2. Гуманізм у Беларусі,лац. Моўн паэзія9Гусоўскі, Вісліцкі, кнігадрукаванне(Скарына і яго пасляд-кі.

Гуманізм у Еўропе звязаны з эпохай Адраджэння. Пачатак у Італіі. Сцвярджаюцца гуманістычныя каштоўнасці, шэраг гарадоў атрымалі Магдэбурскае права (Полацк). Адкрываюцца навучальныя ўстановы, друкарні ў Несвіжы, Вільні, Магілёве. Выдаюцца кнігі рознага прызначэння. Ідэолагі Рэфармацыі выступаюць за самастойнае веравызначэнне чалавека праз Біблію. Літаратура шукала натхнення ў старажытнасці(М. Гусоўскі “Песня пра зубра). Імя Ф. Скарыны цесна звязана з развіццём літаратуры гэтага часу. Існуе версія, што яго нараджэнне супала з сонечным зацменнем 96 сакавіка 1486г). Першая адукацыя ў Полацку ва установе, што дзейнічала пад патранажам Бернадзінскага манастыра. Кракаўскі універсітэт 1504 г факультэт свабодных мастацтваў (7 навук: граматыка, логіка, рыторыка, музыка, арыфметыка, геаметрыя, астраномія).1506 – ступень бакалаўра. 1507 – 1512 невядома, дзе знаходзіцца, мяркуецца, што ў Даніі ці на тэрыторыі суч. Румыніі. 1512 – Падуанскі універсітэт, Італія – доктар мед. Навук. 13 – 16 гг. Вырашае заняцца друкаваннем кніг. 1517г. выдае1-ую кнігу “Псалтыр” і у Празе 22 кнігі Бібліі. Каля 1520 пераехаў у Вільню. Малая падарожная кніга.Наведвае Калінінград. 1529 памірае яго брат. 4 месяцы быў вязнем у пазнанскай турме. Час смерці невядомы, каля 1541г. Паслядоўнік – Сымон Будны – філосаф, асветнік, філолаг, рэліг. Дзеяч, перакладчык Бібліі. Заснаваў друкарню у Несвіжы, у 1562г “Катэхізіс” на бел. Мове. Трактат “Апраўданне грэшнага чалавека перад Богам”. Каля 25 твораў, напісаных на розных мовах (лац, польск, бел). Пісаў пераважна на рэліг тэматыку. У творах выступаў за захаванне традыцый, супраць несправядлівасці, беззаконня, асуджаў захопніцкія войны. “Новы запавет з прадмовамі і каменторамі”. Трактат пра “Найважнейшыя палажэнні хрысціянскай веры”. “Эпіграмы на гербы беларускіх магнатаў. Васіль Цяпінскі (1540-1603) Амельяновіч. Маёнтак Цяпіна, сям’я шляхціца. Спачатку з кальвіністамі, пасля з антытрыінарыямі, хто адмаўляў траістасць Бога. Займаўся асветай сярод народа, на ўласн. Сродкі заснаваў друкарню. Пакінуў толькі адну кнігу - “евангелле”, перакладзеная ім на бел. Мов і надрукаваная на царк. Слав.

Прадстаўнікамі лацінамоўнай паэзіі лічацца творы Я. Вісліцкага і М. Гусоўскага. Я. Вісліцкі “Пруская вайна” (1516) 4-х радкоўе, элігічны дыстых, верш да Паўла Русіна, прывячэнне магістру Кракаўскага ўніверсітэта Паўлу з Кросна. Эпіграмма на зайздросніка. Гал. Тэма твораў – княжанне Ягайлы і яго нашчадкаў. 1 кн. Уводзіць у сутнасць, потым пра суседнія ўгоддзі і польскія землі, пра доблесць слаўнага Гракха, праканчыну Ванды і пахаванне. 2 кн. Слава знакамітаму роду Ягайлы, апісваецца гушчыня літ. Бору.3 кн. Пра Юпіцера, як ён турбаваў багоў, шукаў жонку князю. Паэт сцвярджае, што ў цэнтры яго ўвагі не Польшча, а суседнія краіны і перамога над крыжакамі.. Падкрэсліваецца роля саюза Літвы і польшчы ў пабедзе над крыжакамі. Антычныя вобразы і матывы. Перамога Ягайлы над герм параўн-ца з перамог рымлян над карфагенам. 2 кн – элементы розных жанраў: ад летапісу да лір. Адступленняў. Ода, прысвечаная бітве пад Оршай. Сур’ёзнасць узнаўлення падзей, патрыятызм. Паэма М. Гусоўскага “Песня пра зубра” адлюстроўвае лёс самога паэта. Надрукаваны ў 1855г. Пераклад толькі праз 100 гадоў. “Песня пра зубра” – паэма-заказ тагачаснага рымскага папы Льва 10, які лічыўся прыхільнікам гуманістычнай культуры. Але чума не дазволіла яму бабачыць выхаду гэтай паэмы. У паэме Гусоўскі выказвае падтрымку мецэнацтву. Гаворыць пра неабходнасць развіцця навукі. Алегорыя – вобраз зубра. Паказваецца гісторыя і постаці, якія ўнеслі значны ўклад у яе развіццё.. Супрацьпастаўляюцца часы панавання Жыгімонта старога і Вітаўта. Вітаўт – ідэл правіцеля. Вітаўт=зубр. Завяршаецца твор малітвай-зваротам да Дзевы Марыі – першая заступніца люду.