§ 18. Абвяшчэнне і ўмацаванне дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь.

На шляху да стабілізацыі

АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА

27 ліпеня

Прыняцце Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэні-

1990 г.

тэце БССР

25 жніўня

Наданне статусу канстытуцыйнага закона

1991 г.

Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР

19 верасня

Зацвярджэнне новай назвы нашай краіны —

1991 г.

Рэспубліка Беларусь — і яе дзяржаўных

сімвалаў

8 снежня

Спыненне існавання СССР. Стварэнне Са-

1991 г.

дружнасці Незалежных Дзяржаў

10 снежня

Вярхоўны Савет Беларусі дэнансаваў

1991 г.

Дагавор аб утварэнні СССР ад 30 снежня 1922 г.

і ратыфікаваў Пагадненне аб стварэнні СНД

15 сакавіка

Прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь —

1994 г.

Дзень Канстытуцыі

1994 г.

Абранне першым Прэзідэнтам Рэспублікі

Беларусь А. Р. Лукашэнкі

1995 г.

Рэспубліканскі рэферэндум па пытаннях

дзяржаўнага статусу беларускай і рускай моў,

новай дзяржаўнай сімволікі (герба і сцяга),

эканамічнай інтэграцыі з Расіяй, правоў

Прэзідэнта

1996, 2001,

Прыняцце планаў сацыяльна-эканамічна-

2006 гг.

га развіцця Рэспублікі Беларусь на першым,

другім, трэцім Усебеларускіх народных сходах

2 Красавіка

Падпісанне Дагавора аб стварэнні Супольніцтва

1996 г.

Рэспублікі Беларусь і Расійскай

Федэрацыі.

114

Скачено с Образовательного портала www.adu.by

Заканчэнне

24 Лістапада

Прыняцце на рэспубліканскім рэферэндуме

1996 г.

новай рэдакцыі Канстытуцыі Рэспублікі Бела-

русь са змяненнямі і дапаўненнямі. Перанясен-

не Дня Незалежнасці Рэспублікі Беларусь

(Дня Рэспублікі) з 27 на 3 ліпеня

2 Красавіка

Утварэнне Саюза Беларусі і Расіі. Абвяшчэнне

1997 г.

2 красавіка Днём яднання народаў Беларусі і Расіі

Снежань

Падпісанне Беларуссю і Расіяй Дагавора

1999 г.

аб стварэнні Саюзнай дзяржавы

2001 г.

Абранне Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь

А. Р. Лукашэнкі

2004 г.

Прыняцце на рэспубліканскім рэферэндуме

паправак у Канстытуцыю Рэспублікі Беларусь,

звязаных з парадкам правядзення выбараў

Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь

2006 г.

Абранне Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь

А. Р. Лукашэнкі

У другой палове 1980-х гг. працэс перабудовы дапоўніўся нечакана для ўлады ўзнікненнем і развіццём на абшарах СССР

моцных нацыянальных рухаў. Гэта паскорыла выспяванне і афармленне ў рэспубліцы ідэі суверэнітэту — палітычнай не-залежнасці і самастойнасці дзяржавы ва ўнутранай і знешняй палітыцы, якая не дапускае замежнага ўмяшання. Пачаткам рэалізацыі гэтай ідэі стала прыняцце Дэкларацыі аб дзяржаў-ным суверэнітэце БССР і наданне ёй канстытуцыйнага статусу. Большасць насельніцтва БССР заставаліся прыхільнікамі заха-вання СССР, перабудаванага на дэмакратычных асновах. Тым не менш незавершанасць працэсу дэмакратызацыі ў палітычнай галіне, пэўнае адставанне ў навукова-тэхнічным развіцці, не-магчымасць рэфармавання цэнтралізаванай планавай экано-мікі, падзенне прэстыжу камуністычнай партыі ў грамадстве прывялі ў рэшце рэшт да спынення ў 1991 г. існавання СССР.

На постсавецкай прасторы ўзнікла Садружнасць Незалежных Дзяржаў (СНД).

Для пераадолення крызісу, выкліканага распадам СССР,

неабходна было вызначыцца з выбарам мадэлі будучага гра-

115

Скачено с Образовательного портала www.adu.by

мадскага і эканамічнага развіцця нашай краіны — Рэспублікі Беларусь. У такіх умовах патрэбны былі моцная ўлада і палі-тычная воля кіраўніцтва. Увядзенне ў Рэспубліцы Беларусь у 1994 г. інстытута прэзідэнцтва паклала пачатак новаму эта-пу развіцця нашай краіны. Перад Прэзідэнтам як кіраўніком дзяржавы паўстала задача распрацаваць і рэалізаваць праграму вываду краіны з крызісу. На мяжы ХХ і ХХІ стст. гэта задача стала лёсавызначальнай для Беларусі.

