25. Co oznacza ustrojowa zasada podziału I równowagi władzy?

Zasada jednolitości (koncentracji) władzy – typowa dla państwa niedemokratycznego. Oznacza, że w aparacie państwowym istnieje jeden organ najważniejszy, któremu są podporządkowane wszystkie inne organy państwowe

• z dominacją organu jednoosobowego (wódz, monarchia)

• z dominacją rzeczywistą lub formalną organu wieloosobowego (kolegialnego)

Zasada podziału władzy – typowa dla państwa demokratycznego. Jej istota przejawia się nie tylko w wyraźnym rozdziale władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, ale także w obronie niezawisłości sędziów, roli mass-mediów wyrażających opinię publiczną (czwarta władza), silnej parlamentarnej opozycji i w praktykowanym pluralizmie zorganizowanych grup interesu. Z normatywnego punktu widzenia trzy władze mają taką samą legitymację do rządzenia – pochodzącą od suwerena.

• Istnieją 3 wyodrębnione władze

• Każda z tych władz jest sprawowana przez odrębny organ państwowy

• Mechanizm powiązań między władzami powinien zapewniać ich wzajemne ograniczanie się

Interpretacja idei 3-podziału władzy we współczesnym państwie – rozwiązania modelowe:

• System kooperacji: współdziałanie i wzajemne hamowanie się władz (Europa Zach.) – model parlamentarno-gabinetowy

• System separacji władz: (USA, państwa Ameryki Płd. i Środkowej) – model prezydencki

26. Co oznacza ustrojowa zasada konstytucjonalizmu?

Konstytucja (z łc. constituere – urządzać, ustanawiać) – akt prawny określający zasady organizacji państwa oraz relacje pomiędzy jego obywatelami a władzą, uchwalony przez demokratycznie wybrany parlament lub specjalnie wybraną konstytuantę (niekiedy ratyfikowany przez naród w drodze referendum). Powszechnie konstytucja utożsamiana jest z ustawą zasadniczą, która różni się od innych ustaw:

• szczególną mocą prawną (patrz: pyt. 32)

• szczególną treścią (reguluje podstawowe kwestie dla państwa i społeczeństwa)

• specjalnym trybem jej uchwalania i zmiany (procedura odmienna od stosowanej przy uchwalaniu i zmianach ustaw zwykłych)

Konstytucje, rodzaje:

• FORMA: pisane i niepisane

• TREŚĆ: pełne i niepełne (małe)

• PROCEDURA POWSTAWANIA: oktrojowane (darowane, nadane) i uchwalone

• SPOSÓB ZMIANY: elastyczna i sztywna

• OKRES OBOWIĄZYWANIA: stała i czasowa

27. Co oznacza ustrojowa zasada praworządności?

Prawo można rozpatrywać w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym (patrz: pyt. 34, 35)

Państwo prawne – państwo konstytucyjne, tzn. państwo praworządne, w którym stosunki między organami państwowymi oraz między organami a obywatelami i ich organizacjami określone są przez stabilne normy prawne. W państwie prawnym najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych zajmuje ustawa.. Ma miejsce sądowa kontrola administracji, oceniająca czy administracja działa na podstawie ustaw. Granicą działania państwa prawnego są prawa człowieka. W takim państwie przestrzegana jest zasada zaufania obywatela do prawa. Przeciwieństwem państwa prawa jest państwo prerogatywne, niedemokratyczne.

Cechy państwa prawa: zabezpieczenie wolności, równość wobec prawa, pewność prawa, podział władz.

28. Co oznacza ustrojowa zasada pluralizmu?

Struktury polityczne współczesnego państwa wypełnione są głównie przez partie polityczne i grupy interesu. Ich status i znaczenie są następstwem przyjęcia jednej z dwóch zasad ustrojowych:

• pluralizmu politycznego (patrz: pyt. 22)

• monizmu politycznego (przeciwieństwo pluralizmu)

Kontynuacja pluralizmu jest neokorporatyzm.

