1. Маркетинг ортасы туралы түсінік.

2. Микроорта және оның құрамдастары.

3. Макроорта және оның негізгі факторлары.

Қандай да болмасын ұйым, фирма,оның маркетинг жүйесі қоршаған орта тудырған жағдайда қимыл жасайды. Бұл жағдайлар екі топқа бөлініп, сырқы және ішкі қоршам деп топтауға болатын факторлар тізбегімен анықталады.

Сыртқы қоршам күрделі құбылыс. Бұған: демографиялық сипаттамалы сатып алушылар, бәсекелестер, табыстырушылар; қржылық орындар; жарнамалық агенттіктер; қоғамдық көзқарасты зерттеуші органдар, кедендік және басқа да үкіметтік органдар жатады.

Сыртқы қоршамның жағдайларына, сондай-ақ заңдар, жалпы экономикалық жай, саяси-ахуал, ғылыми-техникалық жетістіктер, мәдениет жатқызылады.

Ішкі қоршам фирманың жаңа тауарды жасауды, сынауды, сервистік жұмыстарды, тауарды алушыға дейін жылжытуды, өткізуді, бөлшектер қорымен жабдықтауды, ерсоналды оқытуды, шикізат, материалдар жеткізушілермен, осы секілді қаржылық және басқа да органдармен қарым-қатыстарды іске асыратын функционалдық бөлімдерінен тұрады. Ішкі қоршам ұғымына қызметкерлердің біліктілігі, олардың тиімді пайдалануы, ақпарат таратушы жүйелер құрылымының, нарықтық және сыртқы қоршамның өзгерістеріне қатысты икемділігі жатады.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23.

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6.8.

Тақырып №4. «Тауар нарығындағы тұтынушылардың мінез құлқы»

1. Қажеттілік ұғымы және оның түрлері.

2. Тұтынушылар түрлері.

3. Соңғы тұтынушының мінез-құлқы.

4. Тұтынушы-ұйымдардың мінез-құлқы.

Тұтынушылар түпкі тұтынушылар және тұтынушы ұйымдар деп екі топқа бөлінеді.

Түпкі тұтынушылар тауарларды өздері жеке қолдануы үшін алатын тұтынушылар, яғни жеке тұлғалар, отбасылар, неке немесе қаны бір туыстыққа негізделген шағын қауым, үй шаруашылықтары.

Тұтынушы ұйымдар тауарларды өндіріс процесінде пайдалану үшін сондай-ақ, қайта сату үшін алатын көтерме тұтынушылар.

Олардың мінез-құлқы түпкі тұтынушылардан:

• Тауарды сатып алу мақсатымен;

• Алу себептерімен;

• Сатып алу туралы шешім қабылдау әдістерімен;

• Таарды сатып алғаннан кейін қызмет көрсетуге қойылатын талаптармен;

• Сатып алу жиілігімен етүрде ерекшелінеді.

Қажеттіліктер адам санасы арқылы өтіп, саналы түрдегі қажеттіліктер болып шығады. Олар тауарлар мен қызметтер арқылы айқындалған болғандықтан заттай түрде ғана емес, сонымен қатар абстрактілі де.

Тауарды таңдауға және сатып алуға әсер ет етін факторлардың барлық түрін маркетнг жүйесінде анықтауға болады.

Маркетинг – микс факторлары сатып алу туралы шешімге әсер ететін күшті ынталандырушы болғанымен, тұтынушының соңғы талдау жасауына жеткіліксіз болып табылады. Бұдан басқа оған психологиялық, әлеуметтік – мәдени, жеке тұлғалық және жағдайлық факторлар әсер етеді. Психологиялық факторға-мотивация, тұлға типі, қабылдау, құндылықтар, наным, қатынас жатады. Әлеуметтік-мәдени факторға – мәдениет, қосалқы мәдениет, әлеуметтік таптар, референттік топтар, отбасы, рөлдер мен статустар жатады.

жеке тұлғалық факторлар.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23,15,16,18.

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6,12.

Тақырып №5. «Нарықты сегменттеу»

1. Нарықты сементтеудің мәні.

2. Сегменттеу түрлері.

3. Тұтынушылар нарығын сегменттеу.

4. Өнеркәсіп тауарлар нарығын сегменттеу.

5. Тауарлар нарығының жіктелуі.

Нарықты сегменттеу –маркетингтің тиімді құралдарының бірі. Ол кәсіпорын ресурстарын ұтымды пайдалануға негізделеді және тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында жүргізіледі. Сегменттеу бір жағынан ресурстарды оңтайландыру және маркетингтік бағдарламаны жасау қолданылатын стратегия , ал екінші жағынан нарықты белгілі бір топтарға бөлу әдісі.

