Літаратура

Введение в литературоведение. Хрестоматия / Под ред. П.А. Николаева.— 2-е изд., испр. и доп.— М., 1987.

Волков И.Ф. Теория литературы.— М., 1995.

Зарубежная литература ХІХ века: Реализм: Хрестоматия историко-литера­турных ма­­те­­ри­а­лов.— М., 1990.

История эстетической мысли: В 6 т.— М., 1986–1987.— Т. 3–4.

Нефёдов Н.Т. История зарубежной критики и литературове­дения.— М., 1988.

Николаев П.А., Курилов А.С., Гришунин А.Л. История рус­ского литера­туро­веде­ния.— М., 1980.

Основы литературоведения / Под. ред. В.П. Мещерякова.— М., 2000.

Поспелов Г.Н. Теория литературы.— М., 1978.

Уводзіны ў літаратуразнаўства: Хрэстаматыя / Уклад. М.І. Мішчанчук, М.Ф. Шаў­лоў­ская; уступ. арт. М.А. Лазарука.— 2-е выд., дапрац. і дап.— Мн., 1991.

Хрестоматия по теории литературы / Составитель Л.Н. Осьмакова.— М., 1982.

2.2. Міфалагічная школа

Адным з першых навуковых метадаў у літаратуразнаўстве стаў мі­фа­­ла­гіч­ны (міфалагічная школа).

Пад міфалагічнай школай падразумяваюць накірунак у літара­ту­­ра­знаў­­стве і фалькларыстыцы ХІХ ст., які ўзнік у эпоху раман­тыз­му. Фі­ла­соф­­скай асно­вай гэтай школы стала эстэтыка Ф. Шэ­лін­га і братоў А.В. і Ф. Шле­­ге­ляў. Асаб­ліва многа на этапе ста­наў­лен­ня міфалагічнай школы зра­біў Ф. Шле­­гель, кніга якога «Філасофія мас­тацтва» атрымала да­волі шы­рокі гра­мад­­скі рэза­нанс. Канчаткова мі­фала­гічную школу тэарэтычна афор­­мі­лі бра­ты Я. і В. Грым у пра­цы «Нямецкая міфалогія» (1835).

Для міфалагічнай школы з’яўляецца характэрным уяўленне аб мі­­фах як аб «неабходнай умове і першасным матэ­рыяле для ўсякага мас­­тац­­­тва» (Ф. Шэ­­лінг), як аб «ядры, цэнтры паэзіі» (Ф. Шлегель). Згод­на з тэо­­рыяй бра­тоў Грым, з міфа ў пра­цэсе эвалюцыі ўзніклі казка, эпічная пес­ня, ле­ген­да і ін­­шыя жанры літаратуры. Прак­тыкуючы метад па­раў­наль­нага выву­чэн­ня (што, дарэчы, па тых ча­сах было істотнай на­ва­цы­яй), браты Грым тлумачылі мно­­­гія падобныя з’явы ў літаратуры і фальк­ло­ры роз­ных народаў наяўнасцю агуль­­най старажытнай міфалогіі. На дум­ку прадстаўнікоў міфалагічнай шко­лы, самым важным для лі­та­ра­ту­ра­знаўцаў з’яўляецца адшукванне ў сусвет­най літаратуры «праміфа», «пер­шаміфа», да якога, як да першаснай біяла­гіч­най клеткі, зводзіцца ўся твор­часць.

Міфалагічная метадалогія атрымала шы­ро­кае распаўсюджанне ў лі­та­­ра­ту­­разнаўстве. У За­ходняй Еўропе яе прадстаўлялі А. Кун, В. Шварц (Гер­­ма­нія), М. Мюлер (Анг­лія), М. Брэаль (Францыя), А. дэ Губернаціс (Іта­лія). Ра­сій­скімі міфо­ла­га­мі з’яўляюцца такія вя­до­мыя вучоныя, як Ф. Бус­лаеў і А. Афа­насьеў (най­больш значная праца апошняга «Паэ­тыч­ныя погляды сла­вян на пры­роду», 1865–1869). Акрамя іх мі­фа­ла­гіч­ны па­дыход да твораў лі­та­ратуры распра­цоў­валі ў Расіі А. Мілер, А. Кат­ля­рэў­скі, І. Худзякоў, І. Пры­­жоў, П. Рыб­ні­каў. Ідэі міфалагічнай школы ў роз­ныя перыя­ды на­ву­ковай дзей­насці па­дзя­ля­лі і прымянялі ў сваіх да­сле­­да­ван­нях такія буй­нешыя рускія ву­чоныя дру­гой паловы ХІХ — па­чат­ку ХХ стст., як А. Па­тэбня і А. Весялоўскі.

Метадалогія і шэраг тэарэтычных вывадаў міфалагічнай шко­лы бы­лі з ця­гам часу адхілены наступнымі літаратуразнаўчымі шко­ла­мі і накі­рун­камі. Ра­зам з тым міфалагічная школа адыграла важ­ную ролю ў раз­віц­ці навукі, а ме­навіта: пашырыла ўяўленні аб мі­фа­логіі ў выніку зва­ро­ту не толькі да мі­фаў еўрапейскага паходжання, але і да міфаў ста­ра­жыт­­ных індыйцаў, іран­цаў, іншых усходніх народаў; садзейнічала актыў­на­му збо­ру міфалогіі і фальк­лору розных народаў; паставіла шэраг важных тэа­­рэ­тыч­ных пы­танняў (у тым ліку і пытанне народнасці мастацтва); за­кла­­ла асновы па­раўнальнага вы­вучэння міфалогіі, фальклору і лі­та­ра­­туры.

Хоць і з надзвычай моцным крытычным адштурхоўваннем ад ме­­та­да­­ло­гіі міфолагаў, але ж усё-такі ў цэлым на глебе дадзенага на­ву­­ко­ва­га на­кірунку ўзнік­ла ў другой палове ХІХ ст. у літара­тура­знаў­стве, фальк­ла­рыс­ты­цы і этна­графіі антрапалагічная школа, якую прад­стаў­ля­лі Э. Тайлар, Э. Лэнг, Дж. Фрэй­зер і некат. інш. ву­чо­ныя, пераважна англі­чане.

Традыцыі і здабыткі міфалагічнай школы пэўным чынам раз­ві­ла і ўзба­­га­ціла ў ХХ ст. г. зв. рытуальна-міфалагічная крытыка. Гэ­та адзін з на­­кі­рун­каў у замежным літара­туразнаўстве, які прад­стаў­ляюць у За­ход­няй Еўропе пе­­раважна вучоныя-выкладчыкі з Кем­б­рыджа Дж. Уэстан, Э. Чэм­берс, Дж. Харысан, Ф. Корн­фард, М. Бодкін, Г. Мэрэй. На паў­ноч­на­амерыканскім кан­тыненце самымі знач­­­нымі «неаміфолагамі» лічацца У. Трой («Міф, метад і бу­дучае», 1946) і Н. Фрай («Міф і лі­­та­ра­ту­ра», 1961).

Тэарэтычныя палажэнні міфалагічнай школы аказалі значны ўплыў на дзей­насць такіх вядомых збіральнікаў беларускага фальк­ло­ру, як П. Бяс­­­со­наў, Р. Зямкевіч, П. Шэйн і некат. інш.