9. Шоғырландырылған және жеке қаржылық есептер § 62. Бақылау

120. Осы Стандарттың 121-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, басты ұйым ол өзінің инвестицияларын осы Стандартқа сәйкес еншілес ұйымдарға шоғырландыратын шоғырландырылған қаржылық есептерге беруге тиіс. Шоғырландырылған қаржылық есептер басты ұйымның барлық еншілес ұйымдарын қамтуға тиіс.

121. Басты ұйым шоғырландырылған қаржылық есепті мынадай жағдайларда бермейді:

1) басты ұйымның өзі еншілес ұйым болып табылса;

2) аралық немесе басты ұйым ХҚЕС немесе осы Стандартқа сәйкес шоғырландырылған қаржылық есептілікті білдірсе.

122. Еншілес ұйым – бұл басты ұйым бақылайтын ұйым.

Егер қандай да болмасын тар және дәл анықталған мақсатты орындау үшін субъект арнайы мақсаттағы кәсіпорын (бұдан әрі – АМК) құрса, субъект, егер өзара байланыстың мәні АМҰ-ды осы субъект бақылайтындығын көрсетсе, АМҰ есептілігін шоғырландыра алады.

123. Бақылаудың болуы басты ұйым мұндай иелену субъектіні бақылауды қамтамасыз етпейтіндігін дәл көрсететін жағдайларды қоспағанда, тікелей немесе еншілес ұйымдар арқылы басқа субъектінің дауыс беретін акцияларының жартысынан астамын иеленсе болжанады. Бақылау, сондай-ақ басты ұйымға субъектінің дауыс беруші акцияларының жартысынан астамы тиесілі болса жұмыс істейді, бірақ мыналар болады:

1) басқа инвесторлармен келісімнің негізінде жартыдан көп дауысқа құқық;

2) жарғыға немесе келісімге сәйкес ұйымның қаржылық және операциялық саясатын айқындау құқығы;

3) директорлар кеңесінің немесе басқарманың ұқсас органының мүшелерінің көпшілігін тағайындау немесе ауыстыру және субъектінің қызметін директорлар кеңесі немесе басқарманың ұқсас органы арқылы бақылау құқығы; немесе

4) директорлар кеңесінің немесе басқарманың ұқсас органының отырыстарында көпшілік дауыс беру және субъектінің қызметін директорлар кеңесі немесе басқарманың ұқсас органы арқылы бақылау құқығы.

124. Еншілес ұйым инвестор венчурлік капитал ұйым немесе өзге де ұқсас ұйым болып табылатындығы себебінен ғана шоғырланудан шығарылмайды.

125. Еншілес кәсіпорын оның қызметі өзінің сипаты бойынша шоғырлану шеңберінде басқа ұйымдардан ерекшеленетіндігі, сондай-ақ еншілес ұйым қызметін осы аумақтан ақшалай қаражатты немесе өзге де активтерді шығаруға шектеу қолданылатын аумақта жүзеге асыратындығы негізінде шоғырланудан шығарылмайды. Қолайлы ақпарат осындай еншілес ұйымдарды шоғырландыру және шоғырландырылған қаржылық есептерде еншілес ұйымдардың қызметінің әр түрлері туралы есептерде қосымша ақпаратты ашу жолымен қамтамасыз етіледі.

§ 63. Шоғырлану рәсімдері

126. Шоғырландырылған қаржылық есептер бірыңғай шаруашылық жүргізуші субъект туралы сияқты топ туралы қаржылық есептер ұсынады. Шоғырландырылған қаржылық есептерді жасаған кезде субъект:

1) басты ұйымның және оның еншілес ұйымдарының қаржылық есептерін активтердің, міндеттемелердің, капиталдың, кірістер мен шығыстардың ұқсас баптарын қосу жолымен баппен біріктіруге;

2) басты ұйымның әрбір еншілес ұйымға инвестицияларының баланстық құнын және басты ұйымға тиесілі әрбір еншілес ұйымның капиталының сол бір бөлігін алып тастауға;

3) шоғырландырылған еншілес ұйымдардың есепті кезеңдегі пайдасына немесе залалына азшылықтың үлесін басты ұйымның үлесінен бөлек өлшеуге және беруге;

4) азшылықтың шоғырландырылған еншілес ұйымдардың активтеріндегі үлесін басты ұйым акционерлерінің олардағы капиталының үлестерінен бөлек өлшеуге және беруге тиіс. Таза активтердегі азшылықтың үлесі мыналардан тұрады:

азшылықтың бастапқы біріккен күнгі үлесінің сомасынан, және

азшылықтың біріккен күннен бастап болған капиталдың өзгерістеріндегі үлесі.

127. Әлеуетті дауыс беру құқықтары болған жағдайларда (акцияларды, варранттарды сатып алуға немесе айырбасталатын бағалы қағаздарды айырбастауға арналған опциондарды орындау нәтижесінде туындауы мүмкін дауыс беру құқығы сияқты) пайданың немесе залалдың және басты ұйымға бөлінген капиталдағы өзгерістер мен азшылық үлесінің ара қатынасы меншік қолданыстағы үлесі негізінде айқындалады және әлеуетті дауыс беру құқығын ықтимал орындауды немес айырбастауды көрсетпейді.

128. Ішкітоптық қалдықтар мен операциялар, оның ішінде кірістер, шығыстар мен дивидендтер толығымен алынып тасталуға тиіс. Ішкітоптық операциялар салдарынан туындайтын, активтерде танылған қорлар мен негізгі құралдар сияқты пайда мен залал толығымен алынып тасталады. Топтың ішіндегі залалдар шоғырландырылған қаржылық есептілікте тануды талап ететін құнсыздануды көрсетуі мүмкін. Осы Стандарттың 28-бөлімі топтың ішіндегі операциялардың нәтижесінде туындайтын пайда мен залалды алып тастау нәтижесі болып табылатын уақытша айырмашылықтарға қолданылады.

129. Басты ұйымның және оның еншілес ұйымдарының шоғырландырылған қаржылық есептерді дайындау үшін пайдаланылатын қаржылық есептілігі мұндай іс жүзінде мүмкін болып табылмайтын жағдайларды қоспағанда, сол бір есепті күнге жасалуға тиіс.

130. Шоғырландырылған қаржылық есептер ұқсас операциялар мен ұқсас жағдайларда өзге де оқиғалар үшін бірдей есеп саясатын пайдаланып дайындалуға тиіс. Егер топ мүшесі ұқсас операциялар мен ұқсас жағдайлардағы оқиғалар үшін шоғырландырылған қаржылық есептерде қабылданған есеп саясатынан өзгеше есеп саясатын пайдаланса, онда оның қаржылық есептері шоғырландырылған қаржылық есептерді дайындау кезінде тиісті түрде түзетіледі.