V перде

1-нджи левха

Эртеси куню. Акъшам. Селиме, Найме ве Нури азбарда отуралар ве къаве ичелер. Мустафа эвде бир шейни къакъкъаны эшитильмекте. Керимовларнынъ эви янындан Османчыкъ чапып кече, Нури бирден онъа козьлерини котере. О да бойле чапкъалап юрмеге истегени козюнде язылгъан. Эв ишини битирип, Мустафа къорантасына къошула.

Найме. (Мустафагъа бакъып) Ишинъни битирдинъми?

Мустафа (эллерини сюртип). Битирдим. Бир мых къакъсам оладжакъ экен, мен исе о къадар вакъыт къыйналдым!

Селиме (бабасына къаве узатып). Къавенъиз азыр.

Мустафа. Сагъ ол, балам! (фильджанны ала).

Селиме. Афетлер олсун!

Мустафа къавесини ичип.

Нури. Бабам, Шевкъие татам не вакъыт къайтаджакъ?

Мустафа. Эки-учь куньден келеджек.

Найме. (кокке бакъып) Гъалиба, гедже ягъмур ягъаджакъ.

Мустафа. Ойлеге ошай. Эвге кирейикми?

Селиме. Э, энди юкъламагъа да вакъыт кельди.

Мустафа Нурини эвге алып кире. Селименен Найме скемлелерни ве савутларны джыйып эвге кирелер.

2-нджи левха

Азбар чым-чырт. Апансыздан Керимовларнынъ ёл къапысы къакъыла. Мустафа бурун тюбюнден бир шейлер сомурданып азбаргъа чыкъа.

Мустафа (ёл къапыгъа келеятып). Кимсинъиз?

Сес. (ачувнен). Ким деген! Къапыны ач!

Бир шей анъламагъан Мустафа къапыны ача.

Кельген совет аскери экен. Онынъ элинде силя, башында фуражкасы. Аскер огге адымлай.

Мустафа. Бельки, аш-сув керектир. Шимди мен…

Аскер. (Мустафанынъ бетине нефрет иле бакъып) Ёкъ! Не сувунъ, не ашынъ керекмей, саткъын! Къорантанъ чыкъсын! (папиросыны алып) Шукюр, бу ер сизден бошайджакъ!

Мустафа (айретте къалып). Не айтасынъ шу, огълум?

Аскер (ачувланып). Огълум дейсинъми? Насыл этип мен сенинъ огълунъ олайым? Саткъын!

Зейнепнинъ азбарындан рус тилинде сёгюнчлер эшитиле. Чевре-четке айлангъан Мустафа, кой джанлангъаныны сезди. Аскернинъ сёзюне аля даа инанмагъан Мустафа, не япаджагъыны бильмей. Шу дакъикъада аскер оны итеди. Мустафа ачувланып, оны ураджакъ олды.

Аскер. Не? Мени ураджакъ оласынъмы?

Мустафа (элини чекип). Мараз, бельки, мен сенинъ бабанънен бир яштадырым. Сен исе… (ёл къапы огюне даа бир аскер пейда ола).

Экинджи аскер (давалашкъанларнынъ янына келип). Саша, сен не япасынъ?

Биринджи аскер. Бир шей! (гимнастёркасыны тюзете).

Экинджи аскер биринджисини четке чеке.

Экинджи аскер. Сен не япасынъ? Адамсынъмы сен асыл? О, сенден буюк де…

Биринджи аскер (къолуны тёпеге котерип). Эй, сен манъа акъыл огретесинъми? Сен дели экенсинъ! Олар саткъынлар!

Экинджи аскер. Эльбет, мен делим, сен акъыллысынъ! Саткъын деп, бар да ольдюр!

Биринджи аскер. Керек олса – ольдюририм!

Экинджи аскер. Эх, сеннен лаф этмеге де истемейим. (онынъ янындан кетип, Мустафанынъ янына келе. Найменен Селиме эвден чыкъалар). Сашанынъ адындан афу сорайым. (Сашагъа бакъа). Биз сизлерни сюргюн этмеге меджбурмыз. Аш-сув алынъыз. (козьлерини тюшюрип, яваш сеснен). Ёл узакъ.

Найме. Сюргюн этеджексизми? Я меним хаста балам бар. Оны да сюргюн этеджексизми?

Аскер индемейип, Керимовларнынъ эвине кире. Селиме ве Найме тез-тез онынъ артындан эвге кирелер. Мустафа исе азбарда къала.

Саша (азбардан). Эй, чыкъынъыз. Вакътынъыз битти!

Экинджи аскер Нурини алып чыкъа. Найме ве Селименинъ эллернинде торбалар. Бутюн вакъыт юкълагъан Нури уяна. Аскерлерни корип къоркъа.

Нури (тувгъанларына бакъып). Бу ким?

Нуриге бир кимсе джевап къайтармай. Аскер ве Мустафа оны котерип азбаргъа чыкъаралар. Оларнынъ артындан эллеринде торбаларынен Селиме ве Найме чыкъалар.

3-нджи левха

Найме Мустафанынъ янына келе.

Найме (яваш сеснен). Шевкъиеге не олур экен?

Мустафа. Сен кимсеге Шевкъие акъкъында айтма. Аскерлер билип, даа Пётрнен Надежданы да ольдюрирлер. (чевре-четке айланып). Кельген сонъ, мектюп язармыз… бир шей олур. Къоркъма.

Мустафа (балаларына). Сонъки кере эвимизге бакъынъыз!