Пытанне 52. Развіцце беларускай культуры ў 1920-30-я гг.

1. Палітыка беларусізацыі ўяўляла сабой дзейнасць Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі (кп(б)б) і ўрада бсср па развіцці культуры Беларусі, бел. Мовы і школы ў 1924-1929 гг.

Дзяржаўнымі мовамі былі абвешчаны адразу чатыры — бел., рус., яўр. і пол.. Адбываўся перавод навучання ў школах пераважна на бел. мову. Часці Чырвонай Арміі, што размяшчаліся ў Беларусі, таксама пераводзіліся на бел.мову і камплектаваліся беларусамі. Мовай справаводства, якой карысталіся служачыя дзяржаўных органаў улады, стала пераважна бел. Наладжваўся выпуск газет, часопісаў, падручнікаў і кніг на бел. мове. Было створана выдавецтва «Савецкая Беларусь», адкрыта Беларуская дзяржаўная бібліятэка. Пачалося вылучэнне на адказную работу ў партыйныя і савецкія органы ўлады прадстаўнікоў карэннай нацыі, г. зн. беларусаў.

Арганізоўвалася навукова-даследчая дзейнасць па ўсебаковым вывучэнні Беларусі. У 1922 г. быў адкрыты Інбелкульт, ператвораны ў 1929 г. у Бел. акадэм. навук. Яе ўзначаліў гісторык Ігнатоўскі.

2. У гады беларусізацыі паспяхова развівалася беларускае мастацтва. Пад кіраўніцтвам выдатнага беларускага рэжысёра Міровіча адбывалася станаўленне Першага беларускага дзяржаўнага тэатра (БДТ-1), цяпер вядомы як Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Я. Купалы. У Віцебску дзейнічаў Другі беларускі дзяржаўны тэатр (БДТ-2), цяпер Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Я.Коласа). Узнік незвычайны тэатр — Беларускі дзяржаўны вандроўны тэатр (БДТ-3) пад кіраўніцтвам У. Галубка.

Значныя поспехі дасягнуты ў развіцці бел. літ-ры. У 20-я гг. апублікаваны паэмы «Новая зямля» і «Сымон-музыка», у якіх Колас адлюстраваў жыццё, працу і духоўны свет простых людзей дарэвалюцыйнай Беларусі. Выйшла другая частка яго трылогіі «На ростанях» — аповесць «У глыбі Палесся». Урад БССР прысвоіўКоласу і Купалу ганаровыя званні народных паэтаў Беларусі.

У гады беларусізацыі адбывалася станаўленне бел. савецкага кіно. У 1926 г. па матывах аповесці Чарота «Свінапас» створаны першы беларускі мастацкі героіка-патрыятычны фільм аб грамадзянскай вайне «Лясная быль». Яго рэжысёр Юрый Тарыч унёс вялікі уклад у развіццё кінема-тографа. У 1928 г. у Ленінградзе адкрылася кінастудыя мастацкіх фільмаў «Савецкая Беларусь» (з 1939 г. у Мінску, з 1946 г. называецца «Беларусфільм»).

3. Развіццё культуры Беларусі ў к. 20-х—30-я гг. атрымала назву «культурнай рэвалюцыі». У яе выніку была ліквідавана непісьменнасць, уведзена ўсеагульнае і абавязковае пачатковае, а затым і сямігадовае навучанне. К. 20-х—30-я гг. былі адзначаны буйнымі поспехамі ў культурным развіцці. Важнай падзеяй у галіне музычнага мастацтва стала адкрыццё ў 1932 г. Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі. Праз год пачаў дзейнасць Беларускі тэатр оперы і балета. У 1937—1938 гг. заснавана Беларуская дзяржаўная філармонія. У 30-я гг. створаны вядомыя бел. оперы «У путчах Палесся» Богатырева, «Кветка шчасця» Туранкова, першы нац. балет «Салавей» Крошнера.

Беларускія мастакі Волкаў, Зайцаў і інш. стваралі карціны, галоўным чынам прысвечаныя рэвал. падзеям і ўстанаўленню савецкай улады, героіцы грамадз. вайны і мірнага будаўніцтва.

Развіццё архітэктуры значна змяніла знешняе аблічча гарадоў. Па праектах архітэктара Лангбарда і з яго ўдзелам у Мінску былі пабудаваны Дом урада, Дом Чырвонай Арміі, галоўны корпус Акадэміі навук, Дом Саветаў у Магілёве.

У 30-я гг. у Беларусі ўсталёўваецца сталінскі палітычны рэжым. Тых дзеячаў культуры, якія прынялі актыўны ўдзел у рэалізацыі палітыкі беларусізацыі, абвінавацілі ў «нац.-дэмакр.», пад якім разумелася нібыта варожая савецкай уладзе дзейнасць з мэтай аднаўлення капіталістычнага ладу ў Беларусі. У 1931 г. шэраг дзеячаў культуры быў асуджаны за прыналежнасць да «Саюза вызвалення Беларусі» (СВБ) — арганізацыі, якой у сапраўднасці ніколі не існавала. Роля кіраўніка адводзілася Купалу, які пасля чарговага допыту зрабіў спробу самагубства. Самагубствам скончыў сваё жыццё Ігнатоўскі. Супярэчлівасць у развіцці культуры Беларусі праявілася ў палітыцы абмежавання бел. мовы. У 1933 г. была праведзена рэформа бел. правапісу, у выніку чаго бел. мова была штучна набліжана да рускай.