10. Перакладзіце тэксты на беларускую мову. Вызначце ас- ноўную думку кожнага з іх. Выпішыце ключавыя словы, якія адлюстроўваюць тэму тэксту.

I. Человек обедняет свою духовную жпзнь, еслп он высо- комерно смотрпт сверху внпз на всё жпвое (п нежпвое), не на- делённое его, человеческпм, разумом. Ведь жпзнь людей, ка- кой бы сложной п высокоорганпзованной она не была, как бы далеко нп простпралась наша власть над окружаюгцпм мпром, это всего лпшь частпца жпзнп прпроды. Ведь то, что мы о ней знаем сегодня, так мало по сравненпю с тем тапнственным, сложным, удпвптельным п прекрасным, что нам предстопт о ней узнать.

Нам по-прежнему пнтересны повадкп зверей п птпц. Нам нн-тересно, почему такой дремучнй зверь, как медведь, легко поддаёт-ся дресснровке. Н не угрожает лн серому волку занесенне в тре-вожную Красную кннгу... н как быстро растут крнсталлы горного хрусталя. Н почему счнтается целебным лнст обычного подорож-ннка. (Н.Акпмушкпн)

11. Звуковой язык возннк как спутннк н союзннк трудовой дея- тельностн человека. Вместе с трудом он стал двнжугцей снлой, раз- впвавшей человеческое мышленне. Закрепленне п накопленне об- г^ественного опыта, передача его последуюгцпм поколенням сталн возможны лпшь с помог^ью языка.

Чем сложнее становплось человеческое обгіество, тем слож-нее п богаче становплся его язык. В первобытной орде людп моглн обходнться немногнмн словамп, выражавшнмн основные понятня, относнвшнеся к пх пока ег^ё прнмнтнвной деятельностп. Человек гомеровскнх времён должен был обладать весьма богатым слова-рём, чтобы обьяснпться со свопмп одноплеменнпкамп в необычай-но усложннвшнхся условпях развнтого родового обг^ества. (С.На-ровчатов)

II. Прачытайце тэксты. Параўнайце іх з пункту погляду чля- нення на абзацы. Вызначце функцыі і ролю абзаца ў кожным тэксце. Да якіх тыпаў маўлення адносяцца дадзеныя тэксты?

І. Можна толькі ўявіць, як уразіла ўпершыню антычнага ча-лавека Нагорная казань з яе запаведдзю, «залатым словам»: «Усё, што вы толькі хочаце, каб рабілі вам людзі, тое самае рабіце ім і вы». Вядома, у старажытных можна знайсці пэўныя паралелі. Але ўсе яны выказаны ў адмоўнай форме, як, напрыклад: не рабі друго-му таго, чаго не хочаш, каб рабілі табе. Але гэта зусім не тое. Бо такое правіла можна захоўваць, застаючыся ў пэўным бяздзеянні. Гэта не вельмі складана. Успомнім Гётэ: лёгка быць маральным, нічога не робячы.

А тут станоўчае сцвярджэнне. І яго не знойдзеш ні ў стара-жытных мудрацоў, ні ў Канфуцыя, ні ў Буды. Гэта быў новы погляд на жыццё і новыя жыццёвыя абавязкі: рабі дабро іншым, бо ты хо-чаш, каб і табе было добра ад іншых. (Літаратура і мастацтва)

11. У Італіі, у адным з найстарэйшых у свеце Падуанскім уні- версітэце, ёсць славутая «Зала сарака». На покуці стаіць зробленая з тоўстых дошак, сёння паточаная ўжо шашалем трыбуна-кафедра. Яна памятае, як некалі тут чытаў лекцыі Галілей. Цяпер на гэтым месцы стаіць бюст геніяльнага вучонага.

На сценах універсітэта скрозь памятныя знакі - эмблемы, гер-бы славутых родаў. Падуанскі універсітэт з гонарам ушаноўвае тых вялікіх, хто вучыўся альбо вучыў тут. Ды чаму не ганарыцца: адно такое імя, як Капернік ці Галілей, шмат што кажа ўсяму адукавана-му чалавецтву.

На сценах універсітэта - эмблемы...

Але ў «Зале сарака» ўжо не эмблемы, а сорак вялікіх партрэ-таў слаўных з найслаўнейшых. Сярод іх другі ад покуці, каля ка-федры Галілея, - Францішак Скарына.

Так за тысячы кіламетраў ад Беларусі, у далёкай Італіі, ушаноўва-ецца памяць аб нашым першадрукару Францішку Скарыну.

Менавіта са Скарынавых рук пяцьсот гадоў таму назад усход-няе славянства атрымала першую друкаваную кнігу. (А.Клышка)