Мұғалімдер үшін әдістемелік ұсыныстар
1. Оқушылар таразылар көмегімен қатты денелердің массасын анықтап, алынған нәтижелерді сәйкес келетін өлшем бірлікті (г немесе кг)санды мағына түрінде міндетті түрде ұсыныңыздар.
2. Сұйықтық массасын өлшегенде сауытты қолданыңыздар. Екі өлшемде алынған, масса мағыналары әртүрлілігінен массаны анықтауға міндетті.
Ескертпе
• Цилиндр ішіндегі сұйықтық деңгейін өлшеу үшін тамызғышты қолданыңыздар, ал деңгейді есептеуді цилиндр (мениск үшін) ортасында жасаңыздар.
• Әр өлшеу алдында мензурканы құрғақтап сүрту керек, өйткені қалатын су тамшылары нәтижелерді бұрмалайды.
Өлшеу нәтижелері
Қатты денелер массасын анықтау
1 кесте
Дене |
m дене массасы, кг |
Кесек , алюминий |
46 |
Келтек, ағаш |
16 |
Кесек, темір |
5 |
қателік ± 0,5 г құрайды
Сұйықтық массасын анықтау
2 кесте
Бос мензурканың массасы m0 = ........................г |
||
Су мөлшері, мл |
Сумен мензурканың массасын m1, г |
Су массасы, m = m1 – m0, г |
30 |
46 |
30 |
50 |
66 |
50 |
қателік ± 1,5 г құрайды
Есептеулер
Барлық 3 кесек әртүрлі массаға ие. Олардың мөлшерлері туралы не айтуға болады?
Үш дененің мөлшері бірдей болса да, массасы әртүрлі.
2. Таразы көмегімен екі қатты дененің жалпы массасын анықтаңыздар. 1 кестеде көрсетілген осы денелердің масса сомасын алынған нәтижелермен салыстырыңыздар. Әртүрлі тәсілдермен алынған масса мағыналары сәйкес келе ме?
Ия, сәйкес келеді.
3. 2 сұйықтық массасы туралы солай айтуға бола ма?
Ия, сұйықтықтар туралы солай айтуға болады.
4. Су мөлшері мен оның массасы арасында байланыс орнатыңыздар.
1 мл су мөлшері 1 г массаға ие. Сондықтан, мл мөлшердің санды мағынасы г масса мағынасына сәйкес келеді.
5. Сұйықтық қандай пішінді алады?
Сұйықтық әрқашан сауыт пішінің алады.
Массаны өлшеу |
ФЗ.7-9. 02.4 |
Қосымша тапсырма
1. Таразы көмегімен дене массасын қандай дәлдікпен анықтауға болады?
Рычагтық таразылар көмегімен дәл 1 г дейін массаны анықтауға болады, бұл масса терімнің түрлісалмақтардың ең азы.
2. Таразы дәлдігін қалай үлкейтуге болады?
Шкала интерполяциясын жүргізіп, дәлдікті үлкейте аламыз.
3. Таразыны қолданып мензурка массасын автоматикалық есептеудің өз тәсілдеріңізді ұсыныңыздар.
Таразыны бос мензуркамен тарирлауға болады, бытыра көмегімен таразыны тепе-теңдікке келтіруге болады (№ 03990.00 тапсырысы).
Ескертпе
СИ жүйесіндегі масса бірлігі – 1 килограмм (кг). Мынау СИ жүйесінің негізгі бірлігі, Парижде сақталған, 1 кг платиноиридивтік стандарттың(39 мм диаметрлі және биіктікті цилиндр), массасына тең.
Қатты дененің тығыздығын өлшеу |
|
ФЗ.7-9. 02.5 |
Деңгей: негіздік ( 7 сынып)
Оқу үшін тақырып: Механикалық құбылыстар. Тығыздық.
Мақсаты: рычагтық таразылар және мензурка көмегімен денелердің тығыздығын өлшеуге үйрену.
Қолданылған ұғымдар: масса, мөлшер, тығыздық
Жабдықтар:
№ |
Атауы |
коды |
Мөлшері |
1 |
Өлшеуіш цилиндр, 50 мл |
36628.00 |
1 |
2 |
Мензурка, пластмасса, 100 мл |
36011.01 |
1 |
3 |
Резеңке қалпақшамен тамызғыш |
64701.00 |
1 |
4 |
Кесек, темір |
03913.00 |
1 |
5 |
Кесек , алюминий |
03903.00 |
1 |
6 |
Келтек, ағаш |
05938.00 |
1 |
7 |
Түрлі таразылардың терімі, 1г – 50г |
44017.00 |
1 |
8 |
Штативтік негіз |
02001.00 |
1 |
9 |
Штативтік өзекше |
02031.00 |
1 |
10 |
Дөңгелек немесе тік бұрышты оқтамаларға арналған қысым - саптау |
02043.00 |
1 |
11 |
Рычаг |
03960.00 |
1 |
12 |
Рычагқа арналған тіл |
03961.00 |
1 |
13 |
Таразы тостағаны, пластмасса |
03951.00 |
2 |
14 |
Шкаламен пластина |
03962.00 |
1 |
15 |
Тіреуші болт |
03949.00 |
1 |
16 |
Капрон жіп |
02089.00 |
1 |
17 |
Қайшы |
|
|
Қондырғы
1 сур.
2-10 сур. көрсетілгендей рычагтық таразыны жинаңыздар
Қатты дененің тығыздығын өлшеу |
ФЗ.7-9. 02.5 |
2 сур. 3 сур. 4 сур.
5 сур. 6 сур. 7 сур.
8 сур. 9 сур. 10 сур.
Нұсқағыш-тіл дәл «нөл» белгісінде орналасатындай шкаламен пластинаны штативке бекітіңіздер (7, 11 сур.).
11 сур.
Қатты дененің тығыздығын өлшеу |
|
ФЗ.7-9. 02.5 |
Жұмыстың орындалуы
Таразы көмегімен үш кесектің (темір, алюминий және ағаш) және гірдің массасын анықтаңыздар. Нәтижелерді кестеге жазыңыздар.
Үш дұрыс пішінді дененің ұзындығын, енің және биіктігін өлшеңіздер, алынған нәтижелерді қолдана отырып, V = аbc формуласы бойынша олардың көлемін есептеңіздер.
Батыру әдісімен гір мөлшерлерін анықтаңыздар:
өлшеуіш цилиндрді (30) мл V0 сумен толтырыңыздар және су деңгейін белгілеңіздер.
Жіпті гірге байлаңыздар және гірді түгел суға бытырыңыздар. V1 судың жаңа деңгейін белгілеңіздер.
V= V1 – V0 формуласы бойынша гірдің мөлшерін есептеңіздер
Өлшеу нәтижелерін кестеге жазыңыздар.
4. Олардың массасың m
және мөлшерін V біле,
(г/см3)
формуласы бойынша төрт дененің тығыздығын
есептеңіздер,