Жұмыстың орындалуы
Жіптерге жүк әсерінен арбашаның (рельстің басынан бастап) бастау сәтінің нүктесінен бастап 15 см арақашықтықта фотоворотаны орналастырыңыздар.
Әр өлшеу алдында Timer 2-1 аспабының (1) Reset баспасын басуды ұмытпаңыздар.
Timer 2-1 аспабының көрсеткіштерін 2 кестеге жазыңыздар. Бұл уақыт, 5 см ұзындықты кішкене жалау фотоворотаның ойығынан өтуі үшін қажетті.
Бастау сәтінің нүктесінен бастап, 30 см фотоворотаны жылжытыңыздар және тәжірибені қайталаңыздар. Уақытты өлшеу нәтижелерін 2 кестеге жазыңыздар.
Арбашаның бастау сәтінің нүктесімен фотоворотаның арасындағы 45, 60, 70 және 80 см арақашықтығы үшін тәжірибені қайталаңыздар. Нәтижелерді 2 және 3 кестелерге жазыңыздар.
2 кесте Кішкене жалау ұзындығы ΔS= 5 см
3 кесте Кішкене жалау ұзындығы ΔS= 5 см
Есеп-қисаптар және нәтижелер
Кішкене жалаудың фотоворотаны өту үшін кетірілген кішкене жалауды уақытқа бөлгеннен жекені табыңыздар. Есептеу нәтижелерін 1, 2 және 3 кестелеріне жазыңыздар.
Әртүрлі қозғалыс нүктелеріндегі бірдей арақашықтықты өту үшін қажетті уақыттың үлкеюі, кішереюі немесе қалыпты қалуын бағалаңыздар
1 кесте үшін_________________________________________________________________
2 кесте үшін _________________________________________________________________
3 кесте үшін _________________________________________________________________
Біркелкі және біркелкіжылдамдық қозғалыстағы жолдың уақытқа тәуелділігін зерттеу |
ФЗ.7-9. 02.2 |
3. Қалай кішкене жалаумен фотоворотаны арбаша жылдамдық қозғалысымен өту уақытымен ара қатыста болады? Немен... анамен..... сөз тіркестерін қолданып, сұраққа жауап беріңіздер.
_____________________________________________________________________________
4. Үш жағдайдағы жылдамдық өзгеруі туралы не айтуға болады?
1 кесте үшін_________________________________________________________________
2 кесте үшін _________________________________________________________________
3 кесте үшін _________________________________________________________________
Біркелкі және біркелкіжылдамдық қозғалыстағы жолдың уақытқа тәуелділігін зерттеу |
|
ФЗ.7-9. 02.2 |
Мұғалімдер үшін әдістемелік ұсыныстар
Тап осы тәжірибеде оқушылар типтік оқиғада қозғалыс біркелкі болмайтының біледі. Өткізілген тәжірибе оқушылар үшін шапшаң жылдамдық ұғымың түсінікті етеді.
Арбашамен тәжірибелердің бірінші сериясы, қозғалтқышты қозғалысқа әкеледі, сөйлейді, бірдей уақыт аралығында арбаша бірдей арақашықтықты өтеді, кішкене жалау фотоворотаны әрқашан бірдей уақытта кесіп өтеді.
1 кесте Кішкене жалау ұзындығы ΔS= 10 см
2 кесте Кішкене жалау ұзындығы ΔS= 5 см
3 кесте Кішкене жалау ұзындығы ΔS= 5 см
Арбашаға тұрақты күш әсерінен жылдамдық өсуі туралы мәліметтерді 2 кестеде көрсетеді, оның бағыты жылдамдық бағытымен сәйкес келеді. Күш әсеріндегі қозғалыста дененің жылдамдығы азаюын 3 кестедегі мәліметтерде көрсетеді, оның бағыты жылдамдықтың бағытына қарама – қарсы болады.
Біркелкі және біркелкіжылдамдық қозғалыстағы жолдың уақытқа тәуелділігін зерттеу |
ФЗ.7-9. 02.2 |
Белгілер үшін
Түзу сызықты біркелкіжылдамдықтың қозғалысын тездетуді өлшеу |
|
ФЗ.7-9. 02.3 |
Деңгей: негіздік ( 9 сынып)
Оқу үшін тақырып: Механикалық құбылыстар. Қозғалыс
Мақсаты: біркелкіжылдамдық қозғалыс заңдылықтарын үйрену.
