2. Жұмысты жүргізу тәртібі

Студенттер оқытушының бақылауымен зертханалық жұмыстарда жақты және балғалы уатқыштардың құрылғысын үйренеді. Жақты және балғалы уатқыштардың өнімділігін анықтау үшін уатқыштардың құрылғысының өлшемдерін схема түрінде өрнектейді (2 – кестені қара).

Уату дәрежесін анықтау үшін, үлгінің салмағы 3кг, ірілігі 20мм-ден аспауы керек және ол орта өлшемінің диаметрін анықтау мақсатында електік талдауға ұшырайды. Себу жұмыстары електе өндіріледі және оның ұяшықтарының өлшемі 20; 10; 5; 2,5; 1,25 мм-ге тең. Содан кейін үлгі араласады және зертханалық жақты уатқышпен уатылады. Уатылған өнімді өлшеу арқылы орташа өлшенген диаметр анықталады (алғашқы материалға ұқсас).

Таблица 2.1 – Уатқыштың өнімділігінің нәтижесі.

Жақты уатқыш	В, м	L, м	B, м	Q, м3/Н
Балғалы уатқыш	k	L, м	D, м	N, мин	i	Q, Т/Н
	0,12-0,22				10-30

Таблица 2.2 – Жақты уатқыштардың уату дәрежесінің нәтижесі

Ірілік класы, мм	Шыққан өнім			Уатылған өнім			Уату дәрежесі, і
	Массасы, г	Шығысы, %	Dсрв, мм	Массасы, г	Шығысы, %	Dсрв, мм

3. Жұмыстың мазмұны

1. Тәжірибелік жұмыстың мақсаты

2. Өнімділікті анықтау үшін жақты және балғалы уатқыштардың өлшемдерінің схемасы.

3. Уату дәрежесі және уатқыштардың өнімділігі анықталған нәтиже кестесі.

4. Бақылау сұрақтары

1. Уату операциясының мақсаты?

2. Таралған уату принципі?

3. Уату дәрежесін қалай анықтайды?

4. Жақты уатқыштардың жұмыс істеу принципі және қолдану аясы?

5. Конусты уатқыштардың түрлері және қолданылуы?

6. Балғалы уатқыштар және олардың қолдану аясы?

7. Уатқыштың өнімділігі неге байланысты?

ТӘЖРИБЕЛІК ЖҰМЫС №3

Пайдалы қазбаларды илеу

1. Жұмыстың мақсаты. Зертханалық илеуіш және оны әсерлі илеудің конструкциялық зерттелуі.

Илеу – илеуіштердің жоғарғы беткей тесіктердің көмегімен түйіршіктерді әр түрлі өнімдерге бөліп алу үдірістерін атаймыз. Илеуге түсетін материал бастапқы да қалатыны – тор бетіндегі өнім, ал тор тесігінен өтетіні – тор астындағы өнім деп аталады. Иленген материал дайын өнім болып, тұтынушыға жіберілсе, илеу өздік операция болып табылады, ал материал әрі қарай байытылатын жағдайда, илеу – дайындық деп аталады. Пайдалы қазбаны майдалау мақсатында илеу уату алдында жүргізілсе, ол операция қосымша деп аталады.

Илеу құрғақ, ылғалды немесе аралас бола алады. Илеу үшін пайдаланатын аппараттар жалпақ, тербелетін, барабанды, колосникті, доғалы, жартылай вибрациялы(гирациондық), вибрациялы болып бөлінеді.

Илеу нәтижесін өнімнің бөлімінің сапалық көрсеткішіне қарасты бағалайды. Тауар сортына көмірдің жіктемесінің бөлім сапасының көрсеткіші торастындағы өнімде ұсақ материалдардың болуы, жыныссыздану кезіндегі тор бетіндегі өнім ылғалдылығы болып табылады. Илеу кезіндегі ұсақ материалдың іріден бөліну толықтығы төменгі кластағы, тор астындағы өнімнің шығару болып табылатын илеудің әсерімен сипатталады. Материалды екі өнімге илеу кезінде илеудің әсерін (Е) анықтауда мына формула кең қолданылады:

Мұндағы, α және θ – тор бетіндегі және тор астындағы өнімге сәйкес төменгі кластың кесектілігі, %.

Илеудің әсері және илеуіштің массалық өнімі басты технологиялық процестің көрсеткіші болып табылады. Олар бір-бірімен белгілі бір байланыста болады. Әсіресе көптеген факторларға байланысты, бастапқы материал ылғалдылығы, түйіршік өлшем құрамы, түйіршік пішіні, тор тесігінің конструкциясы және пішіні, «қиын» түйішіктердің болуы және «қиын» түйіршіктердің өлшемі сит тесігінің өлшеміне жақын.

Илеуіштің өнімділігі келесі формуламен өрнектеледі:

Мұндағы, В, һ – електің ұзындығы мен ені, υ – илеуіш бетінде материалдың толық орын ауыстыру жылдамдығы (беру жылдамдығы), м/с; μ – қопсу коэффициенті (0,4 – 0,6); γ – материалдың көлемдік салмағы, кг/м³.

Материалды беру жылдамдығы мына формуламен анықталады:

υ = 0,05√D, м/с;

Мұндағы, D – елек тесігінің диаметрі, мм;

2. Жұмысты жүргізу тәртібі. Массасы 1 – 2кг, ірілігі 10мм-ден кіші үлгіні алдын ала қол күшімен елек бетіне себеді. Содан кейін материал үлгісі зертханалық илеуіште араластырып себіледі. Тор астындағы өнім соңғы (контрольный) болып таратылады. Алынған мәліметті 4-кестеге енгізеді.

Таблица 3.1 Илеудің әсерін анықтайтын нәтижелер

Шыққан материалдың төменгі класының өнімі		Тор бетіндегі өнімнің төменгі класының құрамы		Илеу әсері, Е, %
Грамм	Пайыз	Грамм	Пайыз

Илеуіштің өнімділігін белгілеу үшін, електі геометриялық өлшемдермен өлшеу жұмыстары жүргізіледі. Алынған мәлімет 5-кестеге енгізіледі.

Таблица 3.2 Илеуіштің өнімділігін анықтайтын параметрлер.

Атаулар	Өлшем бірлігі.	Сандық мәні
1	2	3
Елек ұзындығы	м
Елек ені	м
Қопсыту коэффициенті
Материалдың көлемдік массасы	кг/м3
Елек тесігінің диаметрі	мм
Беру жылдамдығы	м/с
Илеуіштің өнімділігі