Ad c) państwo totalitarne

- państwo totalitarne to państwo, które usiłuje kontrolować wszystkie dziedziny życia społecznego i osobistego obywateli i wpływać na nie. Charakterystycznymi cechami państwa totalitarnego są w szczególności :

• autokratyczna struktura władzy skupionej w rękach jednostki lub grupy;

• rozbudowany system kontroli, wszechobecność prawa w maksymalnie wielu dziedzinach życia obywateli, również w tych sferach, które w innych systemach są traktowane jako prywatne

• upolitycznienie aparatu kontroli i nadmierne wykorzystywanie tajnej policji politycznej; rozbudowany system terroru

• centralizacja systemu gospodarczego i polityki gospodarczej

Przykładem tych państw jest państwo stalinowskie i III Rzesza Niemiecka.

Pytanie V - System organów państwowych – aparat państwowy

1. Pojęcie organu państwowego

Osoba lub grupa osób, których działanie, określone przez prawo uważane jest za działanie państwa

2. Rodzaje organów państwowych – kryteria

1. liczba osób tworzących organ

2. zakres kompetencji

3. sposób powoływania

4. rodzaje działalności

3. Charakterystyka organów państwowych wyodrębnionych ze względu na rodzaj działalności:

1. organy przedstawicielskie

• struktura ( unikameralizm, bikameralizm )

• kompetencje ( ustrojodawcze, ustawodawcze, kreacyjne, kontrolne )

• wybory

2. organy wykonawcze

• model monistyczny

• model dualistyczny

• głowa państwa w monarchiach i republikach ( wybory, kompetencje )

• rada ministrów ( struktura, procedury powoływania, kompetencje, typy gabinetów )

3. organy sądownicze

- struktura i zadania

Głównie można wyróżnić następujące rodzaje organów państwowych – organy ustawodawcze, organy wykonawcze, organy sądownicze.

Można je podzielić na :

• sejm i senat

• urząd prezydenta

• Rada ministrów

• Wymiar sprawiedliwości

• Trybunał Konstytucyjny

• Trybunał Stanu

• Rzecznik Praw Obywatelskich

• Najwyższa Izba Kontroli

Organy państwowe mogą być łączone w system według rozmaitych zasada; bądź zgodnie z zasadą podziału w wykonywaniu władzy, bądź też stosownie do zasady jednolitości władzy. Wcześniejszy był podział ze względu na kryterium określające rozgraniczenie sfer jej wykonywania, jak : stanowienie prawa, stosowanie prawa, polityka wewnętrzna i zagraniczna. Organami państwowymi są zarówno parlament jak i rząd. Są nimi również sądy oraz prezydent.

Ad a) liczba osób tworzących organ

- liczba osób tworzących organ państwowy jest charakterystyczna dla rodzaju organu państwowego. W Polsce parlament jest głównym organem ustawodawczym – 460 posłów ( Sejm ); 100 senatorów ( Senat ); urząd prezydenta – prezydent; Rada Ministrów – premier, 2 wicepremierzy; wymiar sprawiedliwości – Sąd najwyższy – pierwszy prezes Sądu Najwyższego; Naczelny Sąd Administracyjny – prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego; Krajowa Rada Sądownictwa – pierwszy prezes sądu najwyższego, minister sprawiedliwości, prezes naczelnego sądu administracyjnego i osoba powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej; piętnaście członków spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych, czterech członków wybranych przez sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez senat spośród senatorów, Krajowa Rada wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących; sądy apelacyjne – sędzia i dwóch ławników; sądy wojewódzkie – sędzia i dwóch ławników; sądy rejonowe ( okręgowe ) – sędzia i dwóch ławników; Trybunał Konstytucyjny – składa się z piętnastu sędziów, wybieranych indywidualnie przez sejm na 9 lat, prezesa i wiceprezesa powołuje Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego; Trybunał Stanu – składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczących i 16 członków wybieranych przez sejm spoza grupy posłów i senatorów na czas kadencji sejmu; Najwyższa Izba Kontroli – prezes najwyższej Izby Kontroli; Rzecznik Praw Obywatelskich – powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na okres 5 lat.

Ad b ) – zakres kompetencji.

Parlament

Uchwalanie ustaw; podejmowanie uchwały; określanie podstawowych kierunków działalności państwa; sprawowanie kontroli nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej; powoływanie rządu, Prezesa NIK, Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego; uchwalanie społeczno – gospodarczych planów centralnych, uchwalanie corocznego budżetu państwa, udzielanie rządowi absolutorium z wykonania budżetu, decydowanie w imieniu Rzeczypospolitej polskiej o stanie wojny i pokoju,

Prezydent

Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczpospolitej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, w czasie pokoju jest naczelnym zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje szefa sztabu generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych, nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę do jego zrzeczenia się, nadaje ordery i odznaczenia, stosuje prawo łaski, wydaje rozporządzenia i zarządzenia, wydaje akty urzędowe, może wprowadzać stan wojenny i wyjątkowy.

Rada ministrów

Prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, kieruje administracją rządową, zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia, koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej, chroni interesy skarbu państwa, uchwala projekt budżetu państwa, kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu, zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne oraz porządek publiczny, zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, zawiera umowy międzynarodowe oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej.

Wymiar sprawiedliwości

Sąd Najwyższy – sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania;

Naczelny Sąd Administracyjny – sprawują kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej;

Krajowa Rada Sądownictwa – stoi na straży niezawisłości sądów i niezawisłości sędziów

Sądy wojskowe – orzekają w zakresie spraw związanych z działalnością organizacji wojskowych

Sądy wojewódzkie, okręgowe i rejonowe – orzekają w sprawach karnych, cywilnych, rodzinnych oraz prawa pracy

Sądy apelacyjne – zajmują się odwołaniami w sprawach orzekanych