8. Салыстырып тексеруге дайындық

8.1 Салыстырып тексеруді жүргізуден алдын келесі дайындық жұмыстары орындалуы в пайдалану құжаттамасының және түрлендіргішті және салыстырып тексеру құралдарын МЕТ қосу сұлбасының талаптарына сәйкес өлшем құралдарын және салыстырып тексерілетін турлендіргішті монтаждаудың дұрыстығын тексереді (1 суретті қара);

• ҚПҚ және өлшеуіш желіні сүзгіште газдың (ауаның) болмауын тексереді;

• түрлендіргіш және ҚПҚ арқылы мұнай шығынын жұмысшы ауқым шектерінде белгілейді және газдың (ауаның) жоқтығын жоғарғы нүктелерде (сондай ақ бар болса детекторлардағы тығындар) орналасқан крандарды аша отырып, тексереді. Сүзгіште газдың (ауаның) жоқтығын аналогті түрде тексереді;

• поршеньді шығаруды бірнеше рет әрбір шығарудан кейін газдың (ауаның) жоқтығын тексере отырып, жасайды. Егер крандардан газ (ауа) көпіршіктерінсіз мұнай ағысы ағатын болса газ толық шығарылған деп есептеледі;

• түрлендіргіштерден, ҚПҚ, ысырмалардан және құбырлардан тұратын жүйенің герметиктігін тексереді (1 суретті қара);

• жұмысшы ауқым мұнайының ең көп шығынын жұмысшы қысым кезінде белгілейді. Өлшеуіш желісінің (шығынды реттеушінің алдында) шығуындағы қысым Р_наим төмен болмауы қажет. Бақылау кезінде 5 минуттың ішінде ағу немесе фланцтық, ойма, пісірілген қосылулар және сальниктер арқылы мұнай тамшыларының пайда болуы мүмкін емес;

• пайдалану құжаттамасына сәйкес ҚПҚ поршенін қабылдау (төрт жүрісті кранның) және шығару қондырғысының герметиктілігін тексереді. Төрт жүрісті краннның герметиктілігін екі жағдайда тексереді;

• салыстырып тексеру кезінде өлшемдер нәтижелеріне ықпал ететін мұнай ағуы мүмкін ысырмалар бекітулерінің герметиктілігін тексереді (5.3 бойынша). Бақылау құралдары немесе көрсетілген ысырмалар арқылы ағуды жоюдың мүмкіндігі жоқ болған жағдайда олар сөндірілген болуы қажет (сөндірушілердің бар болуы тексеріледі).

8.2 Мұнай температурасының тұрақтылығын келесі түрде тексереді:

• ҚПҚ кіруінде және шығуында түрлендіргіште белгіленген термометрлердің көрсеткіштерін тіркейді;

• ҚПҚ поршенін шығарады;

• поршень өткеннен кейін термометрлердін көрсеткіштерін алып тастайды.

Егер бір детектордан басқа детекторға (екі бағыттағы ҚПҚ - екі бағытта да) поршеннің өту уақытында барлық термометрлердің керсеткіштерінің өзгеруі 0,2 ^ОС аспайтын болса, температура тұрақты деп саналады.

8.3 Автоматтық вискозиметр және МЕТ тығыздық өлшеуіші жоқ болған жағдайда мұнай сынамасын таңдауды ГОСТ 33 бойынша жасайды және кинематикалық жабысқақтықты ГОСТ 33 бойынша және тығыздықты [1] сәйкес жұмысшы температурада мұнаймен жабдықтаушының немесе сатып алушының аналитикалық зертханасында есептейді.

Жабысқақтық және тығыздық өлшемдерінің нәтижелерін зертхана басшысының қолы қойылған анықтама (еркін нысанда) түрінде ұсынады.