Тұтынушыларды мінез құлқы мен сипаттамасы және тұтыну өзгешеліктері негізінде топтарға бөлу процесі нарықты сегменттеу деп аталады.

Нарықты сегменттеу мыналарға мүмкіндік береді:

• сатып алушылардың тауарға деген қажеттілігін қанағаттандыру;

• кәсіпорынның тауарларды шығару және өткізу шығынын оңтайландыру;

• маркетингтің тиімді стратегиялық бағдарламасын жасап шығаруға;

• толтырылмаған нарық кеңістіктерін табуға;

• сатып алушылардың мінез құлқы туралы ақпараттарға сүйене отырып, шешім қабылдау деңгейінің жоғарылауына;

• кәсіпорын және оның тауарларының бәсекедегі артықшылықтарын көбейтуге.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23.

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6,12.

Тақырып №6. «Маркетинг жүйесіндегі тауар»

1. Маркетингтегі тауар түсінігі.

2. Тауардың өміршендік кезеңі.

3. Тауарды таңбалау.

4. Тауар орамасы.

Тауардың мағынасы – имидж, тұтыну қасиеттері, сапа, ассортимент екенін түсіну маркетингте өте маңызды. Тауарларды тұтынушылық және өндірістік тауарлар деп ажаратылады. Жеке пайдалану – жеке бастың еркімен, ал өндірістік пайдалану – ұжымдық шешім актісімен байланысты.

Тауар нарыққа түсісімен , оның бәсекелестік қабілеті төмендей бастайды. Осыған байланысты бұл үрдістің себебін анықтау өте маңызды. Нарықтың заңдары тауарды үзбей жаңаландырып тұруды талап етеді, өйткені «мәңгілік» тауардан түсетін пайда азаятындығы сонша , оны бұдан былай саудаға шығару экономикалық жағынан тиімсіз болады.

Сонымен, тауар уақыт өлшемінде циклді өзгерістерге ұшырайды, олардың көрсеткіші болып сатудың көлемі мен пайданың мөлшері алынады.

Тауардың өміршендік циклінің фазалары мынадай: тауарды жобалау, жасау кезеңі; тауарды наыққа шығару кезеңі; өсу кезеңі; кемелденген кезең; құлдырау кезеңі.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23,15,16,18.

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6,12.

Тақырып №7. «Маркетингтегі тауар саясаты»

1. Тауар саясатының мәні.

2. Ассортименттік саясат.

3. Жаңа тауар ұғымы.

4. Тауардың бәсекелестік қабілеттілігі.

Тауар саясаты дегеніміз тауар ассортиментін қалыптастыру бойынша олардың жаңа түрлерін жасау, сапа және бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату, өміршендік циклін талдау, тауарлық белгілерді пайдалану, буып түю, орау, таңбалау және сервистік қызмет көрсету бойынша шешім қабылдауды қажет ететін фирманың көп факторлы қызмет көрсету аумағы.

Тауар саясатының бағыттары:

• өнім түрі;

• өнім сапасы

• сыртқы түрі

• өнімді таңбалау

• жаңа тауар

• тауардың өміршендік циклі

• тауар имиджі

• тауардың бәсекеге қабілеттілігі

• сервис.

Тауар стратегиясы – тауар өндірісінің ресурстық мүмкіндіктері мен нарықтық жағдайға сай болашақта даму бағытын айқындайтын құралы.

Сапа – бұл тқтынушы сұранысы мен қажеттілігіне жауап беретін тауарды қасиеттері мен сипаттамаларының жиынтығы.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23,15,16,18.

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6,12.

Тақырып №8. «Маркетингтің баға саясаты»

1. Бағаның мәні мен маркетингтегі ролі.

2. Баға саясаты.

3. Баға саясатына әсер ететін факторлар.

4. Бағалық стратегия.

5. Баға құру әдістері.

Баға өзінің макро- микроэкономикалық мағынасында –объективті нарықтық факторлармен, өндірістің белгілі бір шарттарымен, нарықта тауарды өткізу жағдайларымен анықталады және мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатын бейнелейді.баға белгілеудің маңызды қызметі –барлық шығатын шығындарды жаба отырып, пайда табу.

