6. Мастацкі вобраз. Літаратурны вобраз.

Існуюць дзесяткі панняццяў мастацкі вобраз.

Мастацкі вобраз - любая з'ява творча ўзноўленая аўтарам у мастацкім творы, або канкрэтная і абагульненая карціна жыцця створаная пры дапамозе вымыслаў. Вобраз не толькі адлюстроўвае, але першым чынам абагульняе рэчаіснасць, расчыняе ў адзінкавым, пераходзячым - сутнаснае, вечнае. Спецыфіка мастацкага вобразу вызначаецца не толькі тым што ён асэнсоўвае рэчаіснасць, але і тым, што ён стварае новы, выдуманы мір. Выява ўяўляе сабой не толькі малюнак чалавека - ён з'яўляецца карцінай чал. жыцця, у цэнтры якога стаіць пэўны чалавек, але якое ўключае ў сябе ўсё то што яго ў жыцці акружае. У любым творы шмат вобразаў:

• Партрэт - малюнак знешнасці персанажа. Партрэт залежыць не толькі ад аўтарскай манеры але і ад пэўнай задумы, ад дадзенага асяроддзя.

• Прадметы і рэчы - тое становішча якое акружае персанажа.

• Прамова - найважны паказчык нацыянальнай і сацыяльнай прыналежнасці чалавека, сведчанне яго тэмпераметра розуму, адоранасці, ступені і характару адукаванасці.

• Псіхалагічны аналіз - узнаўленне духоўнага жыцця персанажа.

• Унутраны маналог - упадабаны прыём пісьменніка пры малюнку духоўнага жыцця іх персанажаў.

• Аўтарскі каментар - неадпаведнасць паміж тым што робіць або кажа герой.

• Успаміны і сны - расчыненне ўнутранага міру.

• Учынкі дзеяння - найважнейшы паказчык характару, яго светапогляду, усяго дух міру.

Функцыі мастацкіх вобразаў:

• Каммунікатыўная

• Пазнавальная

• Эстэтычная

• Выхаваўчая

Сістэма мастацкіх вобразаў:

1. Паводле спосабаў адлюстравання:

- выяўленча-маляўнічыя

- выяўленча-выразныя

2. Паводле характару стварэння:

- прасторавыя

- часавыя

- праторава-часавыя

Літаратурная вобраз - гэта апісанне літ-нага героя, яго партрэтная характарыстыка, яго ўнутраны мір, стаўленне да навакольнага міру, асаблівасці яго прамовы. Прыклады? Бярыце любы прыклад з любой кнігі. Той жа Тарас Бульба або Ганна Карэніна. Іншая справа, што далёка не кожнаму аўтару атрымоўваецца напісаць выяву героя, але ўжо калі атрымоўваецца, то вы бачыце яго як жывога.

7. Міфалогія – фальклор – літаратура. Міф у сучаснай літаратуры.

Міфалогія ўзыходзіць да тых часоў, аб якіх амаль не захавалася звестак. Легендаран характар міф. твораў. Часта міф прыраўноўваюць да казкі. "Казка - хлусня" - сутнасць міфа. Казачная прытомнасць - усё ўспрымаецца як загадзя фантастычнае. Міф - нешта сярэдняе паміж навукай і невытлумачальным. Міф паўстаў як тлумачэнне таго, што адбываецца ў рэчаіснасці. У аснове твора літаратуры ляжаць паданні аб тым, як уладкаваны мір, яго з'явы. Міфалогія адлюстроўваецца ў мастацтве: уяўляецца спараджэннем міфалогіі, засноўваецца на міф. творах, але ў той жа час - сведчанне міфа. Міфы характэрныя для антычнай, часткова старажытнарускай літаратуры. У міфалогіі літаратурнае і светаадчуванне практычна супадаюць або становяцца вельмі блізкімі. Міфы можна падпадзяліць на:

- старажытныя міфы (аб уваскрэсенні Лазара і інш.сюжэты з Евангелля) -успрымаецца як дадзенасць, гатовае паняцце. У літаратуру пападаюць у гатовым выглядзе. Было актуальна ў Пушкінскую эпоху і практычна памерла ў другой палове 19 стагоддзі. Пераказванне новымі словамі сюжэтаў з міфаў. Уводзіны міфалагічных імёнаў, прайграванне старога сюжэту новымі словамі або асэнсаванне старой з'явы па-новаму, суаднясенне з рэчаіснасцю. Паданні аб сапраўдных героях, кот. ператварыліся ў міфалагічныя постаці (Паўлік Марозаў).

