8.Коваленттік байланыс. Иондық байланыс. Металдық байланыс. Сутектік байланыс. Оның түзілуінің механизмі

а) коваленттік байланыс деп жалпы (екеуіне ортақ) электрондық жұптар арқылы іске асатын хим-қ байланысты айтады.Ковалентгі байланыс тек қана касиеттері бір-біріне жақын атом-р-ң арасында түзіледі және бұл атом-р-ң жұптаспаған электрон-ры болуы керек. Екі атом бір-бірімен жақындасқанда олардың арасында тартылу және тебілу электростатикалық күштері туады. Молекула нақты түзіліп, ары қарай сол күйінде сакталу үшін тартылыс және тебіліс күштері бір-бірімен тепе-теңдікте болуы керек. Ол үшін электрондардың спиндері антипараллельді болуы кажет. Спиндері антипараллель атомдар жақындасқанда ядро-р арасындағы кеңістікте электрон бұлты-ң тығ-ғы артады, оң зарядталған ядро-р бір-біріне тартылады, атом-р-ң электрон бұлт-ры өзара бүркеседі, хим-қ байланыс түзіледі.Ковалентті байланыс-ң екі түрі болады: полюссіз ж/е полюсті.Екі бірдей атом-р-н арасындағы жалпы электрон жұбы арқылы түзілетін коваленттік байланыс полюссіз д.а. Электрондық жұп атом-р-н екеуіне бірдей қатысады.Ковалентті полюсті байланыс әртүрлі екі атом арасында түзіледі, сонда электрондық бұлт электртерістілеу атомға қарай ығысады.. Иондык байланыс тек өзінің электртерістілігі бойынша едәуір өзгеше болатын атомдардың арасында ғана түзіледі. Коссель-ң теориясы бойынша, металл мен бейметалдың атомдары әрекеттескенде, электрнейтрал косылыс түзіледі, яғни ион-р-ң заряд-ры қарама-қарсы ж/е олардың атом-ры-ң электртерістіктерінде үлкен айырмашылық болуы керек. NaCl

Металдық байланыс- электрстатикалық тартылу нәтижесінде метал-р ион-ры-ң ж/е жалпыланған электрон-р арасындағы түзілетін хим-қ байланыс.Металдық байланыс тек қана бірінші текті электрөткізгіштерде болады. Металдық байланыстың механизмі: металдағы атомнан электрондар тұрақты түрде бөлінеді де метал-ң бүкіл массасы бойьшша козғалады. Электрондарын берген металл атомдары оң зарядталған иондарға түрленеді, олар тұрақты қозғалыстағы электронды өзіне тартуға ұмтылады.Нақ осы кезде басқа металл атомы озінің электрон-рын береді,метал-н ішінде бос электрон-р тұрақты айналып жүреді,олар метал-ң барлык атомдарын өзара берік байланыстырады, металл торының беріктігін камтамасыз етеді. Металдың байланыста бағыттылық пен қанығушылық болмайды;

Сутектік байланыс құрамына сутегі мен электртерістігі күшті элемент - Ғ, О, N, S кіретін молекулалар арасында пайда болады. Мұндай молекула жалпы электрондык жұп сутегіден электртерістеу элемент атомына күшті ығысқаннан, сутегі-ң оң заряды кіші көлемде шоғырланған, сондықтан протон баска атомның н/е ионның бөлінбеген электрон жұбымен әрекеттесіп оны ортақтастырады.

9.Пи және σ байланыстар. Бай/с ұзындығы мен энергиясы

Түзілетін электрон-қ бұлттағы симметриясымен орбиталь-р-ң бүркесу тәсіліне қарай Пи ж/е σ бай/сты ажыратады.Пи ж/е σ байланыс ол әрекеттесуші атом-р-ң центірін қосатын ось бойымен электрон-қ бұлт-р-ң қайта жабылуы кезінде түзіледі.Пи байланыс ол атом-рмен перпендикулярлық центірін қосатын ось-ң бойымен электрон-қ бұлт-р-ң бүйірден қайта жабылуы тұсында түзіледі.Пи байланыс p-d,d-d,f-f орбиталь-ры-ң қайта жабылуы кезінде түзіледі. σ байланыс s-p,p-p,d-s орбитальдарының қайта жабылуы кезінде түзіледі.Пи ж/е σ байланыс түйіскенде қос байланыс түзіледі.Жай ж\е қос байланыстың ұзындығымен энергиясын салыстырғанда,үш байланыстың энергиясы жоғары,ал ұзындығы қысқа.Байланыс энергиясы - хим-қ байланысты үзуге жұмсалатын энергия. Байланыс ұзындығы-ол атом ядро-ры-ң арақашықтығы.

11.Тотығу-тотықсыздану реакциялары. Тотығу-тотықсыздану реакцияларының жіктелуі. Тотығу-тотықсыздану реакциялары деп электрондардың бір бөлшек-рден екіншіге ауысуымен байланысты жүретін реакция-рды айтады,яғни әрекеттесуші молекулалар құрамына енетін элемент атомдарының тотығу дәрежесі-ң өзгеруі.Тотығу процесі– атомның электрондарды беріп тотығу дәрежесінің өсуі.Тотықсыздану процесі-атомның электронды қосып алып тотығу дәрежесінің кемуі.Тотығу-тотықсыздану реакция-ры 4бөлінеді:1)молекула ішілік-тотықтырғышпен тотықсыздандырғыш-ң ролін иондағы элемент атом-ры атқарады.Бұл реакция температуралық қыздырумен альфа бөлшекпен атқылау кезінде жүреді.2)молекулааралық-жай ж\е күрделі заттармен ион-р-ң қатысуымен жүреді.Бір заттағы екі элемент атомы бірден тотығуға да тотықсыздануғада қатыса алады.3)дисмутация-элемент атом-ры-ң тотығу дәрежесі-ң бірден жоғарылауымен төмендеуі арқылы жүреді 4)конпропорциялану-реакцияда атом-р-ң тотығу дәрежесі теңеседі.