1.«А» вирусты гепатиті

          «А» вирусты гепатитімен аурушаңдық бүкіл әлемге кең таралған. Ашық көрінген маусымдылығы бар: ең жоғары аурушаңдық күзгі-қысқы мерзімде белгіленеді. «А» вирусты гепатиті үшін аурушаңдықтың мерзімді көтерілуі тән, ол әр 5-7 жыл сайын тіркеледі.

Соңғы 10 жылда облыс бойынша «А» вирусты гепатитімен аурушаңдықтың нақты төмендеуі белгіленді және республика бойынша ең төмен болып табылды. Солай 2000 жылдан 2009 жылды қоса мерзімде аурушаңдық 261-ден 25 жағдайға төмендеді, яғни 10 есе.

2011 жылғы 7 ай ішінде облыста «А» вирусты гепатитімен 13 науқас тіркелді (2010 жылы ұқсас мерзімде 18 жағдай), аурушаңдық көрсеткіші республикалықтан 2 есе.

«А» вирусты гепатиті ауыр зақымдануды болдырмайды және көбінесе ауру айқын белгісіз жеңіл түрде өтеді (99% сауығып кетеді).

Жұқпаның көзі  тек ауру адам болып табылады.

«А» вирусты гепатиті қатынастық-тұрмыстық жолмен, кір қол арқылы, жеке гигиена сақтамаған кезде беріледі. Сол сияқты«А» вирусты гепатитімен жұққан азық-түлік немесе суды тамаққа пайдалану кезінде беріледі.

«А» вирусты гепатиті үшін инкубациялық кезең (жұқтыру кезеңінен алғашқы белгілердің пайда болуына дейін) 7 күннен 50 күнге дейін, орташа 35 күнге созылады.

         Жағдайдың қиындауы «А» вирусты гепатитінің сыртқы орта факторларының іс-әрекетіне тұрақты. Вирус  +4⁰С температурасы кезінде бірнеше ай бойы сақталады, - 20⁰С кезінде бірнеше жыл, үй температурасында бірнеше апта сақталады, ал вирусты қайнатқан кезде 5 минутте өледі, ультракүлгінмен сәуле түсіргенде 1 минут ішінде өледі, зарарсыздандыратын құралмен суға салып қойса 30 минут ішінде өледі.

         «А» вирусты гепатитын алдын алу жеңіл, гигиенаның қарапайым ережелерін сақтаса: тамақтану алдын қол жуу және дәретханаға барғаннан кейін қол жуу; жуылмаған көкеністер мен жемістерді жемеу, ашық су көздерінен (өзен, көл, бассейн, фонтан және т.б. сулары), суару су құбырынан қайнатылмаған суды ішпеу, үй-жайларды таза ұстау.

         Вирустық гепататтердің алдын алудың маңызды шаралардың бірі өзгеше алдын алу ретінде А вирустық гепатитіне қарсы вакциналау өткізу болып табылады.

Лекция № 14

Тақырып: ТЖ кезінде адам іс-әрекетінің психологиясы

1. Табиғи өрт кезіндегі адам іс-әрекеттері

2. Алғашқы көмек көрсету жолдарын қарастыру.

3. Қауіпті төтенше жағдайларда адамдардың іс-қимылы.

4. Жер сілкінісі кезіндегі адам іс-әрекеттері.

Дәрістің қысқаша мазмұны:

Төтенше жағдай – апат нәтижесінде қалыптасқан ахуал, оның басты көрсеткіші бүлдіру процесстерінің жиілігі болып табылады. Бұл процесстерді қалыпқа келтіру үшін қосымша күш пен қаражатты тарту және айрықша шешім қабылдауды талап етеді.

Төтенше жағдайлар кезінде адамдар психологиясы әр түрлі болады. Ең бастысы, сасқалақтамай өз-өзін ұстай білу. Кез келген оқиға кезінде адамдар не істеу керектігін, қандай әрекеттер жасап, ал қандай қимылдарға бармауы керектігін білуі тиіс.

1. Табиғи өрт кезіндегі адам іс-әрекеттері

Өрт кезінде ең қорқыныштысы - сасқалақтық пен үрей. Қауіпсіз жерге шығуға от пен түтін аз мүмкіншілік беріп жатқанда, құнды минуттарды жоғалтасыз. Міне, әр адам өрт кезіндегі бастапқы ережелерді білуі керек! Олармен таныс болыңыздар, мүмкін күндердің күнінде бұл сіздердің және жақындарыңыздың өмірін сақтап қалар.

Ең алдымен өрт сөндіру қызметін (101телефоны, көршілер, радиостания, қызметтік автокөліктер, полиция, «жедел жәрдем», авариялық қызмет т.б.) шақыртыңыз.

Өртті көрген кезде, жағдайды парасатты бағалап, бар күшіңізді жинап, өзіңізге көмекші табыңыз.

Тәуекелді жағдайда мүлікті құтқаруға бекер күшіңіз бен уақытыңызды жоғалтпаңыз.

