Pytanie I – podstawowe kategorie nauki o państwie I prawie

1. Społeczeństwo

2. Naród

3. Klasa społeczna

4. Warstwa społeczna

5. Państwo

6. Władza polityczna

7. Aparat państwowy

8. Polityka

9. Partia polityczna

10. Grupa interesu

11. system partyjny

12. System polityczny

Ad 1 ) społeczeństwo

Społeczeństwo jest to najobszerniejsza postać życia zbiorowego, w którego obrębie cała działalność poszczególnych jednostek i grup. Ich wzajemne stosunki obejmują najszersze płaszczyzny psychospołecznych oddziaływań i procesów oraz zjawisk. Społeczeństwo możemy różnie pojmować :

• jako rodzaj najszerszej zbiorowości terytorialnej – w tym znaczeniu mówimy o społeczeństwie Polski, Europy, świata. Wg Znanieckiego jest to kompleks współwystępujących i krzyżujących się grup, w których dominuje jedna z nich : naród, państwo, Kościół;

• w ujęciu organizacyjnym – ogół instytucji i urządzeń zapewniających jednostkom wspólne zaspokajanie potrzeb i uregulowane życie, tworzenie i rozwój kultury;

• w ujęciu filozoficznym – społeczeństwo występuje jako kategoria bytu ludzkiego – wyraża się to w stwierdzeniu, że człowiek może istnieć tylko w społeczeństwie dzięki przynależności do rozmaitych zbiorowości;

• w ujęciu potocznym – forma życia zbiorowego poza organizacją państwową ( definicja opiera się na zachowaniach grupowych, np. społeczeństwo popiera lub dezaprobuje decyzje rządu )

Uogólniając powyższe definicje możemy je zawęzić do trzech ujęć : empiryczne – modelowe – filozoficzne;

- społeczeństwo obywatelskie – termin ten wprowadził Hegel. Cechą charakterystyczną jest niezależność wobec władzy, wynikająca stąd, że członkowie tego społeczeństwa dysponują własnymi środkami utrzymania, mogą samodzielnie się organizować i zaspokajać swoje potrzeby. Do koncepcji społeczeństwa obywatelskiego nawiązują różne ruchy społeczne, min. Liberalne, socjaldemokratyczne i socjalistyczne. Społ. obywatelskie ma być na sieci niezależnych od władzy publicznej i samodzielnie tworzonych przez obywateli organizacji o różnym charakterze – politycznym, oświatowym, wyznaniowym, itp. Ważnym składnikiem tej sieci jest samorząd. Istnienie rozwiniętego społeczeństwa obywatelskiego zmniejsza dystans pomiędzy państwem a społeczeństwem. Społeczeństwo obywatelskie jest aktywne publicznie, świadome swoich celów.

Ad 2 ) naród

Naród – trwała wspólnota wytworzona na podstawie losów historycznych, kultury, języka, terytorium, życia ekonomicznego – przejawiająca się w świadomości narodowej jej członków oraz prawa do posiadania bądź urządzenia własnego państwa. Do narodu należy się przez fakt urodzenia a nie z wyboru. Podstawową więzią łączącą jednostki w naród jest więź kulturowa opierająca się na kilku wskaźnikach, np. wspólnota językowa – ucząc się języka ojczystego wtapiamy się w kulturę, dla której język ojczysty jest nośnikiem wartości, znaczeń i informacji; innym wskaźnikiem jest wspólnota religijna ( np. Żydzi ). Jednak najważniejszym wskaźnikiem jest poczucie więzi kulturowej z daną wspólnotą narodową. Praktykowanie wzorców zachować charakterystycznych dla danego narodu, znajomość jego historii, dział kultury literackiej i artystycznej, szacunek wobec symboli, utożsamianie się z wartościami wspólnymi, przywiązywanie się do terytorium to najważniejsze wskaźniki przynależności narodowej. Poczuciu więzi z własnym narodem towarzyszy ksenofobia i szowinizm narodowy.