  

9. Салыстырып тексеруді жүргізу

9.1 Сыртқы тексеру

Сыртқы тексеру кезінде салыстырып тексерілетін түрлендіргіштің келесі талаптарға сәйкестігі анықталуы тиіс:

• жиынтықтық пайдалану құжаттамасына сәйкес келуі тиіс;

• түрлендіргіште оны қолдануға кедергі келтіретін механикалық зақымданулар, және оның сыртқы көрінісін нашарлататын жабу ақаулары болмауы қажет;

• түрлендіргіштегі жазулар мен белгіленулер анық және пайдалану құжаттамасының талаптарына сәйкес болуы қажет.

9.2 Сынама

Түрлендіргішті сынамалауды келесі ретте салыстырып тексеру құралдарының жиынтығында жасайды (1 суретті қара):

• ҚПҚ поршенін шығарады;

• Д1 (Д2) детекторларының қозғалыс барысында алғашқысы арқылы поршеннің өтуі кезінде индикаторлы таблода немесе АӨҚ дисплейінде түрлендіргіш дабылының импульстарын есептеу басталады, поршеннің келесі ДЗ (Д4) детекторы арқылы өтуі кезінде импульстарды есептеу тоқталады.

Егер ҚПҚ екі бағытты болса, сол операцияларды поршень қозғалысының кері бағытында жасайды.

9.3 Метрологиялық сипаттамаларды анықтау:

Түрлендіргіштердің метрологиялық сипаттамаларын МЕТ пайдаланылатын шығындардың жұмысшы ауқымдарында анықтайды.

9.3.1 Түрлендіргіштің градуирлейтін сипаттамасын «K_j» турлендіргіштің түрлену коэффициенті және Q - мұнай шығыны немесе f - түрлендіргіштің шығу дабылының жиілігі, немесе f/v- мұнай жабысқақтығын да ескеретін жалпыланған параметр арасындағы тәуелділікті суреттейтін функция ретінде анықтайды.

Градуирлейтін сипаттаманы іске асыру тәсіліне байланысты есептегіштің екінші аспабында немесе МЕТ ақпаратты өңдеу кондырғысында функцияны мына түрде ұсынады:

• шығындардың барлық жұмысшы ауқымында түрлендіргіштің түрлену коэффициентінің үдайы мәні - ұдайы саны;

• шығынның әртүрлі ауқымдарында, мысалы,түрлендіргіштің ең көп шығынынан (20-40), (40-60), (60-80), (80-100) % түрлену коэффициентінің мәні - үдайы сандары;

• мұнай шығыны мәндерінің және оларға сәйкес келетін түрлену коэффициентінің кестесі;

• әртүрлі шығындар кезінде түрлену коэффициентінің мәнін қосатын сынық желі;

• градуирлейтін сипаттаманы аппроксимиялайтын полинома.

Түрлендіргіштің градуирлейтін сипаттамасын құру үшін түрлену коэффициентін есептегіштің немесе МЕТ пайдалану құжаттамасында келтірілген көрсетулерге сәйкес осы ауқым ішінде таңдап алынған мәндерінде және жұмысшы ауқымының шеткі мәндерінде анықтайды. Мұндай көрсетулер жоқ болған жағдайда шығын мәндерін ең көп шығыннан (10-20) % ара қашықтығымен таңдап алады. Сипаттама тіктілігі көп ауқым бөлімшелерінде ең аз ара қашықтық таңдап алына алады. Мысалы, (30-80) % ауқымда 30, 40, 50, 60 және 80 % шығын мәндері таңдап алына алады.

Коэффициенттерді анықтаудың реттілігі ең аз мәндерден ең көп мәндерге және ең көп мәндерден ен аз мәндерге ретінде таңдап алына алады.

ISW (Жапония) фирмасы жабдықтаған өлшеуіш желілер үшін түрлендіргіштің градуирлейтін сипаттамасын екінші қатардағы полинома түрінде анықтайды:

 

 

Градуирлейтін сипаттаманы құру үшін (f/v) параметрінің жұмысшы ауқымының шеткі мәндерінде және [(f/v) ең көп - (f/v) ең аз] 10 % ара қашықтықпен осы ауқымныд ішінде таңдап алынған мәндерде түрлендіргіш коэффициенттерін анықтайды.

