Летапісанне

“Хроніка Вялікага княства Літоўскага і Жамойцкага” (20-я гг. XVI ст.). Новая патрыятычная і дзяржаўная канцэпцыя – ідэалагічная аснова стварэння другога агульнадзяржаўнага беларуска-літоўскага летапіснага звода. Легендарныя паданні пра патрыцыя Палямона, яго сыноў, заснаванне першых літоўскіх гарадоў і замкаў. Паэтычнае паданне пра заснаванне Вільні Гедымінам, звесткі пра абрады, звыячаі і вераванні старажытных ліцвінаў, дзяржаўную сімволіку Вялікага княства Літоўскага. Псеўдагістарызм у перадачы асобных падзей, імкненне да ўзвелічэння Літвы і літоўцаў, прыніжэнне ролі русінаў у стварэнні і ўмацаванні Вялікага княства Літоўскага. Белетрызацыя падзей у 3-й рэдакцыі “Хронікі…” (сяр. XVI ст.), паказ інтымных бакоў жыцця вышэйшых асоб дзяржавы (Жыгімонт ІІ Аўгуст, Барбара Радзівіл).

“Пахвала гетману Канстанціну Астрожскаму” (першая палова XVI ст.) у “Валынскім кароткім летапісе” – мастацкае адлюстраванне перамогі беларуска-літоўскага войска над маскоўскім у бітве пад Оршай 8 верасня 1514 г. Месца і час напісання летапіснага ўрыўка. Біблейска-хрысціянская і антычная тоніка ў творы, сінтэз элементаў воінскай аповесці і традыцый урачыстага красамоўства. Вобраз гетмана аповесці і традыцый урачыстага красамоўства. Вобраз гетмана Канстанціна Астрожскага ў галерэі вобразаў “ліцвінскіх Гектараў і Геркулесаў”, створаных у эпоху Рэнесансу. “Пахвала… Астрожскаму” і “Пахвала … Вітаўту”: агульнае і адметнае.

“Хроніка Быхаўца” (першая полова XVI ст.). Складовыя часткі і гісторыка-літаратурныя крыніцы твора. Асаблівасці падачы падзей, звязаных з перасяленнем Палямона і яго прыбліжаных, блізкасць і адметнасць легендарнай чаткі ў параўнанні з “Хронікай Вялікага княства Літоўскага і Жамойцкага”. Асаблівасці паэтыкі хронікі, адыход ад штогадовых запісаў, мова помніка. Далейшае развіццё белетрызацыі ў апісанні падзей (жаніцьба Ягайлы з Соф’яй Гальшанскай). Ваенна-патрыятычная тэматыка (паход Альгерда на Маскву, Грунвальдская бітва і інш.). Міндоўг, Гедымін, Вітаўт, Ягайла ў ацэнцы летапісца. Ідэі літоўска-русінскай еднасці ў дзяржаве. Легендарнае і гістарычнае ў помніку. Адлюстраванне еўрапейскіх падзей у творы. Гісторыя знаходкі, апублікавання хронікі, яе пераклад на сучасную беларускую мову.

Рэфармацыя ў Беларусі

Рэфармацыя ў Беларусі, яе асноўныя плыні (лютэранства, кальвінізм, арыянства). Роля магнацкіх двароў Радзівілаў, Кішкаў, Зяновічаў, Глябовічаў у развіцці рэфармацыйнага руху ў Беларусі. Гарады Вялікага княства Літоўскага – асяродкі Рэфармацыі ў дзяржаве. Роля беларускай, польскай, лацінскай моў у засваенні ідэй Рэфармацыі, кантакты беларускіх рэфарматараў з культурнымі, дзяржаўнымі і рэлігійнымі дзеячамі Заходняй Еўропы. Спецыфіку рэфармацыйнага руху ў Беларусі.

Сымон Будны (каля 1530-1593)

Радзівілы і Кішкі як мецэнаты і ідэйныя натхняльнікі С.Буднага. Неардынарнасць асобы С.Буднага, яго філалагічныя, гістарычныя, філасофскія, тэалагічныя погляды. Нясвіжска-клецкі перыяд дзейнасці рэфарматара, яго выданні на старабеларускай мове “Катэхізіса” і трактата “Апраўданне грэшнага чалавека перад Богам” (1562).

Прысвячэнне і прадмова да “Катэхізіса”. Элітарнасць прысвячэння Радзівілам і дэмакратызм прадмовы да “Катэхізіса”. Адлюстраванне эстэтычных, гісторыка-культурных і рэлігійных поглядаў С.Буднага. Эсхаталагічная праблема выратавання душы ў прысвячэнні і прадмове да “Катэхізіса”, рытарычныя і мастацкія сродкі яе ўвасаблення. Гісторыя хрысціянства, абраднасць і дагматыка ў інтэрпрэтацыі Сымона Буднага.’

Другое выданне “Катэхізіса” на старапольскай мове, адыход ад пазіцый кальвінізму, роля арыянства ў поглядах С.Буднага на чалавека і грамадства. Перакладчыцкая дзейнасць С.Буднага (“Біблія”, 1572; “Новы Запавет”, 1574), арыгінальныя трактаты, прысвечаныя праблемам тэалогіі і будаўніцтва дзяржавы (“Пра асноўныя артыкулы хрысціянскай веры”, 1576; “Пра свецкую ўладу”, 1583). Сутнасць палемікі С.Буднага з Марцінам Чаховіцам, Якубам з Калінаўкі, Пятром з Ганёндза, яго барацьба супраць іх вульгарна-камуністычных і анархічных ідэй.

Традыцыі Ф.Скарыны ў творчасці С.Буднага, іх развіццё, адметны шлях С.Буднага ў гісторыі беларускай культуры.

Васіль Цяпінскі

(Васіль Амельяновіч, каля 1540 – пасля 1603)

Асноўныя крыніцы біяграфічных звестак пра В.Цяпінскага. Сымон Будны пра Васіля Цяпінскага. Праца В.Цяпінскага над перакладам Евангелля. Выданне Евангелля паралельна на царкоўнаславянскай і старабеларускай мовах. Сённяшняе месцазнаходжанне экземпляраў друкаванага рарытэта В.Цяпінскага.

Прадмова да Евангелля. Мастацкія асаблівасці “Прадмовы да Евангелля”, тэалагічныя, гісторыка-філасофскія, філалагічныя погляды В.Цяпінскага. Славяне і славянская вучонасць ва ўспрыняцці перакладчыка. Крытыка духоўных і свецкіх феадалаў за абыякавыя адносіны да асветы народа, адукацыйныя погляды В.Цяпінскага. Прапаганда школьнай адукацыі на роднай мове, патрыятызм перакладчыка-друкара. Арыентацыя на культурны вопыт еўрапейскіх народаў у распаўсюджванні кнігадрукавання на народных мовах. Палеаграфічныя асаблівасці прадмовы В.Цяпінскага.