлшем өзегрісі мен басқа атрибуттарын бақылау (көбейу кезінде вирустар залалданған файлдардың параметрлерін өзгерткенде, вирустарға қарсы бағдарлама олардың жұмысын тауып пайдаланушыға хабар береді;

-қатты дискіге қатынасуды бақылау (вирустардың жұмысымен байланысты ең қауыпты операциялар қатты дискіде жазылған мәліметтерді өзгертуге негізделген, сондықтан вирустарға қарсы бағдарламалар оған қатынастарды бақылап, пайдаланушға сенімсіз белсенділік туралы хабар береді.

Компьютерлік желілерде қарапайым жергілікті бір жүйе ішінде орындалатын шабуылдардан басқа желілік ресурстар мен ақпараттың таратылуына байланысты алыстан шабуылдар жасалады. Коммерциялық мақсатпен ауқымды желілерді пайдалану, және де құпия ақпаратты тасымалдау ақпараттың тиімді қорғау жүйесін құруды талап етеді. Ішкі желілер үшін ең мұмкін болатын қауып-қатерлерден сақтауды желіаралық экрандар көмегімен орындауға болады. Желіаралық экрандардың компоненттерінің көбісін келесі үш категорияның біреуіне жатады деп есептеуге болады: сүзетін маршрутизаторлар, желілік деңгейдегі шлюздар, қолданбалы деңгейдегі шлюздар.

Ақпаратты сақтау және қорғауын қамтамсыздандыру үшін вирустарға қарсы қорларын тұрақты жаңартып тұру қажет, резервті көшіруді орындап, қауіпсіздік саясатын сауатты қолдану керек.