II)Стандартты функциялар. Арифметикалық өрнек. Div mod амалдары.

Станд.функ-лар – негізгі элемент функциялары. Стандрт.функц- лар математика тілінде қалай аталса паскаль тілінде солай аталады. Жазылу ережелері:

-ф-я аты латын әріппен жазылады.

-ф-я аты 6 әріптен аспау керек.

-ф-я аргументі ф-я атынан соң жақша ішіне жазылады.

-ф-я арг-ті тұрақты айнымалы немесе ариф.өрнек болуы мүмкін.

-ф-я арг-ті бірнеше болса араларына үтір белгісі қойылады

-триг-қ ф-яларды арг-т мәні радиан өлшемімен берілу қажет.

Ариф.өрнек – тұрақтылардан, айнымалылардан, ф-ялардан, амалдар белгісінен, өрнектің орындалу ретін өзгертетін жақшадан тұрады. Өрнектің нәтижесі бүтін, немесе нақты сан болады. Паскаль тілінде ариф. Өрнек сызықты түрде жазылады. Бөлшектің алымы мен бөлімінде дәрежелер көрсеткіші мен индекстері бір қатарда жазылады. DIV-бөліндінің тек бүтін бөлімі алынып бөлшек бөлімі қарастырылмайды. 11DIV5=2.

MOD-бүтін бөлігін табу амалы. -17MOD5=-2

33 Билет

I)Санақ жүйесі. Санақ жүйесінің негізгі ұғымдары

Сандардың атау және жазу ережелері мен әдістерінің жиыны санақ жүйесі деп аталады. Санақ жүйесінің негізі(q) дегеніміз қолданылатын цифрлар саны.

Санақ жүйелері сандарды бейнелеу тәсіліне байланысты позициялық және позициялық емес болып екіге жіктеледі. Егер цифрдің мағыналы мәні оның позициясынан тәуелді болса, онда ол позициялық санақ жүйесі деп аталады. Мысалы, 111 саны позициясына байланысты бірлік, ондық және жүздік ұғымдарын береді. Позициялық емес санақ жүйесінде цифрдің мәні оның позициясынан тәуелсіз. Мысалы, римдік санақ жүйесіндегі ІІІ саны; мұнда үш «бір» бірігіп «үш» санын береді және олардың мағынасы позициясынан тәуелсіз.

Санақ жүйелерінің төрт түрі бар. Олар:

1)екілік санақ жүйесі (0 мен 1)

2)сегіздік санақ жүйесі (0,1,2,3,4,5,6,7)

3)ондық санақ жүйесі (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9)

4)оналтылық санақ жүйесі (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F).

Барлық санақ жүйелерінің ішіндегі ең қарапайымы, әрі есептеуіш құрылғылар үшін маңыздысы - екілік санақ жүйесі, q=2.

Есептеуіш техника дамуының алғашқы кезеңінен бастап нақты сандармен жүргізілетін арифметикалық амалдар екілік санақ жүйесінде жүргізілді. Себебі, барлық сигналдар 0 мен 1 түрінде беріледі. Жедел жады транзисторлары (конденсаторлар) екі мәннің біреуін ғана қабылдайды: зарядталған немесе зарядталмаған. 1 саны «ақиқат», 0 саны «жалған» ұғымын береді.

Кез-келген санды 0 мен 1 көмегімен жазуға болады. Мысалы, 7 санын екілік санақ жүйесінде жазсақ, 111 саны шығады: . Екілік санақ жүйесінде жұмыс жасау үшін 8 ереже жеткілікті. Олар:

0+0=0

0+1=1

1+0=1

1+1=10 0*0=0

0*1=0

1*0=0

1*1=1

Бір санақ жүйесінен басқа санақ жүйесіне келтіру ережелері

1-ереже. Ондық санақ жүйесінде берілген бүтін санды екілік (сегіздік немесе оналтылық) санақ жүйесіне ауыстыру үшін берілген санды санақ жүйесінің негізіне, яғни 2-ге (8-ге немесе 16-ға) бөледі. Бөлуді негізден кіші сан шыққанға дейін жалғастырады. Алынған нәтижені соңынан бастап жазады.

2-ереже. Екілік (сегіздік немесе оналтылық) санақ жүйесінде берілген бүтін санды ондық санақ жүйесіне ауыстыру үшін берілген санның цифрларын санақ жүйесі негізінің, яғни 2-нің (8-дің немесе 16-ның) дәрежелеріне көбейтіп, шыққан сандарды қосады.

3-ереже. Ондық санақ жүйесінде берілген бөлшек санды екілік (сегіздік немесе оналтылық) санақ жүйесіне ауыстыру үшін берілген санды санақ жүйесінің негізіне, яғни 2-ге (8-ге немесе 16-ға) көбейтеді. Көбейту нәтижесінде алынған бүтін сан үтірден кейінгі санды береді. Көбейту бөлшек бөлік нөлге айналғанға дейін жалғасады.

4-ереже. Екілік (сегіздік немесе оналтылық) санақ жүйесінде берілген бөлшек санды ондық санақ жүйесіне ауыстыру үшін берілген санның цифрларын санақ жүйесі негізінің, яғни 2-нің (8-дің немесе 16-ның) теріс дәрежелеріне көбейтіп қосады.