Русча язылган өлеш проектка керми.

Концептуальные основы контроля обученности русскоязычных учащихся татарскому языку и литературе.

Известно, от правильного определения функции и основного содержания контроля во многом зависит сам процесс организации обучения. Следовательно, если в обучении татарскому языку контролируются понимание лексических, грамматических значений слов ( задания ГИА В 2-7, В 8-13) умения по переводу, по пониманию содержание текстов (задания ГИА А1 – А11; В1.), то основная цель обучения русскоязычных учащихся – овладение языком как средством общения, т.е обучение говорению в ходе организации учебного процесса передвигается на второй план или вообще забывается.

Проанализируем такие задания:

1. Фигыльләрнең төрләрен билгеләгез. (Определите виды глаголов).

сагына башлады -

эшләде -

уйласа -

кайту -

2. Хәзерге заман хикәя фигыльне үткән заман хикәя фигыльгә әйләндерегез. (Из глаголов настоящего времени образуйте глаголы прошедшего времени).

укыйм - укыдым, уйный - карый - әзерли -

3. Сүзләргә сораулар куегыз. (Поставьте вопросы к словам).

Китапханә, өенә, чиләктә, сумкасыннан, мәктәптә, укучылар, бабайны, 28нче.

4. Фигыльләрнең юклык формасын ясагыз. (Образуйте отрицательную форму глагола).

кайта иде - кайтмый идее ачуланган - сөйлим –

Данные виды заданий (задания из материалов олимпиад прошлых лет) не контролируют речевые умения, они только показывают уровень сформированности лексико-грамматических навыков (способы контроля знаний по родному языку). При выполнении заданий такого характера учащиеся в основном озабочены только правильной постановкой того или иного окончания, но не нацеливаются на применение их в речи.

По организации контроля обученности (муниципальные контрольные работы, олимпиады; республиканские контрольные работы, олимпиады, ГИА) русскоязычных учащихся татарскому языку и литературе существуют следующие проблемы:

– не определен основной объект контроля, устная речь рассматривается как сумма навыков употребления языкового материала;

– не выявлены способы проверки речевых умений учащихся;

– при оценивании обученности преобладает ориентированность на абсолютную правильность речи; ( оценка должна связываться не столько с языковыми ошибками, а с осуществлением коммуникативного акта);

– жесткие критерии оценивания и т. д.

В общей методике обучения иностранным языкам в средней школе указано: «Финальной задачей итогового контроля за весь курс обучения является проверка подготовленности школьников к использованию иностранного языка в процессе общения в наиболее жизненных, стандартных, нормативных ситуациях в привычных для них сферах деятельности.» (А. А. Миролюбов, О.Г. Поляков «Вопросы контроля обученности учащихся иностранному языку»: методическое пособие, УРАО, 1999 г.)

Правильной, идеальной будет форма контроля, если контрольные срезы проверяют речевые умения учащихся, т.е.умение спонтанно говорить на татарском языке с любым собеседником в разных сферах общения ( школьная жизнь, семья, друзья, игры, спорт, здоровье). Сторонниками коммуникативной технологии речевое умение определяется, как умение использовать речевые единицы в зависимости от нужд общения для решения коммуникативных задач, самостоятельно, без каких-либо внешних опор.

Стандарты нового поколения требует поиска новых способов стимулирования учебного труда учащихся. Оценка является не только как средством объективного контроля знаний учащихся. Прежде всего, на первый план выдвигается мотивационная, побуждающая к действительности, стимулирующая функция оценки, в том числе отметки. Поэтому ГИА, на наш взгляд, должна быть открытого характера, т.е. содержание заданий должна быть известна учащимся с самого начала учебного процесса, а не только в день экзамена. В таком случае у учащихся будет стимул изучения татарского языка, стимул подготовиться по данному содержанию и т.д. А если будут известны только способы проверки в форме демоверсии, учащиеся не будут готовиться ( а как готовиться, если содержание за туманами…), следовательно, ГИА не сможет повлиять на качество обученности учащихся на должном уровне. ( Вспомним билетную форму экзаменов… И учебники были, и заранее известные вопросы…)

Форма, которую мы предлагаем учащимся, будет для них в какой-то мере сложным, потому что в учебном процессе учителя не применяют ее, по указанным причинам (не подготовлены к таким видам проверки). И те учителя, которые привыкли на уроки «сидя читать и переводить тексты, заставлять выучить наизусть дома» тоже будут протестовать. Но в перспективе, если станет такакя форма станет традиционным, то будет хорошим стимулом для направления учебного процесса по обучению русскоязычных учащихся татарскому языку и литературе в нормальное русло и подготовит педагогов применению системно - деятельностного подхода в своей практике. Литература: Р.С. Алпатова, М.З. Биболетова, И.Л. Бим, М.Е. Брейгина, М.Л. Вайсбурд, А.А. Миролюбов, О.Г. Поляков «Вопросы контроля обученности учащихся иностранному языку»: методическое пособие, УРАО.

Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпләрнең рус төркемнәрендәге IX сыйныф укучыларының татар теленнән 2013 нче елгы дәүләт (йомгаклау) аттестациясен яңа формада тапшыру буенча аңлатма язуы

Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпләрнең рус төркемнәрендәге IX сыйныф укучыларының татар теленнән 2013 нче елгы дәүләт (йомгаклау) аттестациясен яңа формада тапшыру эчтәлеге рус телендә сөйләшүче балалар өчен “Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбитын укыту программалары” на нигезләнгән. Билетларда Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән дәреслекләргә, белем бирү программаларына кертелгән эчтәлек чагылыш таба.