Сипаттама тіктілігі кеп ауқым бөлімшесінде мәндерді і [(f/v) ең көп - (f/v) ең аз] 5 % ара қашықтықпен таңдайды.

Өлшемдерді жасайтын (f/v) нүктелер саны 12-ден кем болмауы тиіс. (f/v) параметрінің әрбір мәнінде 3 өлшемнен жасайды.

9.3.2 Градуирлейтін сипаттаманы апкроксимиялайтын, функцияны полинома түрінде іске асыруға мүмкіндік беретін ақпаратты өңдеу қондырғысымен пайдаланылатын шығын турлендіргіштері үшін шығындар ауқымының ішіндегі нүктелер саныы қолданылатын ақпаратты өңдеу қондырғысының техникалық суреттелуінде келтірілген көрсетулерге сәйкес таңдап алады.

9.3.3 Жұмысшы және бақылаушы түрлендіргіштердің метрологиялық сипаттамаларын анықтау

Мұнай шығынының мәнін j-нүктеде белгілейді.

Хаттамада (А қосымшасы) поршеннің шығынын (жиілікті), өлшем нөмірін және бағытын белгілейді. ҚПҚ поршенін шығарады. Өлшем процессінде (поршен қозғалысын бір детектордан басқа детекторға) түрлендіргіштің температура мәнін және сұйықтық қысымын, ҚПҚ кіруіндегі және шығуындағы қысымды және сұйықтық температурасын жазып алады, әрбір нүктедегі температураны (қысымды) поршень өтуінің басында және соңындағы екі өлшемдердің орташа мәніне тең деп қабылдайды. Көзбен шолатын санағышы бар термометрлерді және манометрлерді пайдаланған кезде температура мен қысымды шарлы поршеннің өту мерзімінде бір рет жазып алу мүмкін.

Әрбір өлшеуден кейін хаттамада ҚПҚ сұйықтық температурасының орташа мәнін, ондағы қысымды, түрлендіргіштегі температура және қысым мәндерін және түрлендіргіштің дабыл импульстарының санын жазып алады (жазады, ЦТҚ тереді). ҚПҚ температураның және қысымның орташа мәндерін олардың ҚПҚ кіруінде және шығуындағы мәндері бойынша анықтайды.

Температура, қысым және олардың орташа мәндері берілген бағдарлама бойынша термометрлердің және манометрлердің көрсеткіштерін орташалау және сұрау жолымен анықтала және жазып алына алады.

Бір бағыттағы поршеннің өтуіне сәйкес келетін түрлендіргіштің шығу дабылының импульстар саны 10⁴ аз болса, онда импульстар жүру кезеңінің үлесін 0,1 кезеңге дейінгі дәлдікпен есепке алу қажет. Кезеңдер улестері АӨҚ автоматты түрде немесе 9 екінші аспаппен (1 суретті қара) немесе В қосымшасында келтірілген әдістеме бойышна есепке алына алады.

Екі бағыттық ҚПҚ қолданған кезде жоғарыда суреттелген операцияларды поршеннің Д1 (Д2) детектордан - «алға» ДЗ (Д4) детекторға - «артқа» - ДЗ (Д4) детектордан Д1 (Д2) детекторға қозғалысы кезінде жасайды. Бұл жағдайда әрбір бағыттағы поршеннің шығуын бір өлшем деп санау мүмкін, егер ҚПҚ салыстырып тексеру туралы сертификатта (аттестатта) поршень қозғалысының әрбір бағытына арналған метрологиялық сипаттамалар көрсетілген болса.