Баға – нарық реттеушісі, ол тауарлардың нарық түрлерін өндіруге мүмкіндік береді немесе тежейді, сұранысты шектейді немесе ұлғайтады, осылайша белгілі бір өнімнің өндірісі мен тұтынуына тікелей немесе жанама әсер етеді. Бағаға деген маркетингтік көзқарастың классикалық теориядан айырмашылығы – тұтынушының сұранысына, мұқтаждықтарына және нені ұнатуына, сонымен қатар, нарықтың құбылмалы жағдайына байланысты бағаның икемділігінде. Тұтынушыны өндіріс шығыны емес, оның нәтижесі, тауардың пайдасы мен сапасы, қажеттілігін қанағаттандыру деңгейі қызықтырады.

Бағаға әсер ететін факторлардың негізгілері мыналар: өндіріс шығындары, сұраныс, тұрғындардың сатып алу қабілеті, ақша өрісінің жағдайы, бәсеке, бағаларды мемлекеттік реттеу, тауар сапасы, тасымалдау көлемі, сатушы мен сатып алушы арасындағы өзара қарым-қатынас, жеткізу шартары.

Жоғары бағалар – тауар өткізуді тежейді, ал төмен бағалар – бәсекелестердің назарын аудартады, сондықтан нарықтық жағдайды үнемі талап отыру керек.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23,

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6,12.

Тақырып №9. «Маркетинг жүйесіндегі тарату саясаты»

1. Тарату саясатының мәні.

2. Тарату арналары.

3. Өткізу стратегиялары.

4. Көтерме сауда ұғымы.

5. Бөлшек сауда мәні.

Өндірілген тауарды тұтынушыға міндетті түрде жеткізу керек. Өндірушілер осы қызметті екі әдіспен жүзеге асырады: өзіндік өткізу бөлімшелері арқылы немесе дербес делдалдар арқылы. Тауарды тікелей өткізу әрқашан да тиімді емес, сондықтан өндірушілер делдалдардың қызметін қажет етеді.

Өткізу - өнімді кеңістік пен уақыт ішінде жылжытып ауыстыру жөніндегі іс-әрекет түрлерінің жиынтығы, сондай-ақ меншік құқығын өндірушіден тұтынушыға беру. Өнім мен қызметтерді тұтынушыға жеткізу.

Тәжірибеде өткізу арналарының тікелей және жанама деген екі негізгі типі қолданылады. Олардың әрқайсысы бірнеше топтарға бөлінеді.

Тікелей өткізу арнасы – тауарлар мен қызмет көрсетулердің өндірушілерден тұтынушыларға тәуелсіз делдалдарсыз тікелей ауысып, жылжуы.

Жанама өткізу арналары – тауарлар мен қызметтердің өндірушіден тәуелсіз делдалға одан кейін тұтынушыға жылжуына байланысты арналар.

Кәсіпорынның өткізу қызметі компанияны тұтынушылармен тығыз байланыстыратын буын. өткізу қызметінің құрылымы территориялық, тауарлық белгісіне қарай асалынуы керек. Территориялық белгісіне қарай ұйымдастыру кезінде агенттер мен өткізушілер белгілі бір географиялық аймаққа бекітіледі. Көтерме сауда қызметі тауарларды үлкен көлемде өндірушілерден сатып алып, оларды делдаларға, қайта өндірушілерге, бөлшектік саудагерлерге, корпоративтік клиенттерге қайта сату.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23,17, 27,32.

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6,12.

Тақырып №10. «Маркетингтегі коммуникациялық саясат»

1. Коммуникация жүйесі туралы түсінік.

2. Коммуникациялық саясаттың құралдары.

3. Тікелей маркетинг.

4. Интерактивті коммуникациялар.

Сату көлемін ұлғайту және пайда табу үшін сапалы тауарлар мен қызметтерді иелену жеткіліксіз, ол үшін тұтынушылардың осы тауарлардан алатын пайдасын олардың сапасына жеткізе білу керек. Бәсекенің күшеюі мен нарықтың тауарлармен толығуына байланысты қазіргі кезде маркетингтік коммуникацияның ролі мен маңыздылығы өсуде.

Маркетингтік коммуникация – тұтынушыларға ықпал ету мақсатында тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге сұранысты қалыптастыру мен ынталандыруға бағытталған шаралар жүйесі.

Маркетингтік коммуникацияның мынадай түрлері бар.: жарнама, өткізуді ынталандыру, жеке сату, қоғаммен байланыс.

Комуникацияның жеке және жеке емес арналары бар. Жеке коммуникациялық арна –бұл адамдардың жүзбе жүз, телефон және хат алысу арқылы өзара қатынасуы. Қымбат тауарларлы сатып алу кезінде осындай арнаның маңызы зор.

