Новая лексика

тор -1. встань! (если лежал, сидел), стой! 2. живи! ( яшә!)

йокла - спи!

оч – лети!

көл - смейся!

чынаяк – чашка

кош – птица

кыш – зима

карт – старик

карчык - старуха

ак - белый

кара – черный

ишек – дверь

аш-1.суп 2.еда, кушание

тоз-соль

йомырка – яйцо

сөт – молоко

көн – день

төн – ночь

гөл - цветок (в горшке)

өстәл - стол

сөлге - полотенце

кар – снег

кыр – поле

кояш – солнце

кул – рука

акыллы – умный

дәфтәр - тетрадь

Шестое занятие вопросительное предложение с частицей "-мы."

Вопрос в большинстве случаев образуется при помощи добавления к последнему слову в предложении частицы -мы/-ме (вроде русского ли). Она стоит в самом конце последнего слова предложения - после всех других аффиксов. Ударение на нее НЕ ПАДАЕТ - оно остается на том же слоге, где было без вопросительной частицы. Синме? - Ты?; Бу агачлармы? - Это деревья?; Сез беләсезме? - Вы знаете?; Алар язалармы? - Они пишут?; Син йоклыйсыңмы? - Ты спишь?

Если вопросительное предложение содержит вопросительное слово (кем?;нәрсә?; нинди?; кая?; кайда?; кайчан?; а также нигә? - зачем? почему? и др. частица -мы/-ме не добавляется. Син тегендә эшлисең. - Син тегендә эшлисеңме? - Син кайда эшлисең? Алар бүген уйныйлар. - Алар бүген уйныйлармы? -Алар кайчан уйныйлар?

Упражнения для закрепления

1. Прочитайте вслух, переводя устно: Мин мәктәпкә дәфтәрләр алам. Алар утка (тауга) карыйлар. Син Мөршидә апаларга еш керәсең. Сез җирдә ятасыз. Без бер апада яшибез. Алар әйбәт уен уйныйлар. Миңа кер! Балалар мәктәптә сөт эчәләр. Без бәйрәмдә җырлыйбыз. Син бит вокзалда эшлисең. Сез эшкә барасыз. Мин суда кошлар күрәм. Син киң бүлмәдә яшисең (торасың). Сез кырга (урманга) барасыз. Егетләр Төмәнгә (Тюмень) очалар. Укытучы кулга алма ала. Сез карга басасыз. Анда уйна (уйнама)! Ат суга керә.Мин балага тәмле алма бирәм. Мин эштә ашыйм. Аларда әйбәт чәчәкләр бар. Булатовлар Казанда яшиләр. Арчада (Арск) кем яши? Без эштә чәй эчәбез. Бу малай дәрестә көлә. Бу күлмәк юеш түгел. Малайлар урамда җырлыйлар. Ул миңа керә. Без суга (кояшка) карыйбыз. Спутниклар күктә очалар. Эт аңа карый. Барый абыйлар бу урамда яшиләр. Урамда бала елый. Ул суга керә. Син нәрсә күрәсең? Алар сезгә киләләр. Егетләр җиргә яталар. Миңа бит ярдәм кирәк. Насыров - язучы түгел. Мин кухняда ашыйм. Ул трубада уйный. Син футбол уйныйсың. Без пианинода уйныйбыз. Бу таулар биек түгел. Сез шахмат уйныйсыз. Ул паркта* музыка тыңлый. Кошлар агачларда утыралар. Биредә кем елый? Алар кояшка карыйлар. Мин Әлфияләргә керәм. Бу ат түгел. Ул бу кешегә бер сум бирә. Син нинди ял яратасың? Безгә кил! Сез урманда кошлар тыңлыйсыз. Егетләр аңа киләләр. Эт карда ята. Без нинди җыр җырлыйбыз? Балаларга кем дәфтәрләр бирә? Сөлге юеш түгел. Бүген матур кич (көн, төн). Бездә эт бар. Ул дүртенче класста. Бу йомырка әйбәт түгел. Ул биек оча.