29. Co to jest demokracja bezpośrednia?

Do form demokracji bezpośredniej należą m.in.: akt wyborczy, referendum (głosowanie ludowe), inicjatywa ludowa, weto ludowe, konsultacja ludowa, zgromadzenie ludowe, skarga ludowa, samorząd społeczny, wyrażanie opinii w przedmiocie sprawowania władzy

30. Co to jest demokracja pośrednia?

Demokracja pośrednia polega na sprawowaniu władzy poprzez przedstawicieli wybranych w wyborach, ale również uczestnictwo w rządzeniu za pomocą zinstytucjonalizowanych form reprezentacji: partii politycznych, grup nacisku itp.

31. Jakie są rodzaje większości?

Zasady demokratycznej procedury głosowania

• Jednomyślność

• Większość

  • względna (zwykła) – dla ważności decyzji wymagane jest, aby za jej przyjęciem głosowało więcej osób niż za przyjęciem każdego innego głosowanego projektu

  • bezwzględna (absolutna) – dla ważności decyzji wymagana jest ponad połowa głosów osób biorących udział w głosowaniu

  • kwalifikowana – dla ważności decyzji wymagana jest większa od połowy, określona ułamkowo lub procentowo liczba głosów np. 2/3 lub 3/4 ogólnej liczby głosów, tzn. liczby ustawowo określonej albo liczby osób faktycznie biorących udział w głosowaniu

32. Na czym polega szczególna (specjalna) moc prawna konstytucji?

Szczególna moc prawna konstytucji polega na tym, że:

• konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w systemie źródeł prawa, tzn. nie ma norm prawnych, które byłyby nadrzędne lub chociażby równorzędne normom zawartym w ustawie zasadniczej

• normy zawarte w innych aktach prawnych nie mogą być sprzeczne z przepisami konstytucji

• akty prawne w państwie służą realizacji postanowień konstytucji

33. Jakie są funkcje konstytucji?

Konstytucja jako akt prawny o szczególnym znaczeniu w państwie spełnia kilka istotnych funkcji:

• prawna – stanowi podstawę całego systemu praw w każdym państwie konstytucyjnym

• integracyjna – służy integracji całego społeczeństwa, gdyż zwykle stanowi wyraz szerokiego konsensu społecznego

• organizatorska – odgrywa rolę statutu organizacyjnego państwa, gdyż określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa oraz jego strukturę wewnętrzną

• programowa – określa kierunki rozwoju państwa

• wychowawcza – jest odzwierciedleniem pewnego systemu wartości i przekonań politycznych, zawiera określone idee i dąży do ich realizacji

34. Co to jest prawo rozumiane przedmiotowo?

W znaczeniu przedmiotowym prawo oznacza uporządkowany formalnie i treściowo zbiór norm postępowania zabezpieczonych przymusem państwowym np. prawo konstytucyjne, prawo administracyjne i karne.

35. Co to jest prawo rozumiane podmiotowo?

Prawem w znaczeniu podmiotowym jest uprawomocnienie jednostki wynikające z prawa przedmiotowego.

36. Jakie są gwarancje rządów prawa?

Główne prawne gwarancje rządów prawa

USTROJOWE:

• podział władz

• legalna i swobodnie działająca opozycja

• niezbywalność wolności obywatelskich

• niezawisłość sądów

LEGISLACYJNE:

• hierarchia aktów prawnych

• nadrzędność konstytucji w systemie aktów prawnych

• rozgraniczenie kompetencji prawotwórczych

PROCEDURALNE:

• wieloinstancyjność trybu rozstrzygania spraw

• zasada odpowiedzialności indywidualnej

• domniemanie niewinności każdego oskarżonego

• prawa oskarżonego w procesie karnym m.in. do obrony

• badania zgodności decyzji administracyjnych z prawem

37. Co to jest obywatelstwo?

Obywatelstwo – przynależność prawna jednostki do państwa. Sposoby nabycia obywatelstwa:

• poprzez urodzenie – zasada prawa ziemi, zasada prawa krwi

• poprzez naturalizację

• poprzez małżeństwo

• poprzez opcję

W państwie demokratycznym przyjmuje się pierwszeństwo obywatela przed państwem, w państwie niedemokratycznym państwo ma pierwszeństwo przed jednostką.

38. Partie polityczne

Partia polityczna - dobrowolna organizacja, której głównym celem jest zdobycie lub utrzymanie władzy państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego. Partie są elementami systemu partyjnego (jednopartyjny, dwupartyjny, wielopartyjny)