§ 9. Ағылшын есімшесінің аударылу жолдары

Ағылшын есімшесінің қазақ немесе орыс тіліне аударылу қиындықтары:

1. «Дұрыс етістіктердің» Particle II формасы Past Simple формасымен сәйкестілігі. Мысалы: closed- жапты, жабық

2. Ағылшын сөйлеміндегі анықтауыш қызметін атқарып тұрған есімше анықтайтын сөзден кейін тұра алып, оны іздеп табуды қиындық тудырады. Мысалы: The method developed made it possible to achieve good results – Зерттелген әдіс жақсы нәтижелерге жетуге септігін тигізді.

3. Егер ағылшын тіліндегі зат есім мен есімше сәйкес келмеген жағдайда оны басқа лексикалық – грамматикалық тәсілді қолдана отырып аударамыз. Мысалы: There was only one question before him asking whether or not he accepts the terms offered – оның алдында жалғыз ғана сауал тұрғанды : Ұсынылған ашрттардың ол қабылдай ма жоқ па? (Сұралған сауал – деп айту қазақ тілінің нормаларына сай емес)

4. сөйлемнің басында тұрып пысықтауыш қызметін атқарып тұрған Patriciple ІІ сабақтас құрмалас сөйлемнің құрамдас бөлігі ретінде аударылады. Мысалы: Asked if the unification of the currencies is going to take place already this year, the Central bank governor did not give a straight – forward reply – Орталық банк басшысының тіке жауап бермеген сұрағы ақшаның косылуы осы жылы болады ма жоқпа?.

5. Қазақ тілінде сәйкес келмейтін ағылшын етістіктерінен туындаған ағылшын есімшелері аудармада қиындық тударады. Мысалы: The lecture followed by discussion was great success – Соңғы жағы әңгімеге ұласып кеткен дәріс өте сәтті болып өтті.

6. Сөйлемнің басында тұрған есімшелер баяндауыш бола алады. Мысалы: Attached to the article are tables and graphs – Кестелер мен тізімдер мақалаға қосылған.

7. Қосымша сөйлем мүшесінің қызметін атқаратын есімшелер әр түрлі аударылады. Мысалы: Summing up, we must point out the following issues – Қорытындылай келе, келесі мәселелерді атап өту қажет – Егер қорытындыға келсек, келесі мәселелерді атап өту қажет – Қорытынды жасаймыз; келесі мәселелерді атап өту қажет.

Практикалық тапсырма

Берілген сөйлемдерді ағылшын тіліндегі есімшелердің жасалу жолдарына көңіл бөле отырып, ана тіліне аударыңыз:

1. Having established the reasons we can proceed with our regular work in this matter.

2. When studying market economy we have to understand that business enterprise is the very heart of private property and market relationships.

3. Adam Smith’s works followed by those of Karl Marx and John Maynard Keynes constitute different approaches known in the economic thought.

4. Unless otherwise stated we shall consider only economies in transition as opposed to the advanced economies.

5. The articles referred to above deal with the corruption combat in the developing countries.

6. It is a common observation that bodies expand when heated.

7. The part played by the small business is hard to overestimate.

8. Taken together, these factors constitute the main picture of the financial crisis.

§ 10. Есімшелік айналымдардың аударылу жолдары. Пысықтауышы бар есімшелік айналымдардың аудармасы. Дербес есімше айналымының аудармасы.

Ағылшын тілінің пысықтауышы бар есімшелік айналымдары орыс немесе қазақ тілдерінде бірнеше тәсілдер көмегімен ауларылады: есімшелік айналым, пысықтауышы бар сабақтас құрмалас сөйлемнің қосымша бөлігі болып аударылады және тек орыс тіліне сай – при предлогы бар етістіктен туындаған зат есім болып аударылады. Мысалы: Working on this project we found out a lot of interesting things – бұл жобамен жұмыс жасау барысында – (бұл жобамен жұмыс жасаған кезде), біз көптеген қызықты нәрселерді байқадық. Considered in isolation the example does not seem to be that continuing – Қарастыру оқшаулы болса , бұл мысал соншалықты сендірерлік емес/ Егер оқшаулы түрде қарастырсақ, бұл мысал сендірерлік емес. Having completed the preparation, he took a short break – Дайындықты аяқтап, ол қысқа үзіліс жариялады. Having completed the preparation, he took a short break – Қауынды салқындатқан соң, оны жеуге жағымды болды.

Өткен шақтағы Given есімшесі орыс тіліне «бар болған жағдайда, егер болса» деп аударылады. Мысалы: Given the inflation rate does not exceed 2% per month the GDP growth could considered realistic –Егер ақшаның айлық құлдырауы 2 көтерілмесе, ішкі сауданың дамуын шынайы деп есептеуге болады.

Егер есімшенің алдында When, While, if, unless, until, once, though т.б. тұрса, бұл жағдай жоғарыда айтып кеткен аударма жолдарына айтарлықтай әсер етпейді. Мысалы: Unless otherwise specified, the time of departure is always the same - Егер сапарға аттану уақыты айтарлықтай келісілмесе ол өзгеріссіз қала береді. Everybody is innocent until proven guilty - Біреудің кінәсі дәлелденбейінше, ол кінәсіз болып есептеледі.

Дербес есімше айналымы екі элементтерден тұрады: зат есімі мен есімдік + есімше. Кейде бірінші элемент There бола алады. Бұл айналымның дербес деп аталуыныңы себебі – егер ол болмаса сөйлем мағынасында сөздік құрамында жоғалтпай толығымен сақталады. Егер дербес есімше айналымы сөйлемнің басында келсе, одан кейін міндетті түрде үтір қойылады.

Мысалы: The room being too small, we moved into a larger one –Бұл бөлме өте кішкентай болғандықтан біз басқасына көштік. There being to match applicants, the interviews were split into two days –Үміткерлердің саны өте көп болғандықтан, ақылдасу екі күн бойына жалғасты. Weather permitting, the expedition will start tomorrow - Егер ауа райы қолайлы болса, саяхатқа ертең аттанады.

Егер дербес есімшелік айналым сөйлемнің соңында келсе, оның алдына міндетті түрде үтір қойылады. Қазақ тіліне аударғанда оның аудармасы және, осының әсерінен деген сөздермен басталып, есімшенің өзі сабақтас сөйлемнің құрамдас бөлігінің баяндауышы болып аударылады. Мысалы: All athletes were accommodated in the Olympic village, their coaches staying in the some blocks-Спортшылардың барлығын олимпиадалық ауылда орналастырып, олардың жаттықтырушыларыда сол жерлерде қоныстанды.

Практикалық тапсырма

Берілген сөйлемдерді ағылшын тіліндегі есімшелік айналымдардың жасалу жолдарына көңіл бөле отырып, ана тіліне аударыңыз:

1. I haven’t heard any of those factors mentioned.

2. Shown below are the two trends in comparison.

3. The progress of the reform being slow, the government is determined to continue supporting the needy population.

4. There being no additional foreign financing, the domestic resources had to be relied on.

5. The loans were granted by the commercial banks, the central bank strictly monitoring the situation.

6. The focus was made on the quality of goods, the productivity still falling behind.

7. As pointed out previously, the explanation given is by no means complete.

8. The exchange rate being fixed, the population has all reasons to keep their savings in the local currency.