2 Сабактас кұрмалас сөйлем және оның түрлері.

3 Вопрос

Қазақстан бес экономикалық аймаққа бөлінеді. Қазақстан республикасы 1991 жылы егеменді ел болып жарияланды. Қоршаған ортаны қорғау – біздің парызымыз.

Билет № 24

1 Мен Семей қаласында тұрамын. Семей қаласы Қазақстанның шығысында орналаскан. Семей – ең көне, тарихи қалалардың бірі. Семей ұлы Абайдың, Шәкерімнің, Мұхтар Әуезовтың туған жері. Семей оңірінде белгілі әншілер: Бибігүл Төлегенова, Роза Рымбаевалар дүниеге келген. Семей қаласында көптеген зауыттар, фабрикалар жұмыс істейді. Семей қаласын екіге жарып, Ертіс өзені ағады. Қырықтан астам орта мектептер, балабақшалары бар. Шәкерім атындағы университет, Семей педагогикалық институтты, Медициналық академия, бірнеше колледждер мен лицейлар бар. Мұнда Абай мемориалдық кешені, өлкетану, Достаевский, Невзоровтар отбасы атындағы мұрайжайлар жүмыс істейді. Семей қаласында еліміздегі ең үлкен көпір бар.

2 Вопрос

Етістіктің райлары.

Орындаушының іс-қимылға байланысты ой-пікірін, қатынысын білдіреді. Оның 4түрі бар. Олардың ережесі, жасалу жолы темендегідей:

1 Ашық рай (іс-қимылдың қай шақта орындалғанын білдіреді) (үш шақтың жасалу жолдары арқылы жасалады) (келдім)

2Бұйрық рай (іс-қимылдың бұйыру, талап ету, өтіну ретінде айтылумағанасын білдіреді) (етістіктің бұйрықты түрде жіктелуі арқылы жасалады) (мен келейін)

3 Шартты рай (іс-қимылдың орындалу-орындалмау шартын білдіреді) (етістік +(-са, -се)+ жіктік жалғау) (мен сабақоқысам)

4 Қалау рай (іс-қимылды орындаушынының қалауын, тілегін, ниетін білдіреді)

А) етістік+(ғы, гі, қы, кі)+ тәуелдік жалғау/ «кел» етістік (біздің сабақ оқығымыз келеді)

Ә) етістік +(ғай, гей, қай, кей)+жіктік жалғау (оқығайсыз, келгейсің)

Б) етістік+(са, се)+жіктік жалғау/ игі еді (Ол барса игі еді.)

Етіс (іс-қимыл мен оны орындаушының арасындағы қатыныаты білдіреді.)

1 Өздік етіс (істі орындаушының өзі істегенін білдіреді) (етістік+(ын, ін, н)+жіктік жалғау)(жуын, киін)

2 Ырықсыз етіс (істің орындаушысы көрметілмей, өздігінен жасалғандай көрінеді) ((етістік+(ыл, іл, л)+жіктік жалғау(айтылды)(түбірде «л» әрпі болса, ын, ін, н(алынды))

3 Ортақ етіс (істің бірлесіп, ортақтасып істелгенін білдіреді (етістік+(ыс, іс, с)+жіктік жалғау) (жазасты, оқыспақ)

4 Өзгелік етіс (істің үшінші біреу арқылы орындалғанын білдіреді)( дыр, дір, тыр, тір, ыр, ір (жаздыр) ғыз, гіз, қыз, кіз (айтқыз) –т (оқыт) –сет(көрсет))

3 Пословицы о детях и родителях

1Ананың көнілі балада,

Баланың көнілі далада.

2 Ата –бәйтерек,

Бала – жапырақ.

3 Ана алдында – құрмет,

Ата алдында – қызмет.

4 Әкеден безген ұл болмас,

Анадан безген қыз болмас.

5 Баласынан айрылған әке

Таяғына сүйенер.

Билет № 25

1 В.В. Радлов – есімі әлемге әйгілі түрколог, Шығысты зерттеуші ғалым. Ол Берлинде туған. Орта Азияны зерттейтін ғылыми комитетке басшылық жасайды. Нәтижесінде он бір томдық «Түрік тайпалы халыктардың әдебиет үлгілері» атты еңбегі жарияланады, төрт томдық « Түрік тілінің сөздігі» құрастырады.

Академик В.В. Бартольд шығыстану ғылымының аса көрнекті өкілі, әйгілі тарихшы. Ол Орталық Азия мен Ортта Азия тарихын зерттеп, аса құнды еңбектер жазған. Соның негізінде «Жетісу тарихының шежіресі» еңбегін жазады.

Ғұбайдолла Айдаров – ғалым , профессор, филология ғылымының докторы, 250 – ден астам ғылыми – зерттеу еңбектер, оның ішінде 10 монография мен жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқулықтар жазған. Оның еңбектері, негізінен, түрік жазба ескерткіштерін зерттеуге арналған.

Н. Т. Сауранбаев – қазақ тіл білімінің негізін салушылардың бірі, түрколог, филология ғылымының докторы, професор. 1932 жылдан бастап ол жоғары оқу орындарында сабақ берді, оқулықтар жазды, студенттер мен аспиранттардың ғалыми – зерттеу жұмыстарына жетекшіліқ етті. Н. Сауранбаевтың білім беру, мәдениет, тарих пен әдебиетке және саяси - әлеуметтік әмірімізге байланысты жазған мақалалары да өте көп.

3 Отан

Отанды біз атамекен,

Деп аялап атаймыз,

Өйткені оны мекен еткен

Бабамыз бен атамыз.

Отанды жас, кәріміз де

Туған жер деп сүйеміз,

Өйткені онда бәріміз де

Туып, өмір сүреміз.

Отанды әркім анасындай

Қастерлейді, қолдайды.

Өйткені Отан баласындай

Бізді асырап, қорғайды.

Отан деген атамекен

Отан деген туған жер.