- новая міфалогія, спароджаная мастацтвам. Спроба скласці новае паданне аб жыцці, аб міры, аб прыродзе, якое будзе прымацца як рэальныя тлумачэнні міру ў вызначаным крузе людзей). Прыкладу на сённяшні момант не знойдзем.

Тыпы мастацкага міфалагізму:

- стварэнне сваей сістэмы міфалогіі

- інтэрпрэтацыя старажытных міфалагічных сюжэтаў

- упляценне асобных персанажаў і матываў у структуру міфалагічных вобразаў

- прытчавасць (лірыка-філасофская медыітацыя)

Адрозненні міфалогіі на больш позніх этапах развіцця літ-ры ад старажытнай міфалогіі:

1. сіла, якая ўладарыць над чалавекам ужо не прырода і лёс, а створаная намі цывілізацыя

2. у таямнічы лёс перарастае паўсядзеннасць

3. міф нараджаецца ў сітуацыі адзіноты

4. замест культурнага героя прыходзіць экзестыцыйна-абсурдны герой

5. міфалагізм ужо не мае наіўна-свядомага характару, а глыбока-рэфлексійны

Асаблівасці фальклору (вуснай народнай творчасці):

• Мастацтва вуснага слова

• Калектыўны характар творчасці

• Ананімны характар

• Імправізацыйнасць твораў

• Варыянтнасць

• Невялікі аб’ем

• Сінкрытычнасць (спаянасць некалькі відаў мастацтваў ў адно).

8. Аўтар, апавядальнік, персанаж у літаратурным творы.

Маўленчы лад твора. Шматстатнасць галасоў - іх арганізацыя вызначае характар твора.

Апавяданне можа быць:

АД АЎТАРА (аб'ектыўная форма апавядання, ад 3-яй асобы): уяўная адсутнасць у творы якога-небудзь суб'екта распавядання. Ілюзія гэтая ўзнікае таму, што ў эпічных творах аўтар ніяк непасрэдна не выяўляе сябе - ні праз выказванні ад сваёй асобы, ні праз усхваляванасць тону самога распавядання. Ідэйна-эмацыйнае асэнсаванне выяўляецца апасродкавана - праз спалучэнні дэталяў прадметнай маляўнічасці твора.

Прыклады: "Лёгкае дыханне" Буніна, "Ганна Карэніна" Талстога.

АД АСОБЫ АПАВЯДАЛЬНІКА, АЛЕ НЕ ГЕРОЯ. Апавядальнік выяўляе сябе ў эмацыйных выказваннях аб персанажах, іх дзеяннях, адносінах, перажываннях. Звычайна, гэтую ролю аўтар адводзіць аднаму з другарадных персанажаў. Прамова апавядальніка дае асноўную адзнаку персанажам і падзеям у літаратурна-мастацкім творы. У сілу гэтага яна і з'яўляецца тым цэментуючым матэрыялам у моўнай структуры твора, які надае яму славеснае адзінства. І прамова персанажаў, нягледзячы на ўсю яе індывідуальнасць - прамова падпарадкаваная, прапушчаная скрозь інтанацыю апавядальніка. Апавядальнік ні ў якім разе не павінен быць змяшаны з пісьменнікам як з асобай. Гэта мастацкая катэгорыя, вызначаная форма моўнай працы пісьменніка.

Прыклад: "Аповесці Белкіна" Пушкіна.

АД АСОБЫ ГЕРОЯ. Аўтар перадае апавяданне герою тады, калі жадае глыбей расчыніць свайго героя або ў выпадку малюнка дадатнага героя.

Прыклад: "Капітанская дачка" Пушкіна, дзе апавяданне вядзецца ад асобы Грынева.

Форма апавядання ад першай асобы - СКАЗ. Апавяданне пабудавана як вуснае апавяданне пэўнага апавядальніка, забяспечанага яго індывідуальнымі моўнымі ўласцівасцямі. Гэтая форма дазваляе паказаць чужы пункт гледжання, у тым ліку той, які прыналежыць іншай культуры.

Гэтая форма апавядання сустракаецца ў творах Зошчанка.

Іншая форма - ЭПІСТАЛЯРНАЯ, г.зн. лісты героя або перапіска некалькіх асоб

"Бедныя людзі" Дастаеўскага

Трэцяя форма - МЕМУАРНАЯ, г.зн. творы, напісаныя ў выглядзе ўспамінаў, дзённікаў

"Капітанская дачка" Пушкіна.