ДЙА ның эчтәлеге программалар нигезендә билгеләнгән аралашу сфераларында телдән һәм язма рәвештә укучыларның татарча сөйләшә белү күнекмәләрен ачыклауга юнәлтелгән.

Билет№	Бирем-нең биреле-ше	Биремнәрнең төре	Тәкъдим ителә торган вакыт	Биремнәрнең үтәлешен бәяләү критерийлары	Балл
1	1	Сөйләм ситуацисенә туры килгән репликаларны язу – 5 реплика	30 минут	Сөйләм бурычын аңлап,сөйләм үрнәген морфологик һәм синтаксик яктан дөрес төзи белү	Һәр репликага 2 балл. Барлыгы – 10 балл
	2	Татар әдәбиятының күренекле вәкилләре турында мәгълүмат бирә белү – 5 җөмлә; ятлаган шигырьләрне сөйли белү; яраткан әдәби әсәрнең эчтәлеген сөйли белү – 5 җөмлә; татар халык мәкальләрен әйтә белү – 5 җөмлә	40 минут	Тема буенча логик фикерләп, үз фикереңне белдерә белү, морфологик һәм синтаксик яктан дөрес төзи белү	Һәр җавапка 2 балл. Барлыгы – 10 балл
	3	Диалог төзү – 4 реплика	30 минут	Схемада таләп ителгән сөйләм бурычларына карата сөйләм үрнәкләрен дөрес сайлау, морфологик һәм синтаксик яктан дөрес төзи белү	Һәр репликага 2 балл. Барлыгы – 8 балл
	4	Бирелгән тема буенча сочинение язу – 15 җөмлә	50 минут	Теманы ачыклау өчен логик яктан үзара бәйләнгән сөйләм оештыра белү, морфологик һәм синтаксик яктан җөмләләрне дөрес төзи белү	Һәр җөмләгә 2 балл: 1 балл – һәр җөмләнең логик яктан эчтәлеккә туры килүе бәяләнә; 1 балл – һәр җөмләнең морфологик һәм синтаксик яктан дөрес төзелгән булуы бәяләнә. Барлыгы – 30 балл

Сөйләм дәрәҗәсен контрольгә алуда ситуатив биремнәр (сорау куя, җавап бирә, тәкъдим итә, чакыра, киңәш бирә, кире кага, раслый белү һ.б.); диалогик сөйләмне тикшерү өчен төрле схемалар; мәктәптә уку дәверендә өйрәнелгән темалар буенча иҗади характердагы эшләр башкару тәкъдим ителә. Мондый эшләр укучыларның татар телендә тел чараларын кулланып арлаша алуларын, эчке сөйләм эшчәнлеген оештыра алуларын тикшерә һәм йомгаклау контроленә куелган таләпләргә туры килә.

Бер өлеш биремнәрдә татар әдәбиятының күренекле вәкилләре турында мәгълүмат бирә белү, ятлаган шигырьләрне, яраткан әдәби әсәрнең эчтәлеген сөйли белү, татар халык мәкальләрен әйтә белү тикшерелде.

Йомгаклау аттестациясе 4 әр биремне үз эченә алган билетлар формасында төзелгән. Бу эчтәлек уку елы башында ук укучыларга билгеле була (ачык контроль). Укучылар шушы билетлар нигезендә имтиханга әзерләнәләр. Материалның укучыларга алдан җиткерелүе һәм әзерләнергә вакыт булуы укучыларның эшне башкара алуы өчен мөһим шарт булып тора һәм үзе үк объективлыкны тудыра.

Яттан шигырь сөйләүдән тыш барлык биремнәр дә язмача үтәлә.

Эш башкару вакыты – 150 минут.

1 нче бирем сөйләм бурычын аңлап, сөйләм үрнәген дөрес төзи белүгә юнәлдерелгән. Башкару вакыты – 30 минут.

2 нче бирем татар әдәбиятының күренекле вәкилләре турында мәгълүмат бирә белүгә, ятлаган шигырьләрне, яраткан әдәби әсәрнең эчтәлеген сөйли белүгә, татар халык мәкальләрен әйтә белүгә юнәлдерелгән. Башкару вакыты – 40 минут.

3 нче бирем диалогик сөйләм оештыра белүгә юнәлдерелгән. Башкару вакыты – 30 минут.

4 нче бирем монологик сөйләм оештыра белүгә юнәлдерелгән. Башкару вакыты – 50 минут.

Рус телендә урта гомуми белем бирү мәктәпләренең рус төркемнәрендәге IX сыйныф укучыларының татар теленнән 2013 нче елгы дәүләт (йомгаклау) аттестациясен яңа формада тапшыру эшененең гомуми планы

Укучы имтихан эшендә барлыгы 10+10+8+30=58 балл җыя ала.

Искәртергә кирәк, укучыларның эшләрен бәяләгендә, төп игътибарны алар ясаган орфографик хаталарга түгел, ә сөйләм бурычын аңлап, аны үтәү өчен кирәк булган тиешле лексик-грамматик материалны укучының мөстәкыйль сайлап аралаша алу дәрәҗәсенә юнәлтергә һәм шуңа карап бәя куярга кирәк. Һәр орфографик хата өчен 0,1 балл киметелә һәм һәр төр эштә гомуми баллдан алына, ләкин 1 баллдан да артык алына алмый.