13. Выбар тэмы. Тэматыка мастацтва.

ТЭМА (грэч. 'галоўная думка') — гэта жыццёвая праблема, пастаўленая пісьменнікам у творы. Тэма – сфера адлюстравання рэчаіснасці.

Тэма – пасрэднік паміж эстэтычнай рэальнасцю твора і рэчаіснасцю. З пункту гледжання рэчаіснасці, тэма – праблемны або карцінны змест. З эстэтычнай рэальнасці мы можам казаць пра ўнутраную тэму твора або асабістую думку пісьменніка.

Выбар тэмы абумоўлены:

- жыццёвым вопытам,

- грамадзянскімі і асабістымі інтарэсамі,

- светапоглядам,

- ідэйнай пазіцыяй пісьменніка.

Тэма непасрэдна звязана з ідэяй твора. У беларускай літаратуры, напрыклад, знайшлі сваё адлюстраванне такія тэмы, як гераізм народа ў мінулай вайне (творы В. Быкава, I. Навуменкі, А. Адамовіча, Я. Брыля), гістарычнае мінулае Беларусі (творы У. Караткевіча, Л.Дайнекі, У. Арлова,), жыццё сучаснай вёскі (творы С. Грахоўскага, I. Пташнікава, М. Гіля), чалавек і прырода (творы В. Карамазава, А. Жука, В. Казько), чарнобыльская аварыя (творы I. Шамякіна, В. Пгевіча, У. Някляева), а таксама «вечныя» тэмы кахання, дружбы, жыцця і смерці, любові да радзімы і інш. У буйных эпічных творах можа вылучацца некалькі тэм. Так, шматтэмнасцю характарызуецца «Палеская хроніка» I. Мележа (калектывізацыя, барацьба паміж старым і новым і змены ў свядомасці людзей, каханне і інш.).

В.Шкловский: “Найти тему – очень сложная вещь. Основной совет – писать о современности, писать о совершенно определенных вещых, случаях. Не бояться, что тема велика или мала. Не бойтесь, что в своем рассказе вы не разрешите вопрос. Самое главное, чтобы тема хоть затронула вопрос, чтобы она была способна отложить материал и повернуть по новому то явление, которое берется в основу».

14. Тыпы аўтарскай эмацыянальнасці. (або пафас):

- тып, дзе пераважае героіка, сатырыка, трагізм

- ідылія, гумар і драматызм

Віды пафасу:

1. гераічны 2. Трагічны 3. Драматычны 4. Ідылічны 5. Сентэмінтальны 6. Рамантычны 7. Гумарыстычны 8. Іранічны

У мастацтве апошніх стагоддзяў аўтарская эмацыйнасць непаўторна індывідуальная. Але і ў ёй нязменна прысутнічаюць нейкія заканамерна паўтаральныя пачаткі. Гэта героіка, трагізм, іронія, сентыментальнасць і шэраг сумежных ім феноменаў. Дадзены шэраг паняццяў і тэрмінаў шырока выкарыстоўваецца ў мастацтвазнаўстве і літаратуразнаўстве, але іх тэарэтычны статут выклікае розныя тлумачэнні. Сучаснікі завуць героіку, трагічнае, рамантыку і г. д. альбо эстэтычнымі катэгорыямі, альбо катэгорыямі метафізічнымі, альбо выглядамі пафасу.

1. ГЕРАІЧНАЕ

Героіка складае пераважны эмацыйна-сэнсавы пачатак гістарычна ранніх высокіх жанраў, першым чынам эпапей. Тут паэтызуюцца ўчынкі людзей, якія сведчаць аб іх бясстрашнасці і здольнасці да велічных здзяйсненняў, аб іх гатовасці пераадолець інстынкт самазахавання, пайсці на рызык, пазбаўленні, небяспекі, годна сустрэць смерць. Гераічны настрой звязаны з валявой сабранасцю, з бескампраміснасцю і духам непахіснасці. Гераічная дзея ў традыцыйным яго разуменні - гэта дакладны шлях чалавека пасмяротнай славе. Гераічная індывідуальнасць выклікае захапленне і глыбокую пашану, малюецца агульнай прытомнасцю як змешчаная на нейкім пастаменце, у арэоле высокай вынятковасці.