Кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау бағдарламалары

Тәуелсіз Қазақстанның құрылған сәтінен бастап кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі мемлекеттік шаралардың тарихын төмендегідей кезеңдерге бөлуге болады:

1. Алғашқы кезең - 1992 және 1994 жылдар аралығы;

2. Екінші кезең – 1994 және 1996 жылдар аралығы;

3. Үшінші кезең – 1997 және 2000 жылдар аралығы;

4. Төртінші кезең – 2001 және 2003 жылдар аралығы;

5. Бесінші кезең – 2004 және 2007 жылдар аралығы;

6. Алтыншы кезең – 2008 жылдан бастап осы уақытқа дейін.

Осы саладағы алғашқы шаралардың біріне Қазақстан Республикасындағы 1992-1994 жж. арналған Кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасын қабылдау жатады, ол жеке кәсіпкерліктің оны ауқымы бойынша бөлусіз тұтастай алғандағы қалыптасуы мен дамуының негізін қалады. Сол сәттерде кәсіпкерлікті дамытудың негізгі кедергілеріне толық сипатқа ие және тұрақты заңдардың, лайықты салықтық саясаттың жоқтығы, инвестициялар мен несиелерді, өндірістік панажайларды, шикізаттық ресурстарды, ақпаратты алудағы қиындықтар, яғни Бағдарламада көздеген кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың нақты механизмінің жоқтығы айналды.

Кәсіпкерлердің тобын белсенді түрде қалыптастыруға арнап қажетті жағдай тудыру мақсатында, сол арқылы экономикалық реформалардың сенімді әлеуметтік базасын қамтамасыз етумен республикамызда Қазақстан Республикасындағы 1994-1996 жж. арналған Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен дамыту бағдарламасы әзірленіп және қабылданған болатын. Аталмыш кезең салық реформасының жүзеге асырылуымен елеулі болды, оның басты мақсаты қолданыстағы салықтар мен төлемдерді азайту арқылы салықтық аурытпалықты азайту, сондай-ақ еліміздің бүкіл аумағында салық ережелерін бірыңғай қолдануды қамтамасыз ету болатын. Ел экономикасын реформаландыру барысында шағын бизнес басты рөлге ие бола бастады. Шағын кәсіпкерлікті дамыту өнеркәсіп секторын әртараптандырумен біріктірілумен «Қазақстан - 2030» стратегиясының негіздерінің біріне айналды.

1997 және 2000 жылдар аралығында шағын кәсіпкерліктің дамуына кедергі болып отырған алдыңғы кезеңнің проблемаларын шешу және қол жеткізілген жағымды беталыстарды тұрақтандыру мақсатында мемлекетпен төмендегідей шаралар жүзеге асырылған болатын:

1) Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылдың 6 наурызындағы № 3398 «Шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау көрсетуді күшейту мен оны дамытуды жандандыру жөніндегі шаралар туралы» жарлығы қабылданған болатын, ол шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту шараларының мәртебесін мемлекеттің экономикалық саясатының басымдылыққа ие саласы ретінде бекітті және жүргізіліп отырған шараларды ең алдымен тұрғындардың жұмыс бастылығын қамтамасыз етуге, соның әлеуметтік проблемаларын шешу мен еңбектік белсенділікті дамытуға, тұтынушылар нарығын тауарлар мен қызметтердің кең ассортиментімен толықтыруға бағыттады;

2) Қазақстан Республикасының Үкіметі 1997 жылдың 26 сәуірінде Шағын кәсіпкерлікті дамыту қорын құрған болатын (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылдың 26 сәуіріндегі № 665 «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қорын құру туралы» Қаулысы).

3) 1999-2000 жылдарға арналған Шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау жөніндегі мемлекеттік бағдарлама қабылданды, ол өзінің нарықтық экономикадағы ерекше рөліне орай дәл осы шағын бизнесті мемлекеттік қолдаудың негізгі бағыттарын белгілеген болатын.

2001 жылы Қазақстан Республикасындағы 2001 - 2002 жж. арналған шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау жөніндегі кезекті мемлекеттік бағдарламасы қабылданды, ол шағын кәсіпкерлікті қолдау мен қорғаудың құрылып отырған инфрақұрылымының тиімділігін арттыруды, шағын кәсіпкерлік саласындағы нормативтік құқықтық актілерді жетілдіруді, шағын кәсіпкерлікті қолдаудың қаржы-несиелік механизмдері мен инвестициялық саясатын жетілдіруді, шағын кәсіпкерлікті мамандармен, ғылыми-әдістемелік және ақпараттық тұрғыдан қамтамасыз етуді, аймақтардағы шағын кәсіпкерлікті дамытуды көздеген болатын.

Шағын кәсіпкерлікті одан әрі дамыту мақсатында 2004 және 2007 жылдар аралығындағы кезеңде мемлекет шағын кәсіпкерлікті жақын келешекте қолдаудың негізгі бағыттарын, соның ішінде кәсіпкерлік климатты, бәсекелес ортаны, қоғамдық институттар жүйесін қалыптастыруды белгіледі, бұлар жекеменшік секторды жоғары қосылған құнға ие өндірістерді құруға ынталандырып отыратын болады. Қазақстан Республикасындағы 2004-2006 жылдарға арналған Шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың жаңа мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Бағдарламаның шараларын орындау шеңберінде шағын кәсіпкерліктің әртараптандыруға ауысуына, салалығын кеңейтуге, инвестициялық ағымдарды жаңа салаларға көшіруге, шағын кәсіпкерлік кәсіпорындарының активтерін арттыруға, ғылыми еңбекті қажет ететін экспортқа бағытталған өндірістерді құру және шағын кәсіпкерлік өнімдерінің (жұмыстарының, қызметтерінің) сыртқы нарықтарға шығуына арнап институттық жағдайларды қамтамасыз ету жөніндегі міндеттер қойылған болатын.

2004-2006 жылдарға арналған Шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың мемлекеттік бағдарламасындағы шаралардың аяқталуын күтпестен Үкімет тағы бір бағдарламаны қабылдаған болатын – бұл Қазақстан Респуликасы Президентінің 2005 жылдың 18 ақпанындағы «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында» атты жолдауына сәйкес әзірленген 2005 - 2007 жылдарға арналған Шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға арналған жедел шаралар бағдарламасы. Бағдарламада ШОБ-ты қолдау мен дамыту жөніндегі аса тиімді шаралар ескерілген, бұл шаралар 2003-2015 жж. арналған Қазақстанның индустриалдық-инновациялық даму стратегиясы мен 2030 жылға дейінгі кезеңде Қазақстан Республикасының даму стратегиясына негізделген мемлекеттің жүзеге асырып отырған макроэкономикалық саясатымен қисынды түрде үйлесуде.

2007 жылдың соңынан бастап мемлекет әлемдік қаржы дағдарысымен туындалған ШОБ-қа арналған несиелік құралдардың тапшылығын азайту мақсатында артынша ШОБ-ты жеңілдік шарттармен несиелендіру мақсатымен қаржыларды екінші деңгейлі банктерде негізделген түрде жайғастыру бағдарламасын жүзеге асыра бастады, аталмыш бағдарламаның операторы ретінде «Даму» қоры шықты.