20 Гасырдын басындагы Казакстан мадениети.

Алгебрадан казак тилиндеги биринши окулыкты Каныш Сатбаев, географиядан- Алихан Бокейханов, Казакстан тарихынан профессор Санжар Асфендияров курастырды.

1929 жылы араб жазуы негизиндеги казак алипбиинен латын алипбиине кошу жузеге асырылды.

С. Кобеевтин И. Крыловтан аударган мысалдар жинагы 1910 жылы жарык корди. 1913 жылы басылган « Калын мал » романы казак адебиетинин тарихындагы елеули окига болды.

Мухамеджан Сералин 1900-1903 жылдары «Топжарган», « Гулкашима», поэмаларын жазды.

1914 жылы М.Сералин Фирдаусидин « Шахнамасынан » « Рустем - Зухраб» поэмасын казак тилине аударган.

«Кырык мысал» жинагы 1909 жылы Петербургте жарык корди.

1911-1914 жылы Орынборда «Маса » атты олендер жинагы жеке басылып шыкты.

Магжан Жумабаев оленди 14 жасынан жаза бастады.

М. Жумабаев 1912 жылы онын Казанда «Шолпан» атты жинагы шыкты.

М. Жумабаев туткындалып, алдымен Беломорканал, сонынан Соловкидеги лагерьге жиберилди. 1938 жылы ату жазасына кесилди.

Ш. Кудайбердиевтин 1911 жылы басылып шыккан « Мусылмандык шарты» еди. Шыгармалары: « Казай айнасы», « Калкаман - Мамыр», « ЕНлик-Кебек», « Уш анык» т.б.

Жусип Копеевтин 1907 жылы Казак каласында « Хал-ахуал, « Сарыарка киндиги», « Тирликте коп жасагандыктан корген бир тамашамыз» деген 3 китабы жарык корди.

Мухаммед Салим Кашимов шыгармалары : « Адеп», « Угит», « Акыл китабы», « Насихат казакия» т.б. Романы « Мунлы Мариям»

1926 жылы озинин « Кус жолы» атты баспа органы болган пролетарлык жазушылардын Казак ассоциациясы « КазАПП» курылды. «Кус жолы» альманахы « буржуазияшыл» жане « ултшыл» адебиетшилерди сынаудын негизги куралына айналды.

1911 жылы Троицкиде «Айкап » журналынын биринши номери басылып шыкты. Редакторы Мухаммеджан Сералин болды.

1911 жылдан бастап редакторы Сагынгерей Бокеев болган « Казакстан» газети шыга бастады.

Торгайда 1913-1918 жылдар аралыгында « Казак» газети жумыс истеди.

1913 жылы кыпкуйектен Петропавловсиде татар жане казак тилинде « Есил даласы» атты газет шыга бастады.

1916 – 1917 жылдар аралыгында Ташкентте « Алаш » газети шыгып турды. Редакторы К. Тогысов.

Ш. Кудайбердиев ( 1858-1931)

М. Жумабаев ( 1893-1938)

Ж. Аймауытов ( 1895-1930)

С. Торайгыров ( 1893-1920)

Казакстаннын музыка, бейнелеу жане колданбалы онери.

Жетису облысы акындарынын биринши слети 1919 жылы Верный каласында откизилди.

1921 жылы Бас саяси агартушылык комитет курылып, онын музыкалык болими халык музыкасын жазып алумен, музыкалык ужымдар уйымдастырумен айналысты.

Белгили галым-этнограф А. Затаевич оз омирин казактардын музыкалык шыгармаларын жинау мен оны бир жуйеге келтируге арнады. 1925 жылы ол озинин копжылдык енбегинин жемиси – « Казак халкынын 1000 ани», 1931 жылы «Казактын 500 ан мен куйлери» атты енбектерин жариялады.

1925 жылы Парижде Кенес артистеринин курамында анши А. Кашаубаев онер корсетип, француз баспасозинин ыстык ыкыласына боленди.

Музыкалык-драматургиялык онер 1930 жылдардын басынан бастап каркынды дами бастады.

