1.Химия-ң нег-і тусін-і:атом, молекула, атомдық ж/е молеку/қ массалар, жәй ж/е күрделі зат, химия-қ эквивалент, моль.

Химия-заттармен олардың қосылыстарының бір-біріне айналу заң-рын зерттейді.Химия-ң зерттеу нысандары:хим-қ элемент ж\е оның қосылыс-ры. Атом-хим-қ элемент-ң электрбейтарапты ең кіші бөлшегі,ол оң заряд-н атомдық ядродан ж/е теріс заряд-н электрон-н тұрады.Молекула-ол сол зат-ң хим-қ қасиеті бар,ең кіші бөлшегі.Атомдық масса-ол масса-ң атомдық бірлігімен өрнектелген хим-қ элемент массасының орташа мәні. Молекулалық масса-масса-ң атомдық бірлігінде өрнектелген молек-ң массасы,ол молекула құралған, барлық атом-р масса-ң қосындысына тең.Жай заттар бір элементтің атомынан түзіледі.Ол белгілі бір тығыз/мен , ерігіш/мен балқу ж/е қайнау темпера/н ж/е т.б.сипат/ды. Күрделі зат/р молекула/ы әр түрлі хим-қ элемент-р-ң атом-рынан тұрады.Хим-қ эквивалент- хим/қ реак/ғы сутек атом/ң 1моль/н қосылыса н/е сутек атом/ң соншама санын алмастыра алатын,оның сондай санын айтады. Заттың 1эквивалнетінің массасын эквиваленттік масса д.а.Берілген тотығу-тотықсыздану реакцияларында 1электронға,ал алмасу реакцияларында 1 протонға сәйкес келетін нақтылы бөлшекті эквивлент д.а.Моль-массасы 12-ге тең көміртегі атом/ң 0,012кг қанша атом/р болатын б/са ,берілген заттың да сонша құрылымдық бөлшегі болатын зат мөлшері.

2.Химияның негізгі заңдары.

2.Стехиометрия – ол әрекеттесуші заттардың массалық немесе көлемдік қатынастары туралы ілім. Массаның сақталу заңы: химиялық реакцияларға түскен заттардың массасы, реакция нәтижесінде түзілген заттардың массасына тең.Кез келген түрлену барысында массалар өзгеріске тап болып, энергия бөлінеді немесе сіңіріледі. Масса мен энергия арасындағы мұндай өзара байл-ты А.Эйнштейн 1905 жылы көрсетті.

Заттардың құрам тұрақтылық заңы: 1801 жылы француз химигі Ж.Пруст металдардың оксидтері мен сульфидтерін талдау нәтижесінің негізінде, құрамның тұрақтылық заңын тұжырымдады: қандай жолмен алынған болса да, таза химиялық қосылыстардың сапалық және сандық құрамы әрдайым тұрақты болады. Қандай әдіспен алынған болса да құрамы сандық және сапалық тұрақтылықта болатын қосылыстарды дальтонидтер деп атайды. Алу әдістері мен оны алу жағдайына тәуелділікте болып, құрамы айнымалы келетін қосылыстарды бертоллидтер д. а. Көлемдік қатынастар заңы:-Шарль Гей-Люссак, 1802 ж. Реакцияласушы және реакциядан шығатын газ-р-ң көлем-рі-ң өзара қатынасы кішкене бүтін сандар қатынасындай болады. Еселі қатынас заңы(Дальтон, 1803 ж.). Екі элемент бірімен бірі бірнеше қосылыс түзетін болса, ол қосылыстарда сол элементтердің біреуінің бірдей етіп алынған салмақ бөлігіне екіншісінің сай келетін салмақ бөліктерінің өзара қатынасы кішкене бүтін сандар қатынасындай болады. Авогадро заңы(1811 ж.). Бірдей жағдайда алынған әртүрлі газдардың бірдей көлем-ріндегі молекулалардың саны да бірдей болады. Авогадро заңының аса маңызды 3 салдар туындайды: 1)кез келген заттың 1 молінде молекулалар саны бірдей;2)кез келген газдың 1 молі қалыпты жағдайда (р=760 мм.с.б.б.=1 атм. Қысым және Т=273,16К) 22,414 л көлемде болады. Бұл көлемді молярлық көлем деп атайды. 22,414л/моль; 3)бірдей көлемдегі әр түрлі газдар массаларының бір-біріне қатынасы олардың молекулалық массаларының қатынасына тең. Эквиваленттер заңы(Рихтер, 1792-1800жж.). Әрекеттесуші зат-р массасы олар-ң эквиваленттік массасына пропорционалды. Эквивалент деп берілген тотығу-тотықсыздану реакцияларында бір электронға, ал алмасу реакцияларында-бір протонға сәйкес келетін нақтылы н/е шартты бөлшек. Молекула н/е молекуланың бөлігі эквивалент болады.