7. Утварэнне вкл. Рускага і Жамойцкага.

ВКЛ, у састау якога увайшли бел i літоускія княствы, начало складвацца у канцы 12 ст. На працягу 13-14ст. да яго б. далучаны украінскія i нек-ыя руския княствы. Сталицай спачатку б. Наваградак , а з 14ст.— Вильня. Дзяржава у 14-15ст. межавала з Литвой, Пскоускай i Наугародскай землямі, з Маскоускім i Разанским княствамі, з Залатой Ардой, з Крымским ханствам з Малдаускай дзяржавай, Ордэнам крыжаносцау . Яе тэрыторыя складала 900 тыс. кв.км. Дзяржауны лад ВКЛ хар-вауся дзяленнем яго на 2 часткі: центральную i землі мяжуючыя. Спачатку адносіны памиж цэнтрам i мяжуючымі землямі будаваліся на аснове сюзэрэнітэту -васалітэту. У 15ст, буйныя васальныя княствы былі пераутвораны у ваяводствы або паветы, у якіх кіравали намеснікі вялгкага князя- ваяводы i старасты. У склад цэнтр-ай часткі — уваходзлі землі Ашмянская, Браслауская, Берасцейская, Виленская, Ваукавыская, Гарадзенская, Клецкая, Кобрыпская, Капыльская, Лідская, Менская и др. Дамінуючае становишчa у дзяржаве займалі цэнтральныя землі, у якіх б. сканцэнтравана асноуная маса вялікакняскіх i дзяржауных маёнткау, тут знаходзілся i асноуныя маёнткі буйных феадалау. Буйныя феадалы гэтых земляу займалі пануючае становішча у дзяржаве, у ix руках знаходзіліся усе найважнейшыя органы дзярж улады i киравання. Бел мова б. прызнана дзярж мовай па усей тэрыт дзяржавы. Землі «прыслухоуваючыя» захоували сваю дзяржауна-П-ую адасобленасць і выступалі як аутаномныя суб'екты дзяржауна-П-ых адносін. Тут працягвау захоувацца адасоблены мясцовы апарат дзярж киравання што узначальвауся ён спачатку асобнымі князямі, а затым вялікакняскімі памешчыкамі. Гэтыя землі не былі поунасцю самастойнымі i ix насельн-ва знаходилася пад уладаю центра органау i абавязана было несці пэуныя агульнадзяржауныя павіннасці. Адмінімтрац-тэрытар-нае дзяленне дзяржавы у 13—14ст. хар-ася захаваннем старых граніц, якія былі паміж асобнымі княствамі да утварэння ВКЛ. Пасля уступлення на вялжакняскі прастол Альгерда, цэнтр-ая частка б. падзелена на 2 ваенна-адміністрацыйныя акруги, якія атрымалі затым назвы ваяводствау Віленскага i Трокскага. Захаванпе старога адміністрац-тэрытар-га падзелу i мясцовых органау киравання б. выгадна як мясцовым феадалам, так i цэнтральнаму ураду. Князі асобных княствау, што увайшлі у састау ВКЛ, працягвалі называцца гасударамі.

8. Грамадски лад вкл у 14-першай палове 16 ст.

У ВКЛ пануючым б. феадальны грамадскі лад. У гаспадарках буйных землеулад-кау працягвала выкарыстоувацца i праца чэляді! нявольнай. Захоувалися таксама i свабодныя сяляне-данники. Асноуным заняткам нас-ва б. земляробства i хатняя жывёлагад. Працягвалі развивацца рамяство i гандаль, раслі гарады. Найбольш буйнымі у той час былі Поладк, Бераст, В1цебск, Смаленск, Наваградак, Слонім, Гародия, Менски др. Па сваей сац-най стр-ры грамадства падзялялася на 2 асноуныя класы: феадальна-залежных сялян и феадалау-землеуладальникау. пражывала значная колькасць людзей, якия личылися асабіста свабоднымі. Багатыя гараджане мелі уласныя зямельныя маёнткі i цесна змыкаліся з класам феадалау. 1ншыя жыхары гарадоу, працавалі у купцоу або рамеснікау, змыкаліся з феадальна-залежнымі людзьмі, і чэляддзю нявольнай. Клас феадалау падраздзяляуся на 2 асн-ыя групы: найбольш багатыя i уплывовыя — князі i паны, сярэднія i дробныя — баяры. Баярамі спачатку назывался усе землеуладальнікі, абавязаныя несці ваенную службу, да баяр адносилися не толькі феадалы, але i заможныя сяляне. У 15-16ст. сярэдния i дробныя землеулад-кі, якія выконвалі ваенн павіннасць, началі называцца шляхтай. У саслоуе шляхты на Бел уваходзілі усе феадалы i нек-ая частка ваеннаслулжылых людзей. Палітычныя, маёмасныя и асабістыя П шляхты атрымалі заканадаучае замацаванне у агульназемскіх граматах i статутах. Клас феадальна-залежных людзей складауся з асабіста свабодных сялян-даннікау, якія уносілі феадальную рэнту у дзяржауную казну, i сялян-падданых, што знаходзіліся у прамой залежнасці ад феадала. да несвабодных людзей адноалася чэлядзь нявольная.