2. Сделайте письменный перевод: Вы играете в шахматы. Я беру в школу тетради. Они смотрят на огонь. Ты часто заходишь к тете Алсу (ее семье). Вы лежите на земле. Мы живем у одной тети. Они играют в хорошую игру. Заходи ко мне! Дети в школе пьют молоко. Мы поем на празднике. Ты ведь работаешь на вокзале. Вы едете на работу. Я вижу птиц в воде. Ты живешь в широкой комнате. Вы едете в лес (поле). Парни летят в Тюмень. Учитель берет яблоко в руку. Вы становитесь на снег. (Не) играй там! Лошадь входит в воду. Мы не в седьмом классе. Я даю ребенку вкусное яблоко. Я кушаю на работе. У них есть (с собой) хорошие цветы. Насыровы живут в Набережных Челнах (Чаллы). Кто живет в деревне? На работе мы пьем чай. Этот мальчик смеется на уроке. Это полотенце не мокрое. Парни поют на улице. Он заходит ко мне. Мы смотрим на воду (солнце). Спутники летают в небе. Собака смотрит на нее. Дядя Барый (с семьей) живет на этой улице. Это яйцо не желтое, оно белое. На улице плачет ребенок. Он входит в воду. Что ты видишь? Насыров - не писатель. Они приходят к вам. Парни ложатся на землю. Я ем на кухне. Она играет на скрипке. Она в восьмом классе. Ты играешь в хоккей. Эти горы не высокие. Он в парке слушает музыку. Птицы сидят на деревьях. Кто здесь плачет? Они смотрят на солнце. Я захожу к Альфие. Это не лошадь. Она дает один рубль этому человеку. Какой отдых ты любишь? Приходи к нам! Вы в лесу слушаете птиц. Собака лежит на снегу. Мы играем на пианино. Какую песню мы поем? Кто дает детям тетради? Сегодня хороший вечер(день, ночь). У нас (с нами) есть собака. Ему ведь нужна помощь. Парни приходят к нему. Он летит высоко.

3.Переведите (устно): Он пьет теплое молоко? Ты хорошо пишешь? Сегодня тепло? Камни лежат в поле? Ложка чистая? В магазине есть сахар? Та девочка маленькая? Деревья не зеленые? Они играют в комнате?

4.Ответьте на вопросы: Ул анда килә. - Ул анда киләме? - Ул кая килә? Сез сөт эчәсез. - Сез сөт эчәсезме? - Сез нәрсә эчәсез? Кечкенә бала елый. - Кечкенә бала елыймы? - Кечкенә бала нигә елый? - Кем елый? - Нинди бала елый?

5.Ответьте на вопросы (письменно): Алар анда йоклыйлармы? Алар кайда йоклыйлар? Ул кемгә шалтырата? Ул аңарга шалтыратамы? Кыш көне кул туңамы? Кул кайчан туңа? Теге йортта кибет бармы? Теге йортта нәрсә бар? Яңа бүрекләр кайда? Яңа бүрекләр кибеттәме? Алар күршеләрдә уйныйлармы? Алар кемнәрдә уйныйлар? Кояш күктә каламы? Кояш кайда кала? Иске юл тегендәме (андамы)? Иске юл кайда? Ул биредә яшиме? Биредә кем яши? Алар кайчан эш бетерәләр? Алар эш бетерәләрме?Син миңа ышанасыңмы? Өстәлдә май бармы? Җәй көне җылы. Шундый кечкенә кыз (малай) язамы? Ял - әйбәт эш. Теге өстәл җайлы түгел. Үзең нигә елыйсың? Ул чын язучы. Кечкенә чебеннәр яшел, зур чебеннәр кара. Быел җәй әйбәт. Кыш көне мин шәһәрдә торам(яшим), ә җәй көне - авылда. Татарча беләсеңме? Яңа күршеләр яшь. Бу сөт нигә сары? Җылы кичләрдә без урамда уйныйбыз. Карчыкларга ярдәм кирәк. Яңа йортлар биек. Ул миңа күптән ышана. Мин тимер юлда эшлим. Аш җылымы? Кыз (малай) шундый кечкенә! Без укытучылар түгел. Ул шулай тиз яза. Акыллы сүзләр әйтәсең.

7. Переведите вопросы и ответьте на них: Где новые шапки? Новые шапки в магазине? Зимой руки мерзнут? Когда руки мерзнут? Когда они кончают работу? Они кончают работу? Они там спят? Где они спят? Солнце остается в небе? Где остается солнце? Кому она звонит? Она звонит ему? Старая дорога там? Где старая дорога? В том доме есть магазин? Что есть в том доме? Он живет здесь? Кто здесь живет? Они играют у соседей? У кого они играют?