Егер ҚПҚ салысгырып тексеру туралы сертификатта (аттестатта) детекторлардың екі жұбына арналған метрологиялық сипаттамалар көрсетілген болса, онда жоғарыда суреттелген операцияларды салыстырып тексерудің қосымша кұралдары, яғни электронды-есептеу жиілік өлшеуіші, АӨҚ және ЦТҚ бар болған жағдайда, детекторлардың екі жұбын бір мезгілде пайдалана отырып жүргізу мүмкін. Бұл жағдайда поршеннің шығуын екі өлшем ретінде анау мүмкін. Осы жағдайда әрбір j-ші нүктедегі j-ші өлшемдегі түрлендіргіштің қателігін 1 кестенің 5 ескертуіне сәйкес анықтайды.

Шығынның осы мәнінде 5 өлшемдерден кем емес, бірақ шығындардың жұмысшы ауқымында 11 өлшемдерден кем емес жүргізеді.

Мысалы, егер шығынның бір мәнінде метрологиялық сипаттамаларды анықтайтын болса, онда өлшемдер саны 11 (1x11), шығынның екі мәнінде - 12 (2x6), үш мән кезінде - 15 (3x5), төрт мәнде - 20 (4x5) және т. б. тең болуы қажет.

Ауқымда нүктелер саны 4-тен көп кезде шығын бойынша коррекциямен пайдаланылатын түрлендіргіштерді салыстырып тексеру кезінде шығынның әрбір күктесінде үш өлшем жүргізеді.

S_oj ( ) түрлендіргіш қателігін кездейсоқ құраушының ОША 1 кестенің 2 формуласы бойынша анықтайды.

Жұмысшы және бақылаушы түрлендіргіштер үшін мына шарт сақталуы тиіс:

 

S_oj( )≤0,02%

 

Егер көрсетілген шарт сақталынатын болса, ондай кестенің 1 формуласы бойынша К_j түрлендіргіш коэффициентінің орташа мәнін анықтайды және хаттамаға енгізеді, және  j-ші өлшемінің қателік мәнін хаттамаға енгізеді.

Жоғарыда көрсетілген шарт сақталмаған жағдайдаВ қосымшасында баяндалған әдістеме бойынша N_ij нүктеде өлшемдер нәтижелерін талдау қажет, егер алынған нәтижелердің арасында бейнормалдылар болмаса, онда салыстырып тексеруді тоқтатады.

Бейнормалды ретінде қандайда бір нәтиже алып тасталған жағдайда алып тасталғанның орнына қосымша өлшем жүргізеді және тағы да К_j және  Мәндерін анықтайды және салыстырып тексерудің хаттамасына енгізеді.

Жоғарыда суреттелген өлшемдер операцияларын шығындар ауқымының барлық нүктелерінде жасайды.

Шығындар ауқымында қателікті кездейсоқ құраушының ОША 1 кестенің 3 формуласы бойынша есептейді.

Мына шарт орындалуы қажет: S_o ( )≤0,02%, егер S_o( )>0,02% онда салыстырып тексеруді тоқтатады.

Егер шарт орындалатын болса, онда өлшемдер нәтижелері бойынша түрлендіргіштің градуирлейтін сипаттамасын 9.3.1 сәйкес сол нәмесе басқа түрде ұсынады.

Егер градуирлейтін сипаттаманы ауқымдағы немесе шығындардың ауқымдарындағы коэффициенггің ұдайы мәні түрінде ұсынатын болса, онда оларды 1 кестеде келтірілген формулалар бойынша анықтайды:

• 4 формула бойынша - шығындардың жұмысшы ауқымындағы түрлену коэффициентінің мәні;

• 5 формула бойынша - Q_i - Q_i+1 (мысалы, 20-40, 40-60, 60-80, 80-100 %) шығын ауқымындағы коэффициент мәні;

• 6 формула бойынша- МЕТ жұмысының режимі белтілі болған жағдайда танкерлерді құю кезінде (шығынның берілген мәндерінде жұмыс уақытының арақашықтықтары немесе шығынның берілген мәндерінде мұнайды алу көлемдері).

