2. Эканамічнае становішча Заходняй Беларусі пад уладай Польшчы. Стан прамысловасці і сельскай гаспадаркі.

1. Эканамічнае становішча. Прамысловасць

Заходняя Беларусь была адсталай ускраінай Польскай дзяржавы. У 1931 г. 85 % насельніцтва краю жыло ў вёсцы і только 15 % - у горадзе, 79 % было занята у сельскай гаспадарцы. Такія суадносіны захоўваліся на працягу амаль 20 гадоў. Складаючы 24 % тэрыторыі і 11 % насельніцтва краіны Віленскае, Навагрудскае і Палескае ваяводствы ў 1926 г. мелі только 2,8 % прадпрыемстваў з колькасцю рабочых больш за 20 чалавек і 1,8 % рабочых на гэтых прадпрыемствах у маштабах усёй Польшчы. Такая ўздельная вага амаль без змен захоўвалася і пазней.

Эканамічная палітыка польскіх кіруючых колаў была нацэлена на тое, каб пакінуць “усходнія крэсы” ў становішчы аграрна-сыравіннага прыдатку больш развітых прамысловых ранаў карэнная Польшчы. Карыстаючыся таннасцю сыравіны і рабочай сілы ва ўмовах аграрнага перанасялення і масавага беспрацоўя, польскія і замежныя капіалісты выкачвалі нацыянальныя багацці Заходняй Беларусі, ты мсамым асуджалі край на адсталасць і галечу.

Эканоміка Заходняй Беларусі насілы рысы, характэрныя для адсталых паўкаланіяльных краін. Цяжкай прамысловасці тут амаль не было. Пераважную большасць скаладалі дробныя прадпремствы. Занятыя перапрацоўкай прадуктаў сельскай гаспадаркі і некаторых відаў мясцовай сыравіны. На долю харчовай, дрэваапрацоўчай прамысловасці прыходзілася 2/3 прадпрыемстваў і рабочых. Прамысловых прадпрыемстваў з колькасцю рабочых больш чым 20 чалавек в Віленскім, Навагрудскім, Палескім ваяводствах у канцы 1926 г. налічвалася 127, тым ліку з колькасцю рабочых больш чым 100 чалавек – усяго 19. Сярод іх шклозавод “Нёман”, запалкавая фабрыка “Прагрэс-вулкан” ў Пінску, тытунёвая фабрыка у Гродне і інш. [3, 215-216]

Адзінай галіной прамысловасці краю, якая набыла значнае развіццё, была дрэваапрацоўчая – што прывяло да нястрымнай эксплуатацыі лясных багаццяў замежнымі манаполіямі. З 1921 па 1936 гг. плошча лясоў краю зменшылася на 400 тыс. га. Выключае месца займалі прадпрыемствы па вырабу фанеры, паколькі ¾ усёй іх прадукцыі ішло на экспарт. Фабрыкі размяшчаліся ў асноўным у Белавежскай пушчы і на Палессі. Яны беспрерапынная працовалі нават у гады эканамічнага крызісу. На селараспрацоўках у Белавежскай пушчы ў асобныя гады працавала да 17 тыс. чалавек.

Самыс буйным прамысловым цэнтрам краю быў Беласток і яго прыгарады, дзе канцэнтраваліся прадпрыемствы тэкстыльная прамысловасці. На іх працавала ў сярэднім да 5 тыс. чалавек. […]

Прыкметна развівалася ў краі мысная и малочная прамысловасць. У Баранавічах. Беластоку и Ваўкавыску працавалі мясакансервавыя заводы, якія належалі англійскай фірме.[4, 397 – 399]

Пасля невялікага ажыўлення прамысловай вытворчасці ў першыя пасляваенныя гады, звязанага з аднаўленнем гаспадаркі, у 1924 г. эканомікаПольшчы апунулася ў стане крызісу, які працягваўся да 1926 г. Праведзеная ў 1924 г. грашовая рэформа, у ходзе якой замест маркі была ўведзена новая польская нацыянальная валюта – злоты, ліквідавала гіперінфляцыю, нармалізавала грашовае абарачэнне ўнутры краіны і ў знешнім гандлі. Аднак “эканамічнага цуду” не адбылося. Прамысловы ўздым, які пачаўся ў другой палове 1926 г., працягваўся толькі да 1928 г.Сусветны эканамічны крызіс 1929 – 1933 гг. Моцна паразіў Польшчу. Асабліва ў цяжкім стане апынулася эканоміка ў Заходняй Беларусі. Тут крызіс выклікаў вялікі спад вытворчасці. [1, 353] Колькасць прадпрыемстваў скарацілася на 17 %, а лік занятых рабочых – на 42 %. Крызіс асноўным цяжарам клаўся на плечы працоўных. Заработная плата да 1931 г. зменшылася на 30,5 %, а да сакавіка 1933 г. – яшчэ на 31,2% супраць узроўню 1928 г. За гады крызісу рэзка ўзрасло беспрацоўе. Колькасць афіцыйна зарэгістраваных беспрацоўных да канца 1931 г. павялічылася амаль у 3 разы і дасягнула 16,1 тыс. Андак і тыя, хто працаваў, не былі ўпэўнены ў заўтрашнім дні, бо каля варот прадпрыемстваў пастаянная стаяла многа людзей, якія шукалі работу. Аплачваемы адпачынак, дапамога па сацыяльнаму забеспячэнню ў 1933 г. фактычна былі зліквідаваны. Урад скасаваў і калектыўныя ўмовы.

Не палепшылася жацце сялян і ў наступныя гады. Так, сярэдні дзённы заробак рабочых у Навагрудскім ваяводстве ў 1934 г. складаў 2 злотых, у Палескім – 2 злотых 96 грошаў. Заробак рабочых-мужчын на Гарадзішчанскай фанерная фабрыцы ў 1937 г. складаў 1 злоты 20 грошаў, а жанчын – 60 грошаў за дзень. І гэта ў той час, калі кілаграм сітнага хлеба каштаваў 34 грошы, мукі пшанічнай – 53 грошы, масла 3,4 злотага, 1 л газы – 35 грошаў, 10кВт*ч электраэнергіі – 7,3 злотага.

Значны пласт гарадскога насельніцтва складалі рамеснікі. Аднак, як адзначалась ў справаздачы Брэсцкай фінансавай палаты, насельніцтва, занятае рамяством, не магло паспяхова супрацьстаяць канкурэнцыі больш прадукцыйнай прамысловай выворчасці і вырабаў рамяства з іншых раёнаў. Рамеснікі і саматцжнікі бяднелі і разараліся, папаўняюча рады гарадскога пралетарыяту. Каля ў канцы 1931 г. у Віленскім, Навагрудскім і Палескім ваяводсвтах налічвалася 46,5 тыс. рамеснікаў, то у 1937 г. – 33,5 тыс. [3, 215-216]