Жеке емес коммуникация арнасына БАҚ арқылы таратылатын хабарлар мен арнайы шаралар.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23,17,27,32.

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6,12.

Тақырып №11. «Маркетинг жүйесіндегі жарнама»

1. Жарнама және оның маркетингтегі ролі.

2. Жарнама қызметін жоспарлау.

3. Жарнама компаниялары.

4. ҚР ның жарнама қызметінің дамуы.

Тауарды нарыққа жылжыту жүйесіндегі маркетингтің классикалық тұжырымдамасында жарнаманы ең бірінші орынға қояды. Ол болашақ сатып алушылардың санасы мен назарына тауарлар мен қызметтер туралы маңызды факторлер мен мәліметтерді жеткізу үшін көркем көрсетілген нысанда қысқа және нұсқа түрінде ұсынылады.

Жарнаманың мәні оның қоғамдағы алатын қоғамдық, экономикалық, маркетингтік және коммуникациялық рөліне байланысты.

Жарнама сұраныс пен ұсыныс жасауға, бәсекенің пайда болуына, инвестиция үйіруге, өткізу нарығының кеңеюі мен сайып келгенде, жалпы экономикалық және оның әртүрлі саласының дамуына әсерін тигізеді. Бұл жарнаманың экономикалық рөлін ерекшелейді.

Жарнама дегеніміз – қаржыландыру кезі анық көрсетілген, БАҚ арқылы жүзеге аатын, жеке көрсетілмейтін, тауар мен қызметті жылжыту нысаны.

Жарнама аудиторияға екі тәсілмен беріледі:

жарнама беруші жарнаманы өзі дайындап, содан кейін оны басып, БАҚқа ұсынады.

Жарнама беруші жарнама мақсатын атап көрсетіп, жарнама агенттіктеріне және агенттеріне тапсырыс береді.

Жарнаманы жоспарлау процессі мынадай кезеңдерден тұрады:

• мақсатты аудиторияны таңдау;

• жарнама мақсатын анықтау;

• хабарлаудың стратегиясы мен тактикасын әзірлеу;

• жарнама құралдарын таңдау;

• жарнама тиімділігін бағалау.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23,17.

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6,12.

Тақырып №12. «Маркетингті жоспарлау мен бақалау»

1. Маркетингті жоспарлаудың ролі.

2. Маркетинг жоспарын жіктеу, әдістері мен кезеңдері.

3. Маркетинг бюджетін жасау.

4. Маркетингтік бақылау.

Нысанды маркетингті жоспарлау – табысқан жеткен көптеген компаниялар пайдаланатын әйгілі амал-тәсіл. Маркетингті жоспарлау стратегия жасауға, ресурстарды тиімді пайдалануға, компанияға төніп тұрған қауіп-қатерді анықтауға және келешек үшін қажет болжау мағлұматтарын алуға мүмкіндік береді.

Маркетинг жоспары – бұл белгілі бір уақытта маркетнг мақсатына жету үшін әзірленген жүйелік және біртұтас бағдарламалар жиынтығы нысандандырылған құжат.

Маркетинг жоспары мынадай белгілер бойынша бөлінеді:

• қамту арқылы;

• іс-әрекет ету мерзімі;

• мәнділігі;

• әзірлеу әдістері.

Маркетинг мақсаттарына жету үшін кәсіпорынның маркетингтік қызметі бақылануы керек. Маркетингтік бақылаудың үш негізгі типі бар, олар:

• жылдық жоспардың орындалуын бақылау;

• пайдалылықты бақылау;

• стратегиялық бақылау.

Фирманың микро, макроортадағы өзгерістері оның маркетингтік мақсаттары, стратегиялары және жүзеге асыру бағдарламаларына түзету енгізуді талап етеді. Бұл бақылау түрі стратегиялық бақылау деп аталады. Ол аудит әдістерін пайдалану негізінде жүзеге асырылады. Маркетнг аудиті сыртқы ортаны, маркетинг мақсаттары мен стратегияларын, ұйымның және оның жеке бөлімшелерінің маркетинг қызметі түрлерін жүйелі түрде, жан-жақты тәуелсіз тексеру болып табылады.

Маркетинг аудитінің - өзіндік аудит, сәйкес аудит, жоғарыдағы ұйым немесе бөлімдер жағынан аудит, тәуелсіз аудиторлық фирмамен жүргізілетін аудит және сыртқы аудит сияқты түрлері бар.

Негізгі әдебиеттер: 2,3,4,5,6,22,23.

Қосымша әдебиеттер: 3,4,6,12.

Тақырып №13. «Маркетингтегі стратегиялық жоспарлау»