Қазақстанның «қызыл кітабы»
«Қызыл кітап» деген сөз 1966 жылы Табиғат және табиғат ресурстарын Қорғаудың Халықаралық Одағының түрлерді сақтап қалу туралы Комисиясы дүниежүзінде жойылып кету қаупі бар жануарлар түрлері енгізілген «Фактілердің Қызыл Кітабын» дайындап шығарғанда пайда болды. Қазақстанда «Қызыл кітап» Республика Үкіметінің 1978 жылдың 16 қантарындағы қаулысы бойынша бекітілді. Оның омыртқалы жануарларға арналған бірінші бөлімі 1979 жылы қаңтар айында жарық көрді. Бұл кітапқа омыртқалы жануарлардың 87 түрі мен түршелері, оның ішінде: сүтқоректілер – 37, құстар – 43, бауырымен жорғалаушылар – 8, қосмекенділер – 1 және балықтардың 4 түрі тіркелді. 1981 жылы Республика Қызыл кітабының екінші бөлімі жарық көрді. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы – республика территориясында кездесетін сирек, саны азайып немесе жойылып кету қаупі бар жануарлар мен өсімдіктер түрлері туралы оларды ғылыми зерттеу, қорғау, қалпына келтіру және тиімді пайдалану туралы толық мәліметтер бар – негізгі құжат. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына тіркелген жануарлар мен өсімдіктер түрлері еліміздің барлық территориясында ерекше қорғауды қажет етеді; бұл түрлерді ұстауға (жинауға) қатаң тыйым салынған.
Тапсырмалар:
1. Мәтінді оқыңыз.
2. Мәтіннен таныс емес жаңа сөздерді, сөз тіркестерін аударыңыз.
3. Көп нүктенің орнына тиісті қосымшаларды қойып, қосымшаның түрін анықтаңыз, сөйлемді көшіріп жазыңыз.
Қазақстан Республикасы.. Қызыл кітаб... – республика территориясы... кездесетін сирек, саны азай... немесе жойылып кет... қаупі бар жануарлар мен өсімдіктер түр...і туралы оларды ғылыми зерттеу, қорғау, қалпына келтіру ... тиімді пайдалану туралы толық мәліметтері бар негізгі құжат.
4.Жаңа сөздерді жаттаңыздар.
Ұсынылатын әдебиеттер.
1. Ш.А.Жетпісбай., А.Ә.Ботабек., Г.С.Байпелова., Ғ.М.Әбілқасов., Г.Қ.Сағатова. Қазақ тілі. ҚарМТУ, 2004.
2.Г.М.Нұрғожина, А.Б.Кинбаева. Қазақ тілі (Кредиттік технология жүйесі бойынша оқыту) Оқу құралы. Қарағанды, ҚарМТУ, 2007.
СӨЖ
Әңгіме. Қазақстанның өсімдіктері.
СОӨЖ
1.Енгізілген, салынған сөздерді септеңіздер.
14-тақырып. Аралық тест. Көсемше. Өсімдік және медицина.
Практикалық сабақтың жоспары
1. Грамматикалық тақырыптарға мысалдарды мәтіндерден табу.
2. Тапсырмаларды орындау
3. Мәтіндегі жаңа сөздермен таныстыру.
Өсімдік және медицина
Қазақстан табиғи жағдайлары әр түрлі болып келетін орманды, далалы, таулы аймақтардан тұрады. Республика аймағында 6000-ға жуық өсімдік түрлерін кездестіруге болады. Соның 500 түрінен дәрілік заттар алынады. Осынша байлықты игерумен бірге дәрілік өсімдіктерді зерттеудің, оны танып білудің маңызы зор. Ерте заманнан бері мал бағумен айналысқан көшпелі қазақ халқы шөптердің, жалпы өсімдіктердің емдік қасиеттерін ертеден білген. Әбу Насыр - Әл Фараби, Әбу-Әли Ибн-Сина қазақ халық медицинасының дамуына әсіресе дәрілік өсімдіктерді тауып пайдалануына зор ықпал етті. Жер жүзіндегі дәрілердің 40%-ы өсімдіктен дайындалады екен. Қазіргі кезде шөппен емдеу фитотерапияда, үй жағдайында кеңінен қолданылады. Ол үшін “дәрісіз ем-домды” дәрілік өсімдіктен іздеуіміз керек. Бұған дәлел халық нақылы “Дана көптен шығады, дәрі шөптен шығады”. Емдік шөптер - үйіміздің жанында, бау-бақшамызда және далада, жол бойларында кездесетін шөптерде. Өсімдіктер сарқылмайтын қазына емес, сондықтан оларды орынды пайдаланып, қорғай білудің өмірлік маңызы зор. “Мың теңге тұратын дәрі дәл шарбағыңнын түбінде өсіп тұр”. Біздің тұрып жатқан жерімізде дәрілік өсімдіктердің түрлерінің 60% өседі. Оларға мынадай өсімдіктер жатады. Жабайы өсімдіктерден - жолжелкен, қалақай, жусан, жалбызтікен, сексеуіл, дәрілік түймедақ, итбүлдірген, бақ-бақ, мия, адыраспан.
№1 сызба
Тапсырмалар:
1.Мәтіннен жаңа сөздерді теріп жазыңыздар.
2.Мәтінді оқып, аударыңыздар.
3.Мәтін бойынша сұрақтар дайындаңыздар.
4.Мәтін ішінен көсемшелерді табыңыздар.
Ұсынылатын әдебиеттер.
1.З.Күзекова. Қазақ тілі. Жоғары оқу орындарына арналған оқулық (тілдерді оқытып үйретудің ортаңғы кезеңі үшін). Астана, Таным, 2003.
2. Г.М. Нұрғожина, А.А. Ақынжанова, Э.Қ. Түсіпбекова. Қазақ тілі І-ІІ курс студенттеріне арналған оқулық. Деңгейлетіп оқыту. Қарағанды, 2002.
СӨЖ
Дәрілік өсімдіктер. Реферат жазу.
СОӨЖ
2.Мәтінмен жұмыс. 3.Сұхбат құру.
15-тақырып. Қайталау. Қорытынды. Емтиханға дайындық.
Практикалық сабақтың жоспары
1. Емтихан сұрақтарына дайындалу.
3. Өтілген тақырыптар бойынша студенттерге сұрақтар қою.
СӨЖ
Емтихан сұрақтарын талдау.
СОӨЖ
1.Емтиханға дайындық. 2.Қорытынды сабақ. 3.Қайталау.
ІІІ семестр
1-тақырып. Қ.И.Сәтбаев – тұңғыш академик.
Шылаулар.
Практикалық сабақтың жоспары