§ 5. Инфинитивтен жасалатын құрылымдар мен комплекстер

Ағылшын тілінде инфинитивті қолданудың ерекшеліктері оның функциясын анықтауды қиындатады және оның аудармада толық аударылуын толық қамтамасыз етпейді. Инфинитивтің төрт түрлі құрылымдары бар. Олар:

1. for-phrase айналымы.

2. nominative with the infinitive айналымы (мұнда инфинитив екінші баяндауыш ретінде қолданылады).

3. іс-әрекет жалғастыруша инфинитив.

4. адьективті (сын есімді) сөз тіркестерде қолданылатын инфинитив.

Осы жағдайлардың бәрінде аударма барысында грамматикалық трансформацияларға жүгінеміз.

1. For-phrase айналымы

For-phrase айналымы – ағылшын тілінің «for» предлогы қолданылатын инфинитивті құрылым. Бұл құрылым аудармада қиындық тудырады және ол келесі элементтерден тұратын ағылшын тілінің «for» предлогымен беріледі.

Жалпы септік және объектті септігінде зат есіммен берілетін инфинитив субъектісі болады. Мысалы: It is necessary for him to have a good rest – Ол жақсы демалу қажет.Бұл айналым келесі функцияларға ие:

1. Күрделі бастауыш (ол көбіне ағылшын тілінің it есімдігімен беріледі). Мысалы: It was unusual for him to read in bed – Ол төсекте жатып оқымайтын.

2. Күрделі баяндауыш. Мысалы: The most important thing is for us to start early – Бізге ең бастысы – ерте шығу.

3. Күрделі толықтауыш. Мысалы: I’m anxious for her to pass her examination – Ол емтиханды жақсы тапсырса екен.

4. Күрделі анықтауыш. Мысалы: Here is an interesting book for you to read – Мынау қызық кітап. Оқыңыз.

5. Күрделі пысықтауыш.

a) мақсат пысықтауыш. Мысалы: He stepped aside for me to pass – Ол менің өтуім үшін артқа шегінді.

б) себеп-салдар пысықтауышы. Мысалы: The text was too dificult for students to translate – Мына мәтінді студенттерге аударуға қиынға соқты.

Бұл айналым көркем-әдеби тілді, газет-публицистикалық мәтіндерде кеңінен таралған.

Практикалық тапсырма

Берілген сөйлемдерді инфинитивтің қолданудың ерекшеліктеріне назар аудара отырып, қазақ тіліне аударыңыз:

l. He had spoken with fairness. But I was a reproach, sit­ting there. All he wanted was for me to get out of his sight. (C. P. Snow, Corridors of Power)

2. On its return journey the spacecraft must be accelerated to some 25,000 m. p. h. for it to enter the earth's orbit. (The Times, 1966)

3. It is impossible for you to have done better. (C. P. Snow, Time of Hope)

4. John didn't like for Kate to sit still and stare straight ahead — hour after hour. (J. Steinbeck, East of Eden)

5. The weight of knowledge is too great for one mind to absorb. (Ibid.)

6. Priests in Spain lay heavy stress on the need for school­children to obey their priests and to respect their author­ity. (M. S., 1969)

7. The table was small enough for the conversation to be general. (S. Maugham, The Razor's Edge)

8. The establishment of a group of impartial investigators who would investigate the facts about a particular inter­national dispute appears, at first glance, to be sensible. But neither this idea nor that of a handbook on how to settle disputes has yet been worked out in sufficient detail for its probable success to be judged. (The Guardian, - 1965)

9. The greatest need this May Day is for British working people to become conscious of their own strength, and of the advances they could achieve if they used it to the full. (M. S., 1970)