1933 жылы Маскеуде, Ленингред ( казирги Санкт-Петербург каласы) пен Алматыда казак театр жане музыкалык студияларын уйымдастыру колга алынды.

1934 жылы Казак драма театры жанынан музыкалык театр ашылып, онын биринши койылымдары : М. Ауезовтын « Айман-Шолпан », Б. Майлиннин « Шугасы», Е. Брусиловскийдин «Кыз Жибек», «Ер таргын», « Жалбыр» койылды.

Урлемели аспаптар: саз сырнай, кос сырнай, камыс сырнай, муиз сырнай, сыбызгы, адырна, уран, керней.

Шекти аспаптар: жетиген, шертер, еки жане уш шекти домбыра, кылкобыз.

Оздигинен ун шыгаратын аспаптар: шанкобыз, шанкауыз.

Бетине керилген затты согу аркылы ун шыгаратын аспаптар: дангыра, дауылпаз, шындауыл, дабыл, кепшик, шын.

Казакстан жане Орта Азия такырыбы белгили орыс суретшиси В.Верещагин шыгармаларында ерекше орын алады. В. Верещагин ( 1842-1904) орыс суретшиси.

В. Верещагин картиналары : « Темир какпасы», « Апиыншылар », « басыбайлы баланы сату», « ауыр жаралы», « Комусиз калган».

Николай Гаврилович Хлудов суретши 1877 жылы Казакстанга келди. Онын мурасынын ен елеули болиги ( 211 полотно ) Казакстаннын Орталык мемлекеттик муражайынын корларында сактаулы.

Негизинен кииз уй кереге, уык, шанырактан турады.

Ески Алматынын алгашкы саулетшиси А.П. Зенков ( 1863-1936) болды. Онын Верныйдагы жумысы 1887 жылы болган жер силкинисинен кейн басталды. Онын комекшиси инженер Криштановский болды.

Зенковтын саулетшилик шеберлигинин шыны, тамаша туындысы, агаштан салынган курылыстын гажап улгиси – Аулие Вознесенск Кафедралык соборы. Биктиги 56 м болган каладагы сол кездеги ен адеми гимарат 20 гасырдын басында салынды.

1887 жылы 10 маусымда болган жер силкинисинен каладагы 1799 уйден тек осы Кафедралык собор аман калды.

Ол собор 1911 жылы болган жер силкинисине де тотеп берди.

Юрий Домбровский озинин « Коне дуниени сактаушы» романында «...Алматыны Зенковтын курылыстарынсыз таныстыру мумкин емес...» деп жазды.

Амире Кашаубаев ( 1888-1934)

Казакстан Жана экономикалык саясат жылдарында ( 1921-1926)

Азамат согысы аякталганнан кейн Кенес елинин жагдайын В.И. Ленин « куйзелис, жокшылык, кайыршылану» деп сипаттады.

1920 жылы мемлекет кармагына алынган 307 касипорыннын 250 жумысын токтатты.

Егистик колеми Орал губерниясында 2,5 есеге, Жетисуда 3 есеге кыскарды. Мал басы республикада 29,9 млн-нан 16,3 млн баска кемип кетти.

В.И. Лениннин пикиринше, ЖЭС негизги мани - елдин экономикалык жагынан артта калу проблемасын шеше алатын жумысшылар мен шаруалардын одагын жасау болды.

ЖЭС-ке багыт алу РКП(б) 10 съезде кабылданды.

1921 жылы 20 наурызда Компартиянын 10 съезинин кун тартибине еки манызды маселе койылды. 1-ши -партиянын ишиндеги фракцияларга тыйым салу, 2-ши - шаруаларга уш жыл бойы салмак болган азык-тулик салгыртын азык-тулик салыгымен ауыстыру.

1924 жылдан бастап шаруалар толеген салыктын тури акшалай.

Жетису мен Онтустик Казакстанда жер-су реформасы жургизилген жыл 1920 жыл.

1921 жылы аштыкпен курес мксатында иске асырылган шара кедейлер азык-тулик салыгынан босатылды.