22. Көнерген сөздер

Кейбір сөздер өздері атайтын заттар мен құбылыстардың ескеріп жойылуына байланысты көнеріп , сөздің пассив тобына айналады немесе күнделікті тілдік өолданыстан мүлдем шығып қалады. Көнерген сөздердің мұндай түрін историзмдер немесе тарихи лексикадеп атайды. Көнерген сөздердің мұндай түрін историзмдер немесе тарихи лексика деп атайды.

Мысалы : қорамсақ , оқа, кимешек, қосақ , желек, ділдә , сауыт, кебенек, адырна , шабарман, сауға, жандарал, марту,жезтырнақ.

Қазақтың көне наным сеніміне ,салт дәстүріне ,әдет ғұрпына ,мемлекеттік құрылыс жүйесіне қатысты көптеген сөздер бүгінгі қоғамда тұрмыстың өзгеруіне салт дәстүрдің сақталмауына байланысты сөздік құрамның пассив бөлігіне айналып отыр.Мысалы: хан, ханзада,қараша, жабасалма, тұтқыш, тамызық.

23. Жалпылама және арнаулы лексика

Жалпылама лекс адам баласының күнделікті күнкөріс тіршілігіне ең қажетті заттар мен құбылыстарға қатысты жалпы танымал сөздерді қамтиды. Бұлар бір тілде сөйлейтін адамдардың бәріне түсінікті, ортақ болғандықтан жалпылама лексика д.а. Мысалы: нана, ауа, су.

!!!!!!! Жалпылама лексикаға тән сөздер негізінен өзінің тура мағынасында жұмсалады.

Арнаулы лекс дегеніміз қоғамдағы өзара ыңғайлас әртүрлі әлеуметтік топтардың мамандығына, қызметіне, шұғылданатын кәсібіне байланысты қалыптасқан сөздер мен сөз қолданыстары. Арнаулы лекс жалпы ұлттық лексиканың құрамына кіреді, бірақ оның да қолданылуы диалектизмдер сияқты шектеулі. Арнаулы лексика екі салаға бөлінеді: кәсіби терминология және кәсіби сөздер.

24. Лексиканың арнаулы және эмоционалды экспрессивті қабаты

Сөздің экпрессивтік сипаты оның бейнелі, мәнерлі айтылуына, ал эмоционалдығы оған қоса адамның бір затқа, құбылысқа өзіндік көзқарасын, көңіл күйін, сезімін білдіруінен көрінеді. Сөздің бейнелі, мәнерлі айтылуы мен сезімге әсер ету қасиеті бір бірімен тығыз байланысты. Эмоция бар жерде экспрессивтік болады. Ол эмоционалдық бояуы бар сөздер арқылы беріледі. Экспрессивтік эмоционалдық лексика әртүрлі жолмен пайда болған :

1. бірқатар сөз ешбір қосымшасыз ақ жеке тұрып эмоционалдық бояуға ие болып тұрады: масқара! әттең! тамаша! шіркін!

2. кейбір сөздер белгілі бір мәтін ішінде эмоционалдық бояуға ие болады: Қарағым, неткен сұлу ең! неткен мойын, неткен көз!

3. морфологиялық жолмен пайда болған эмоционалдық сөздер. Еркелеті, менсінбеу, елемеу, кішірейту т.б. қосымшалар арқылы жасалады: құлыншақ, ботақан, інішек

25. Көмекші сөздер: семантикалық, морфологиялық, функциялық ерекшеліктері, түрлері.

Көмекші сөздер деп нақтылы лексикалық мағыналары я әртүрлі дәрежеде солғындап, я бүтіндей жоғалып, сөйлегенде жеке дара тұлға есебінде қолданылмай, тек толық мағыналы сөздермен тіркесіп қана жұмсалып, оларға жәрдемші болып қызмет атқаратын сөздерді айтамыз.

Көмекші сөздер көмекші есімдер және көмекші етістіктер болып екі салаға бөлінеді.!!!!!!!!

26. Қазақ тілінің қосымшалар жүйесі, жіктелу ерекшеліктері!!!!!!!!!!!!!!!!!!

27. Неологизмдер

Ғылым мен техниканың, өндірі пен ауыл шаруашылығыны, мәдениет пен тұрмыстыі қанат жайып кеңінен дамыған шағында жаңа ұғымдарды білдіретін жаңа сөздер тілге топтап енеді, олар неологизмдер деп аталады.Мыс: телевизор, спутник, космос, космодром.

Неологизмдер лексикалық және семантикалық болып екі түрде кездеседі. Лексикалық неологизмдер жаңа ұғымдардың тууымен бірге шыққан жаңа терминдер жатса, семантикалық неологизмдер калька тәсілімен сөзбе сөз аудару арқылы төл сөзге қосылған жеке мағынаны айтуға болады: жүйе-система, қор- фонд, талдау -анализ...

Нелогизмдер стилистикалық(өлеңдерде: Советстан,Совстан, социолистан) және индивидуалдық(қолданушының өзіне тән сөз ерекшеліктерін қарай) болып екіге бөлінеді.

28. Сабақтас құрмалас сөйлем. дегеніміз құрамындағы сөйлемдері өзара тең дәрежеде болмай, бір біріне тәуелді, бағына байланысқан құрмалас сөйлемдерді айтамыз.Компоненттері: бағыныңқы, басыңқы жай сөйлем.

Түрлері:

1. Мезгіл бағыныңқылы сабақтас

2. Қимыл сын бағ саб

3. Мақсат бағ саб

4. салыстырмалы бағ саб

5. мезгілдес/ыңғайлас

6. себеп бағ саб

Жасалу жолы: !!!!!!!!!!!!!!!!