Бастысы - кез келген тәсілмен өзіңізді және қайғыға ұшыраған басқаларды құтқаруға тырысыңыз.

Балалар мен қарттарды құтқаруға тырысыңыз. Оларды өрт болып жатқан жерден әрі алып кетіңіз, себебі ол жерде газ баллондардың, бензобактардың атылуы және өрттің тез дамуы мүмкін.

Өрт сөндірушілерге дұрыс ақпарат (нақты мекенжайды. қысқа келетін жолды, не өртеніп жатқанын, ішінде адамдар бар ма екенін) беру үшін міндеті түрде оларды алдарынан шығып, күтіп алу қажет.

Тұрғын үй секторында өрттер жиі болады.

Ең маңызды ескертпе: өртте адамдар оттан емес түтіннен өлетінін статистика көрсетеді. Кейде түтінді бірнеше рет жұту улануға жеткілікті. Сондықтан отты сөндіру кезінде барлық әдістермен түтіннен қорғаныңыз!

Және де: бір жанұяға өрттен арнайы қорғану құралдары ешқашан артық болмайды!

Егер өрт қатты жанып тұрса, онда сіздің негізгі мақсатыңыз тез үйден кету. Егер де қатты жанып тұрмаса да, бірақ үйдің іші қатты түтін болса, үйден тез ғана кету керек. Түтін өрттен де қауіпті болады.

Сіздің әрекетіңіз:

1. Түтіннің исін сезгеннен кейін үйден тез кетіңіз. Кез келген шүбіректі сулап ауызынызбен мұрынды жабыңыз сосын енкейіп (өйткені түтін жоғарыға ұмтылады) бөлмеден кетіңіз.

2. Егер өрт кішкентай бөлмеде болса, онда есіктермен терезелерді ашпаңыз, ауа өртті күшейтіп жібереді.

3. Жанып жатқан үйден лифтпен түспеніз, өйткені ол қатты өрт болып жатқан қабатта тоқтап ашылу мүмкін және содан бәрі жарақат алады. Ток кез келген уақытта сөніп қалу мүмкін және лифт этаждардың арасында қалу мүмкін.

4. Егер коридор және площадка өртте және түтінде (төмен түсуге жол жабық) болса, онда шатырға көтеріліңіз.

5. Егер өрт қатты коридорда жанып тұрса, есікті қатты жауып, сұйық шүберектермен щельдарды жауып, есікке көрпе н/е пальто ілініз (занавесьте). Терезені ашып қатты дауыс беріп көмекке шақырыңыз.

6. Егер сізге біреуді өрттен күтқару керек болса, онда өзінді арқанмен орап бір шетін далада тұрған адамға беріңіз. Егер сіз есіңізді жоғалсаңыз, онда сізді арқаннан тартып өрттен алып шығалады. Ауызымен мұрынды ылғал шүберекпен жабыңыз.

7. Егер күтқарған адам түтінмен демалып санасын жоғалтса, онда оған жасанды дем беріңіз.

Түтінмен уланудың алғашқы белгілері: бастың айналуы, бас ауыруы, жиі дем алу, жүрек айналуы (тошнота), сананы жоғалту.

ЕГЕР ӨРТ ҚАТТЫ ЖАНЫП ТҰРМАСА

Сіздің әрекетіңіз:

1. Өртті бір затпен (көрпе, пальтомен) үстінен жабасалыңыз. Содан кейін үстінен су кұйыныз.

2. Түтінмен демалмауға ұмтылыныз. Мұрынды және ауызынды ылғал шүбірекпен орап қойыңыз.

3. Өрттен жанып тұрған заттарды алымаңыз, өйткені ол өрттің таралудың себепкері болады.

4. Өртті шетінен бастап ортаға қарай сөндіру керек.

СІЗДІҢ ҮЙІҢІЗ/ ЖИҺАЗ ЖАНУЫ (Возгорание мебели)

Казіргі жиһаз синтетикалық материалдардан жасалынады және синтетикалық смолдармен сінірген (пропитана), сондақтан бұл жиһаз өте токсикалық болады және жанған жағдайда қауіпті болады.

Сіздің әрекетіңіз:

Жанып жатқан жиһазды балконға шығармаңыз, өйткені ауа одан да қатты оны жандырып жібереді.

Егер жиһаз қатты жанып тұрса, оны ылғал шүбірекпен жаппаныз немесе сумен төкпеңіз. Мұндай жағдайда пәтерден тез шығуыңыз керек.

СІЗДІҢ ҮЙІҢІЗ/ ТАБАНЫҢ ЖАНУЫ (Возгорание сковородки)

Табада майдың көп болуы осындай әрекетке апарады.

Сіздің әрекетіңіз:

1. Табаны тез ғана қақпасымен, үлкен тәрелкамен не ылғал орамалмен жабыңыз.

2. Еш жағдайда табаны ағаш тақтаймен (разделочная доска) жабуға болмайды.

3. Табаны сумен сөндіруге болмайды, өйткені май, атқылай бастағаннан кейін сізді күйдіру мүмкін.