У першай палове 1990-х гг. на першым месцы стаяла праб-лема ўзаемаадносін паміж выканаўчай, заканадаўчай і судовай галінамі ўлады. Гэта праблема была звязана з ажыццяўленнем прынцыпу падзелу ўлад, які разам з прынцыпам вяршэнства законаў — абавязковым выкананнем усімі дзяржаўнымі орга-намі і службовымі асобамі законаў, а таксама роўнасцю ўсіх людзей перад законам і рэалізацыяй іх правоў і свабод — скла-дае прыкметы прававой дзяржавы. Згодна з Канстытуцыяй 1994 г. Рэспубліка Беларусь была абвешчана прававой дзяржа-вай. Наспела неабходнасць дакладнага вызначэння функцый Прэзідэнта, Урада і Парламента.

З мэтай забеспячэння будаўніцтва ў Рэспубліцы Беларусь прававой дзяржавы і дзейснага функцыянавання ўсіх галін улады 24 лістапада 1996 г. быў праведзены рэспубліканскі рэферэндум. На ім народ як адзіная крыніца ўлады ў Рэспублі-цы Беларусь выказаўся за прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь са змяненнямі і дапаўненнямі. Згодна з новай рэдак-цыяй Канстытуцыі Кіраўніком дзяржавы з’яўляецца Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь. Прадстаўнічы і заканадаўчы орган ула-

На плошчы Незалеж-насці ў Мінску ў час святкавання Дня Рэспублікі

116

Скачено с Образовательного портала www.adu.by

ды — Парламент — Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь. Выканаўчую ўладу ў нашай краіне ажыццяўляе Урад — Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь. Судовая ўлада належыць судам розных узроўняў.

Пасля распаду СССР кожная былая саюзная рэспубліка ста-ла незалежнай краінай са сваёй нацыянальнай грашовай сістэ-май і павінна была шукаць свой выхад з эканамічнага крызісу пачатку 1990-х гг. У Беларусі былі распрацаваны праграмы пераходу ад камандна-адміністрацыйнай сістэмы кіравання народнай гаспадаркай да рыначнай эканомікі. Былі ўведзены рыначныя цэны на пераважную большасць тавараў і паслуг, дазволена арэнда і індывідуальная працоўная дзейнасць; ад-былося станаўленне прадпрымальніцкіх, банкаўскіх і камер-цыйных структур, а таксама пачалася прыватызацыя — раз-дзяржаўленне, перадача часткі аб’ектаў з дзяржаўнай формы ўласнасці ў прыватную.

У працэсе вызначэння шляхоў сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі пад кіраўніцтвам Прэзідэнта была абрана мадэль сацыяльна арыентаванай рыначнай эканомікі. Яна ўлічвае таварна-грашовыя рыначныя адносіны і неабходнасць захавання дзяржаўнага рэгулявання з мэтай абароны інтарэ-саў насельніцтва. Асноўныя кірункі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь у 1996—2000 гг. і на перыяд 2001—2005 гг. былі абмеркаваны на першым і другім Усебе-ларускіх народных сходах. Пры рэалізацыі гэтай мадэлі выбар быў зроблены на карысць дзяржаўнага рэгулявання. Вызна-чальным стаў улік сацыяльна-эканамічных і геапалітычных асаблівасцей Беларусі, якія склаліся на тэрыторыі рэспублікі

савецкі перыяд, а таксама вопыту рэфармавання эканомікі

краінах Усходняй Еўропы і СНД.

Рэспубліка Беларусь прызнана міжнародным супольніцтвам як суверэнная дзяржава, якая ўдзельнічала ў стварэнні Ар-ганізацыі Аб’яднаных Нацый. Наша рэспубліка абвясціла пра свой бяз’ядзерны статус, вывела са сваёй тэрыторыі ядзерную зброю. Беларусь імкнецца падтрымліваць бяспеку ў Еўропе, стаць нейтральнай дзяржавай. Знешнепалітычны курс краіны характарызуецца няўдзелам у ваенных групоўках і ва ўзброе-ных канфліктах. Рэспубліка Беларусь праводзіць шматвектар-ны знешнепалітычны курс ва ўмовах глабалізацыі — працэсу

117

Скачено с Образовательного портала www.adu.by

складвання сусветнага рынку капіталаў, тавараў, паслуг, ін-фармацыі, устанаўлення ўзаемасувязей паміж рознымі краіна-мі ў эканамічнай, палітычнай, культурнай галінах.

Асаблівая ўвага надаецца ўмацаванню адносін Беларусі

краінамі Садружнасці Незалежных Дзяржаў, і перш за ўсё інтэграцыі з Расіяй. Збліжэнне Беларусі і Расіі ў эканаміч-най і палітычнай галіне стала неабходным пасля знікнення

палітычнай карты свету СССР і разбурэння былых народна-гаспадарчых сувязей. Пра паглыбленне працэсу інтэграцыі

Беларусі і Расіі сведчыць падпісанне ў снежні 1999 г. Дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы.