- [K_j және Q (f) немесе f/v)] сипаттамасының параметрлері есептегіштің екінші аспабына немесе МЕТ ақпаратты өңдеу қондырғысы салыстырып тексеру процессінде автоматты түрде және қолдан шығарыла алады.

ISW (Жапония) фирмасы жабдықтаған өлшеуіш желілер үшін градуирлейтін сипаттаманы дисплейдің экранында кесте түрінде алады. Ақпаратты өңдеудің цифрлық блогының жадына А, В және с коэффициенттерінің мәндерін және үш нүктеден тұратын ауқымдарға бөлі шекараларын шығарады. Бөлу шекараларын таңдауды градуирлейтін сипаттаманың тіктігі есебімен әрбір түрлендіргіш үшін жеке жасайды.

Егер салыстырып тексерілетін түрлендіргішті Львов политехникалық институты дайындаған түрлендіргіш коэффициентін түзетуші қондырғымен пайдаланатын болса, онда салыстырып тексеруді салыстырып тексеру алдында салыстырып тексерушімен сынамаланған корректордың жиынтығында жасайды.

9.3.4 Жұмысшы түрлендіргіштің салыстырмалы қателігін 7 формула бойынша анықтайды, ал шығындардың ауқымындағы нүктелердегі бақылаушы түрлендіргіштің салыстырмалы кателігін 1 кестенің 10 формуласы бойынша анықтайды.

Қателікті жүйелі құраушыларды келесі түрде анықтайды.

θ_t=0, қабылдайды, егер термометрлерді салыстырып тексеру туралы сертифакатта түзету керсетілгек болса және ояы температураны өлшеу кезінде ескеретін болса немесе температура датчигін жеке градуирлеу жүргізілген болса (егер ξ_t≤0,05°С).

Ө_к шығын бойынша коррекциясыз пайдаланылатын түрлендіргіштер үшін 1 кестенің 9 формуласы бойынша анықтайды.

Ө_к шығын бойынша коррекциямен пайдаланылатын түрлендіргіштер үшін метрологиялық аттестаттау туралы сертификаттардан бас образдарды немесе түрлендіргіштердің типін бекіту мақсатындағы сынақтардың нәтижелерін алады.

К_д 6 формула бойынша анықтаған кезде ганкерлерді құю үшін пайдаланылатын түрлендіргіштер үшін Ө_к = 0 қабылдайды.

Барлық МЕТ бақылаушы түрлендіргіштер үшін Ө_к-0.

ISW (Жапония) фирмасы жабдықтаған өлшеуіш желілер үшін дисплей экранында, яғни Ө_к=Ө_Кнаиб жанған және алынған төрт ауқымдағы ең көп мәнге тең етіп алады.

Градуирлейтін сипаттаманы аппроксимиялайтын полином түрінде қызметті іске асыруға мүмкіндік беретін ақпаратты өңдеу қондырғысымен пайдаланылатын шығын түрлендіргіштері үшін ауқымдарда және ауқымдар астындағы түрлену коэффициенті анықталмайды, тек K_j аукымының нүктесінде көрсетіледі, 0; - О_і+і шығындар ауқымы үшін 9 формула бойынша есептелген 1/2_{Өкнаиб.} тең Ө_к мәнін қабылдайды. 7 формулада мыналарды қабылдайды:

 

S_op( )=0,01%, егер S_o( )≤0,01;

 

S_op( )=0,015%, егер 0,01<S_o( )≤0,015;

 

S_op( )=0,02%, егер 0,015<S_o( )≤0,02.

 

ЖұмысшытүрлендіргішгерүшінмынашарторындалуықажетΔ_о≤0,15%.

ЕгермұнайалмағынөлшеудіңқосындылықателігіГОСТ 26976 талаптарынажалпысәйкескелсе, түрлендіргішқолдануғаΔ_о>0,15 % қателіктіңфактілімәніменжіберіледі.