Қолданылған ұғымдар: біркелкі және біркелкіжылдамдық, жылдамдық, жылдамдату
Жабдықтар:
№ |
Атауы |
коды |
Мөлшері |
1 |
Өлшеуге арналған арбаша |
11060.00 |
1 |
2 |
Арбашаға арналған кішкене жалау
|
11060.10 |
1 |
3 |
Тіреуші болт (қадалық) |
03949.00 |
1 |
4 |
Жүк 50 г |
02206.01 |
4 |
5 |
Штатив негізі |
02001.00 |
1 |
6 |
Штативті өзекше, 100 мм |
02036.01 |
1 |
7 |
Штативті өзекше, 250 мм |
02031.00 |
1 |
8 |
Штативке арналған ұстағыш (муфта) |
02043.00 |
1 |
9 |
2 -1 таймер |
13607.99 |
1 |
10 |
Фотоворота |
11207.20 |
2 |
11 |
Фотоворота үшін адаптер |
11207.22 |
1 |
12 |
Сым, қызыл, 32 А, 1000 мм |
07363.01 |
2 |
13 |
Сым, сары, 32 А, 1000 мм |
07363.02 |
2 |
14 |
Сым, көк, 32 А, 1000 мм |
07363.04 |
2 |
15 |
Рельс, 500 мм |
11302.00 |
1 |
16 |
Рельс, 500 мм |
11303.00 |
1 |
Қондырғы
Біркелкіжылдамдық қозғалысың
зерттеу үшін арналған қондырғының жалпы
түрі.
1 сур.
1 суретке сәйкес рельстің екі бөлігін қосыңыз, қондырғыны уақытты өлшегіштің жанына орналастырыңыз. Фотоворотаны таймерге қосыңыз. Фотоворота және таймердің корпусындағы алмалы-салмалылардың түстеріне сәйкес сымдарды қосу үшін қолданыңыздар. Арбашаға кішкене жалауды қосыңыз, ол арбаша қозғалғанда фотоворотаның жарықсезгіш элементіне жарықтың түсуін бөледі. Timer 2-1 аспабының сөңдіргішін (2) оң ( ) қалпына, (6) ауыстырып қосқышты солдан үшінші қалыпқа (2 сур. қар.)қойыңыздар. Бұл жағдайда аспап бірінші және екінші қақпа
Түзу сызықты біркелкіжылдамдықтың қозғалысын тездетуді өлшеу |
ФЗ.7-9. 02.3 |
арасындағы бөгетті өту уақыттың өлшейді. Осы уақыт арбашаға екі қақпа арасындағы арақашықтықты өту үшін қажет.
Сур.
2
Жұмыстың орындалуы
Рельстан осындай арақашықтықта, фотоворотаны бір-бірінен 10 см арақашықтықта орналастырыңыз, кішкене жалау арбаша қозғалғанда фотоворотаның жарықсезгіш элементіне жарықтың түсуін бөледі (1сур. қар.).
Өлшеу алдында Timer 2-1 аспабының (1) Reset баспасын басуды ұмытпаңыздар.
Еңіс жазықтығының жоғары биіктігі фотоворотаның биіктігімен анықталады. Жоғары нүктеде арбаша кішкене жалауы фотоворотаның жоғары бөлімінен еркін өтуі үшін биіктікті осылай қойыңыздар.
Арбашаға 50 г массалы жүкті салыңыздар, тік қадалықта жүкті бекітіңіздер.
Арбашаны әрқашан еңіс жазықтығының жоғары нүктесінен жүргізіңіздер, оны итермеңіздер!
Бірінші фотоворотаны рельстің басынан 8.2 см арақашықтықта қойыңыздар. Бұл жағдайда кішкене жалау арабашаның қозғалысты бастау мезетінен бастап фотоворотаны кесіп өтеді.
Екінші қақпаны бірінші қақпадан 10 см арақашықтыққа қойыңыздар.
Timer 2-1 аспабының көрсеткіштерін 1 кестеге жазыңыздар. Бұл уақыт, арбаша қақпалар арасындағы арақашықтықты өту үшін керек. Біздің жағдайда – 10см.
Екінші фотоворотаны біріншісінен 10 см жылжытыңыздар және тәжірибені қайталаңыздар. 20 см арақашықтықты өту үшін арбашаға қанша уақыт керек болғаның тіркеңіздер. Уақытты өлшеу нәтижелерін 1 кестеге жазыңыздар.
Фотоворотаның арасындағы 30, 40, 50, 60, 70 және 80 см арақашықтығы үшін тәжірибені қайталаңыздар. Нәтижелерді 1 кестеге жазыңыздар.
Ауыстырып қосқышты (6) солдан екінші қалыпқа ( ) қойыңыздар. Бұл жағдайда аспап кішкене жалаудың фотоворотадан өткен кездегі кішкене жалаудың жарықсезгіш элементіне жарықтың түспеу уақытының арақашықтығының ұзақтылығын тіркейді. Бірінші фотоворотаны таймерден ағытып тастаңыздар, ал екіншісін таймердің корпусындағы (2 сур. қар.) байланыс ұяшықтарына (4) қосыңыздар.
5 см ұзындықты кішкене жалау жарық бір будасын өту үшін бірінші тәжірибелер сериясындағы алынған көрсеткіштерден оған керкті уақытты өлшеңіздер. Өлшенген уақытты Δt 1 нәтижелер кестесіне жазыңыздар.