
1.4 Құжат ішіне тізімдер орналастыру
HTML тілі мәтін абзацтарының сыртқы пішімін толық анықтауға мүмкіндік береді. Абзац элементтерін тізім түрінде белгілеуге болады. Енді тізімдер жасайтын мүмкіндіктердің бырсыпырасын қарастырайық. Жалпы тізім элементтері арнайы тeгтермен қоршалып, экранға шығарылғанда олардың сол жақтарында тізім белгілері орналасады.
<UL> және </UL> (unordered list – реттелмеген тізім) тeгтері арасында орналасқан мәтіндер нөмірленбей, бірақ белгіленіп жазылған тізімдер ретінде қарастырылады. Мұнда тізімнің әрбір жаңа элементін <LI> (list – тізім) белгісінен бастап жазу қажет. Мысалы:
<ul style=»margin-left:15px; margin-top:10px;»>
<li><a href=»history/sak.html» target=_blank>Қазақстан территориясындағы тайпалық одақтар және ертедегі мемлекеттер</a></li>
<li><a href=»history/turyk.html» target=_blank>Ерте және дамыған орта ғасыр мемлекеттері (6-13 ғғ. Бас кезі)</a></li>
<li><a href=»history/silk.html» target=_blank>Ұлы жібек жолы</a></li>
<li><a href=»history/mongol.html» target=_blank>Қазқстан монғол дәуіріңде</a></li>
<li><a href=»history/14-15.html» target=_blank>14-15 ғғ. Ортағасырлық мемлекеттер</a></li>
<li><a href=»history/kz.html» target=_blank>15-17 ғғ. Қазақ хандығы</a></li> <li><a href=»history/rus.html» target=_blank>Қазақстан Ресей құрамында </a></li>
<li><a href=»history/now.html» target=_blank>Қазақстан – егеменді тәуелсіз мемлекет</a></li> </ul>
Сурет 5. Тізімдерді орналастыру
Сондай-ақ, нөмірленген тізімдер – алдыңғы белгіленген тізім тәрізді шығарылады, олар тек <ОL> және </ОL> (ordered list – реттелген тізім) тәгтерімен қоршалады және анықтау тізімдері <DL> (definition list) тәгі арқылы жазылады нәтижесінде тізім нөмірі ретінде бүтін сандар жазылады. Жоғарыда келтірілген мысалды аздап түрлендіріп,
Кесте 1.10
Type атрибуты мәніне қарай тізімдерді нөмірлеу түрлері
type мәні |
стилі |
тізім нөмірленуі |
1 |
Араб цифрлары (келісім бойынша) |
1, 2, 3, 4, ... |
A |
Латын алфавитінің бас әріптері |
A, B, C, D, … |
a |
Латын алфавитінің кіші әріптері |
a, b, c, d, … |
I |
Рим цифрлары (жоғарғы регистр) |
I, II, III, IV, … |
i |
Рим цифрлары (төменгі регистр) |
i, ii, iii, iv,… |
|
|
|
Анықтау тізімдері <DL> (definition list) тәгі арқылы жазылады да, алдыңғылардан аздап өзгешелеу болып келеді. Мұнда <LI> тәгі орнына <DT> (definition term – анықталатын термин) және <DD> (definition definition – анықтаманың анықтамасы) белгілері жазылады.
HTML
HTML (HyperText Markup Language) термині – “гипермәтіндік белгілеу тілі” деген сөз. Оның алғашқы нұсқасын Европадағы элементар бөліктер физикасы лабораториясының қызметкері Тим Бернерс-Ли жасап шығарған болатын.
HTML құжаты
Тіркелу аты *.htm (Unix жүйелеріндегі файлдарда *.html)
болып келген мәтіндік файл.
<LI> тәгі сияқты <DT> және <DD> тәгтерінің жабылмай, жалғыз жазылатынына назар салыңыздар. Формаларды әртүрлі мақсаттарда қолдану мүмкіндігі бар. Мысал ретінде, сайтқа кірген оқырмандардың ол туралы өз пікірлерін формаға енгізуі туралы айтуға болады, жалпы HTML формаларын пайдалану аймағы алуан түрлі болып келеді.
HTML тілінде формадағы әр түрлі өріс типтерін жасау үшін <TEXTAREA>, <SELECT> және <INPUT> сияқты үш түрлі тeг қолданылады. Олардың кез келген саны <FORM> ... </FORM> тәрізді қосарланған тәгтер ішінде, яғни контейнерде орналаса алады.[2]
-<TEXTAREA> - Кез келген тұтынушы бірнеше жолдан тұратын мәтіндік ақпарат енгізе алатын өрісті анықтайды;
-<INPUT> - Мәлімет енгізудің кейбір өзге түрлерін: бір жол мәтін енгізу, жалаушаларды көтеріп қою және түсіру (check boxes), ажыратып қосқышты таңдау (radio buttons) және мәліметтерді жөнелтуге немесе форманы тазартуға арналған батырманы басу сияқты әрекеттерді орындауды қамтамасыз етеді;
-<SELECT> - Тұтынушыға жылжымалы жолағы бар терезедегі немесе суырылып шығатын меню ішіндегі бір жолды таңдау мүмкіндігін береді.
<input> тәгінің type атрибуты төмендегідей мәндер қабылдайды:
Reset - шерткен кезде форманы автоматты түрде бастапқы қалпына келтіреді. value атрибуты – батырма бетіндегі жазуды береді.
submit - шерткен кезде форманы желіге жөнелтеді.
value атрибуты – батырма бетіндегі жазуды береді.
button – қарапайым батырма .
value атрибуты – батырма бетіндегі жазуды береді.
radio – радиобатырма.
value атрибуты – батырма бетіндегі жазуды береді.
-<input> тәгінің type атрибутының text және password мәндері енгізу өрісін береді:
-text – қарапайым енгізу өрісі. Атрибуттары:
-value атрибуты енгізу өрісінің келісім бойынша қабылданған мәнін береді;
-size атрибуты енгізу символдарының ұзандығын береді;
-maxlength атрибуты енгізілетін жолдардың максималды мүмкін мәнін береді.
-readonly атрибуты тек оқуға болатын мәндерді анықтайды. Мұндай жолды қолданушы өзгерте алмайды;
-password – «құпия сөз» енгізуге арналған өріс. Text – тен айрмашылығы, оның символдары экран бетіне жұлдызша түрінде шығады.
Мысалы:
<FORM name=forma>
<font class="ws12" color="#333399">
<PRE>
<font class="ws14" color="#333399"><b>Ақырын жүріп анық бас, еңбегің кетпес далаға!!! </b><br>
</font>
</PRE>
<PRE>
1. Қазақстан Егемендік туралы Декларациясын қашан қабылдады?
</PRE>
<PRE>
<INPUT type=reset value=Тазарту>
<INPUT type=radio name=r checked> 1991- 25 қазанда
<INPUT type=radio name=r> 1990- 28 қазанда
<INPUT type=radio name=r>1990- 25 қазанда
<INPUT type=button value=Тексеру
onclick="var answer='Дұрыс емес';
if(this.form.r[2].checked) answer='Дұрыс';
this.form.result.value=answer;">
<INPUT type=text size=15 name=result value="" readonly>
</PRE>
</FORM>