АуқымныңбарлықнүктелеріндебақылаушытүрлендіргішүшінмынашарторындалуықажетΔ_о≤0,1 %.

9.3.3және9.3.4өлшемдераяқталғанынанкейінавтоматтықвискозиметрдің (егерМЕТоларменжабдықталғанболса) көрсеткіштеріналыптастайды, немесе, олжоқболғанжағдайда8.3сәйкесмұнайдыңкинематикалықжабысқақтығынанықтайды. Салыстырыптексерумерзіміндемұнайжабысқақтығыныңөзгеруітүрлендіргіштіңосытүрінеарналғанмүмкіндікшектерденаспауықажет.

9.3.5 МұнайжабысқақтығыныңМЕТықпалетуқызметінанықтау

МұнайжабысқақтығынынтурлендіргіштіңградуирлейтінсипаттамасынаықпалетуқызметінтүрлендіргішжабысқақтыктыңкеңауқымындапайдаланылғанжағдайдажәнеекіншіаспаптанемесеМЕТақпаратөңдеуқондырғысындажабысқақтықбойыншатүрлендіргішкоэффициентінтүзетуқарастырылғанжағдайда.

Бұлүшінмұнайжабысқақтығыныңмәндерінкелесітүрдетаңдапалады. ЕгермұнайжабысқақтығыМЕТдискреттімәндерді (мысалы, мұнайдыңәртүрлісұрыптарынретретіменалғанкезде) қабылдайтынболса, ондабұлмәндердітаңдапалады. Егержабысқақтықүздіксізөзгерсе (мұнайқоспаларыналукезінде), ондатүрлендіргіштіпайдалануқұжаттамасындакөрсетілгенарақашықтықтарарқылысұйықтықмәндерінтаңдапалады. Егертүрлендіргіштіңқұжаттамасындаарақашықтықтаркөрсетілмегенболса, ондаолардыөзгерулердіңмүмкіндікшектерініңқосарланғанмәнінетеңетіпалады. Мысалы, егермұнайдыесептеуторабындасұйықтықөзгеруініңауқымы (15-35) мм²/сжәнесұқықтықөзгеруініңмүмкіндікшектері ±5 мм²/с, онда 20 және 30 мм²/смәндерінтаңдапалады. Сұйықтықтыңәрбермәніндетүрлендіргіштіңметрологиялықсипаттамаларын9.3.3және9.3.4бойыншаанықтайды.

ЕсептегіштіңекіншіаспабынданемесеМЕТақпараттыөңдеуқондырғысындаісеасырутәсілінебайланыстыықпалетуқызметінтүрлендіргіштіңжәнесұйықтықтыңкоэффициенттеріарасындағы (ауқымданемесеауқымнүктелерінде) тәуелділіктүрінденемесежалпыланғанкоординаттарарасындағыкестелік, графикалықнемесеаналитикалықнысандағытәуелділіктүріндеұсынады.

9.3.6 Түрлендіргіштісалыстырыптексерупроцессі, кейбіроперацияларды (сұйықтықшығынынтандаужәнебелгілеу, салыстырыптексерунәтижелерінталдау, қосымшаөлшемдердіжургізу) есептемегендесалыстырыптексерухаттамасынавтоматтытүрдерәсімдеумен9.3.3және9.3.4сәйкессуреттелгеналгоритмдербойыншаавтоматтытүрдежүргізілеалады. КейбірдатчиктернемесеАӨҚкездесетінқондырғыларболмағанжағдайдаөлшемдернәтижелерініңбөлігіАӨҚқолданенгізіледі. Автоматтауқұралдарыжәнеесептегіштехникаболмағанжағдайдасалыстырыптексеруді, ақпараттыжинауды, оныөңдеудіжәненәтижелердірәсімдеудіқолданжасаумүмкін.