18 Гасырдын ортасындагы Казакстан.

1748 жылы Абилкайыр ханнын улы Нуралы Киши жуздин ханы болды.

Бирак Нуралыны хан ретинде барлык рубасылары тугелдей дерлик мойындай коймады. Шекти руы ыкпалы кушти Батыр султанды оз билеушимиз деп таныды.

1740 жылы башкурттардын Карасакал бастаган кезекти котерилис болды. Оган казактар жане олармен одактас каракалпактар да белсене катысты.

1755 жылы башкурт халкынын Ресей империясынын отаршылдык саясатына карсы багытталган жане бир кезекти ири котерилис болып отти. Ол халыктык козналысты Батырша баскарды.

И.И. Неплюев казактардын билеушилерине котерилиске катыскан ьашкуттардын устап беруди немесе ен болмаганда оларды шекара шебинен асыра кайта куып шыгуды усынды.

А.И.Левшиннин типти 19 гасырдын 30 жылдары катысты былай деп жазуы тегин емес : « канн тогис азайганымен еки туыскан халыктын арасындагы кастандык осы уакытка дейн сакталып келеди»

В.Н. Витевский былай деп негурлым ашык жазды: « башкуттар мен кызгыздардын арасындагы алауыздыктын Неплюев сепкен урыгынын негурлы кунарлы топыракка тускени сонша, онын башкуттар мен кыргыздардын арасын алшактату ушин жасалган ис-арекети оз куткендегиден де кушти натиже берди»

18 гасырдын 51 жылдарында жалпы узындыгы 930 шакырым келетин Ертис шекаралык шебинин (Омбы, Железинская, Жамишев, Семей жане Оскемен бекинисинен Кузнецк бекинисине) дейн 723 шакырымга созылатын Колымановская шекара шебинин курылысы да салына бастаган болатын .

1752-1755 жылдары орта жуз казактары жеринин солт аймагында Жанаесил шекара шебиндеги аскери бекинистер мен усак- туйек дала бекинистеринин курылысы журип жаты.

Е. Петропавлоскийдин енбегинде жеткиликти дарежеде жан жакты суреттелген: « Корган, Есил жане Тукала округтарында шаруалар кыргыздармен курес жургизди. Осы ен сонгы кезге дейн дерлик олар оздеринин кожайын ретиндеги кукыгын коргап калуга тырысты, биздин гасырымыздын 40 жылдарынын озинде де шаруалар мен кыргыздар арасында канды-кыргын кактыгыстар болып келди»

1755 жылы патша окимети орта жуз казактарынын Ертистин он жак жагалауына отуге тиым салды. Одан сон казактардын бекиниске 10 шакырымга дейн жакындауына да тиым салды.

1765 жылы Сибир шекара шебинин командашысы генерал-поручек И.Шпрингер Ертистин далалык бетинде ени 10 шакырым келетин алкап белгилеп , ол аймака казактарды жолатпауга буйрык берди.

Тек 1771 жылы гана казак хандары мен султандарынын кайта –кайта отинип сурауы бойынша Султанбет жане орыс султандар баскаратын Ертис бойы казактарынын Ертис озенинин он жак бетинде кошип –конып журуине руксат етилди.

Казак –калмак катынастары.

Киши жуз казактарымен онын солт-батысында шектесетин аралык мемлекет калмак хандыгы еди.

1628 жылы Торгауыттар казак даласы аркылы батыска карай жонкиле кошти, Тобыл жане Жайыктын жогаргы сагасын басып отип, Едил бойына дейн жетти, олар содан бастап Едил калмактары деп аталды.

Калмак хандыгынын куш куаты артып, шыркау биикке котерилген шагы Аюке ханнын тусы еди.

1697 ж орыс патшасы 1 Петр Аюкеге ресейдин шыгыстагы шептерин коргауды ресми турде миндеттеди.

Абилкайыр 1723 жылы кыркуйектин бас кезинде казактар мен каракалпактардын 20 мын колдык аскерин бастап, Едил калмактарына жорык жасап кайтты.

1726 жылы Абилкайыр 10 мын кол аскеримен Едил калмактарына жанадан жорык жасады. Ол жорык озара келисим жасасумен аякталды.

Сол кездеги окимет кужаттарынын биринде былай жазылган болатын: «Егер калмактар бизге карсы кандай да бир карсылык жасай калатындай болса, онда оларга карсы кыргыздарды жане керисинше, калмактарды –оларга карсы айдап салу керек»

1770 жылдын кузинде калмактар оздеринин атамекенине кайтадан коныс аударуы туралы кытай окимет билигимен келисип алды.

1771 ж кантарында жалпы саны 180 мын адам болатын калмактар кытайдын шебине кошип кетуге арекет жасады. Едилдин он жак аймагында 60 мындай калмак калды. Олар Едилдин он жак аймагына оте алмады. Ойткени кун жылып, озеннин музы оте жукарып кеткен еди.

Калмактар амирши Убатшидин бастауымен кошип келе жаттты.

Калмактар Жайык озенине жакындап келе бергенде Орынбор губернаторы Неплюев Нуралы ханга олар казактарга шабуыл жасау ушин келе жатыр деген хабар берди.

Султандар белсене катысты. Олар: Абылай, Нуралы,Султанбет,Абилпейз, Орыс, Ералы жане т.б

Калмактардын 1 болигин Сагыз озени бойында Айшуак султаннын жасагы кырып салды.

анНуралы х Султанбет Орыс жане Адил султандардын колдары катысты.

Баян,Жанибек, Уйсинбай, Байгозы, Оразымбет, Елшибек, Райымбек батырлар жане т.б

Ш. Уалиханов мынадай жагдайды суреттеп жазды: « Даладагы унгирлердин биринде калмактар жайгасады. Унгирдин кире берисинде алыстан ок ататын мылтыгы бар бир калмак мергени отырады. Бирнеше жауынгер каза тапкан казактар унгирдеги калмактарга таяу баруга журексинеди осы кезде Сиргели руынан шыккан Елшибек батыр суырыла алга шыгып, жауга карай желе жортып»