86.Сөз мағынасын ойын арқылы оқытудың жолдары

87.Фонетикалық талдау жүргізудің жолдары

«Семантикалық карта» стратегиясы, етік Жадыра

88.Дәулетияр Әлімжановтың әдістемелік еңбектерін талдау

АГУдың студенті, оқытушысы болған, 44 жыл еңбек еткен бізде. Кафедра меңгерушісі, декан қызметін атқарған. Оның 40 астам ғылыми теориялық әдістемелік еңбектері бар. «Қазақ тілін оқыту әдістемесін» белгілі жүйеген келтіріп, жас мұғалімдерге, тәжірибелі ұғалімдерге де әрі теориялық, әрі практикалық басшылық беретін үлкен ғылыми пәнге айналдырды. С.Аманжоловтың жетекшілігімен «Қазақ тілін оқытуда көрнекілік принциптің кейбір мәселелері» атты диссертация қорғаған. Ол өз заманының аты шулы жаңалығы болды. 1965 «Қазақ тілін оқыту методикасы» еңбегі жарық көрді. Дәл осындай жүйелілікті бұған дейін ешкім жасамаған еді. Басты еңбектері: «Қазақ тілі. 3-сынып» М.Балақаевпен бірге, «ҚТО қолданатын көрнекіліктің кейбір мәселелері», «ҚТ методикасы мәселелері», ҚТ морфологиясын оқытудың кейбір мәселелері», «Мектепте ҚТОМ»

89.Сатылай кешенді талдау технологиясының ерекшеліктері «Сатылай кешенді талдау» технологиясы дегеніміз – оқыту мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері, өзіндік ерекшелігі бар және оқушыларға білімді ғылыми негізде сатылай, жүйелі, кешенді меңгертіп, оларға ұлттық құндылықтарды бағалай, қолдана білуге машықтандыратын оқыту. Сатылай кешенді талдау оқушыларға қазақ тілі ғылымының мазмұны мен жүйесін, оның сөздік құрамы мен грамматикалық құрылысын, сөйлеу тілінің байлығын және әдеби тіл нормасын үйретіп, дұрыс сөйлеу , сауатты жазу дағдысын қалыптастырады. Сол арқылы басқа пәндерді сауатты меңгеруге негіз қаланады. Сатылай кешенді талдау технологиясының басты қағидаларының бірі – жоғары қиындықта оқыту.

«Сатылай кешенді талдау» технологиясы - тек қана білімді белгілі бір көлемде беріп, қажетті шеберлік пен дағдыны қалыптастырумен ғана шектелмейтін, сонымен қатар баланың жалпы тұлғалық дамуына, ойлау, есте сақтау, қиялдау, елестету сияқты басқа да танымдық-психологиялық қасиеттерінің жақсы үйлесімді дамуына бағытталған оқытудың түрі. Сатылай кешенді талдауда баланың ізденушілік, зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру басты назарда ұсталады.

«Сатылай кешенді талдау» оқыту технологиясында мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас жаңа қағидаларға негізделеді. Олар: ынтымақтастық, өзара сыйластық, түсіністік, әріптестік сияқты қасиеттер. Бұл технологияның маңызды тағы бір ерекшелігі - оқушыларды жақсы, жаман, орташа деп бөлмей, тек материалды өте жылдам, баяу қабылддауына қарай тапсырманы оң деңгейге икемдеп, барлық баланың дамуы үшін қолайлы жағдай туғызуды мақсат тұтады.

Сөзсазындық (фонологиялық)

талдау жасаудың сызбасы.

Сөз: 1. Айтылу, жасалу, жазылу жолдарына қарай: жуан, жіңішке, аралас

буынды сөздер.

2. Буын: а) ашық

ә) тұйық

б) бітеу

3. Тасымал

4. Екпін

5. Буын үндестігі

6. Дыбыс үндестігі

А) ілгерінді ықпал

Ә) Кейінді ықпал

Б) тоғыспалы ықпал

Сөз құрамына, лексика-грамматикалық

мағынасына талдаудың сызбасы

Сөз: 1. Құрамына қарай: бір, екі, үш ... құрамды

2. Тұлғасына қарай: негізгі, туынды.

2.1. Негізгі түбір

2.2.Туынды түбірдің жасалу жолдары:

Синтетикалық немесе морфологиялық тәсіл:

А) негізгі түбірге сөз тудырушы жұрнақ жалғану арқылы.

Ә) туынды түбірге сөз тудырушы жұрнақ жалғану арқылы

Б) септік жалғауының көнеленуі арқылы

2.3. Аналитикалық немесе синтаксистік тәсіл:

А) тіркесу

Ә) бірігу немесе кірігу

Б) қосарлану

3.Құрылысына қарай:

А) дара

Ә) күрделі

Морфология

Дәстүр - 1. Бұл сөз бір құрамнан тұр: дәстүр

2.Тұлғасына қарай – дәстүр –негізгі түбір

3.Құрылысына қарай – дара. Себебі бір ғана негізгі түбірден тұр.

4. Сөзде бір лексикалық, екі грамматикалық мағына бар.

5. Лексикалық мағынасы – жалпы ұғымға берілген атау.

6.1. Бірінші грамматикалық мағынасы – лексикалық мағынаның жалпылануынан

жасалған жалпы грамматикалық мағына – зат есім.

6.2. екінші грамматикалық мағынасы – атау септігінің нөлдік тұлғасы арқылы

берілген категориялық-грамматикалық мағына – атауыштық мағына.

7. Дәстүр – не? Деген сұраққа жауап береді. Ендеше, бұл – зат есім. Зат есім

дегеніміз -Кім? Не? Кімдер? Нелер? Т.б. сұрақтарға жауап беріп, заттың, нәрсенің,

құбылыстың, деректі, дерексіз ұғымдардың атауын білдіретін сөз табы.

8. Мағынасына қарай:

А) Жалпы есім. Себебі біркелкі дерексіз ұғымның жалпылай атауы.

Ә) Жансыз. Себебі тіршілік иесі емес.

Б) Дерексіз. Себебі көзбен көріп, қолмен ұстап тануға болмайтын дерексіз ұғым атауы.

В) Нақты емес. Себебі дерексіз болған нәрсе нақты болмайды.

Синтаксистік талдау

Сөйлем 1. Айтылу сазы мен мазмұнына қарай: хабарлы, лепті, сұраулы, бұйрықты.

2. Құрылысына қарай:

1. Жай сөйлем.

2. Құрамалас сөйлем: мезгіл мәнді, қарсылықты мәнді, шартты мәнді,

салыстырмалы мәнді, түсіндірме мәнді, толғау мәнді, амал мәнді, мақсат мәнді.

3. Сөйлем мүшелері:

А) бастауыш

Ә) баяндауыш

Б) толықтауыш

В) анықтауыш

4. Жай сөйлемнің түрлері;

А) жалаң

Ә) толымды, толымсыз

Б) жақты, жақсыз

В) атаулы

5.Сөздердің байланысу түрлері:

А) Қиысу

Ә) меңгеру

Б) матасу

В) қабысу

Г) жанасу

6. Сөдердің байланысу тәсілдері:

А) интонация

Ә) Жалғаулар

Б) септеулік шылаулар

В) Орын тәртібі

7. Сөз тіркестері:

А) еркін тіркес (есімд, етістікті)

Ә) тұрақты тіркес