Шлях да пераўладкавання жыцця ў краіне няпросты. Ён патрабуе згуртаванасці і агульных намаганняў улады і наро-да. Пры гэтым гаворка ідзе не аб вяртанні да былога аднадум-ства, а пра тое, каб кожны зразумеў, што стабільнае жыццё і шчасце кожнага — у стабільным развіцці і шчасці Радзімы. Нездарма лозунгам, з якім выступіў Прэзідэнт, стаў наступны: «За моцную квітнеючую Беларусь». Выбар, звязаны з надзеяй на лепшае жыццё, беларускі народ зрабіў на рэспубліканскім рэферэндуме 2004 г. Кожны грамадзянін нашай рэспублікі мае права выбару сваёй будучыні ў працэсе выспявання перадумоў пераходу ад індустрыяльнага да інфармацыйнага грамадства. Гэта грамадства, у якім у выніку ўкаранення дасягненняў на-вукова-тэхнічнай рэвалюцыі ў вытворчасць змяняецца харак-тар працы. Большасць людзей у такім грамадстве займаюцца інфармацыйнай дзейнасцю. Вядучую ролю набываюць сродкі масавай інфармацыі.

Этапы развіцця Рэспублікі Беларусь у 1991—2005 гг.

1991—1995 гг.

1996—2005 гг.

Афармленне су-

Прыняцце новай рэдакцыі Канстыту-

верэнітэту Рэспублікі

цыі Рэспублікі Беларусь са змянен-

Беларусь. Прыняцце

нямі і дапаўненнямі, прынятымі на

Канстытуцыі Рэспублікі

рэспубліканскім рэферэндуме 1996 г.;

Беларусь 1994 г.

рэспубліканскі рэферэндум 2004 г. аб

Спробы пераадолення

парадку правядзення выбараў Прэзідэн-

та Рэспублікі Беларусь.

крызісных з’яў, выклі-

каных распадам СССР

Станаўленне і рэалізацыя мадэлі сацы-

яльна арыентаванай рыначнай эканомікі

118

Скачено с Образовательного портала www.adu.by

Кірункі развіцця Рэспублікі Беларусь у 1991—2005 гг.

Сацыяльна-

Грамадска-палітычнае

Знешнепалітычны

эканамічнае

жыццё

курс

развіццё

Увядзенне рынач-

Прыпыненне існавання

Абвяшчэнне Рэс-

ных цэн, дазвол

СССР і стварэнне СНД.

публікі Беларусь

арэнды і індывіду-

Выспяванне ідэі

бяз’ядзернай зо-

альнай працоўнай

най і нейтральнай

дзяржаўнага суверэні-

дзейнасці, пача-

дзяржавай.

тэту і абвяшчэнне

так прыватызацыі.

суверэннай Рэспублікі

Падтрыманне пра-

Распрацоўка

Беларусь.

цэсу бяспекі

мадэлі сацыяльна

Фарміраванне

ў Еўропе.

арыентаванай ры-

інстытута прэзідэн-

Умацаванне ад-

начнай эканомікі.

цтва.

носін Беларусі

Паступовае фар-

Паступовае станаўлен-

з краінамі СНД і да-

міраванне пераду-

лёкага замежжа.

не прававой дзяржавы

моў для пераходу

і рэалізацыя прынцыпаў

Развіццё працэсу

ад індустрыяльна-

падзелу ўлад і вяр-

інтэграцыі Бела-

га грамадства да

шэнства закону

русі і Расіі

інфармацыйнага

ПЫТАННІ І ЗАДАННІ

П ералічыце прыкметы прававой дзяржавы.

Калі адбылося ўвядзенне інстытута прэзідэнцтва ў Рэспублі-цы Беларусь?

Якія элементы спалучае ў сабе мадэль сацыяльна арыента-ванай рыначнай эканомікі?

Назавіце этапы станаўлення суверэннай Рэспублікі Беларусь.

Ахарактарызуйце асноўныя кірункі сацыяльна-эканамічнага развіцця, грамадска-палітычнага жыцця, знешняй палітыкі Рэспублікі Беларусь у 1991—2005 гг.

Пералічыце асноўныя знешнепалітычныя прынцыпы суверэн-най Рэспублікі Беларусь.

У чым заключаецца сэнс лозунга «За моцную квітнеючую Бе-ларусь» і як ён можа быць рэалізаваны?

Якой вам як грамадзянам Рэспублікі Беларусь бачыцца бу-дучыня нашай дзяржавы?

119

Скачено с Образовательного портала www.adu.by