21. Рэформы дзяржаўнага ладу і кіравання на пачатку праўлення Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

Адменны падыход да змен у дзяржаўным ладзе быў у стаўленніка «фаміліі» С.А Панятоўскага. Ен адстайваў правы манарха раздаваць пасады. Падпараткаванне яму выканаўчай улады ў выглядзе каралеуская рады, увядзенне спадчынага трона, Важнай падзеяй у РП стала падпісаанне 31 сакавіка 1764г. у Пецярбургу расійска-прускага дагавора з сакрэтнай канвенцыяй. Яно прадугледжвала падтрымку Фрыдрыха 2 стальніка ВКЛ С Панятоускага у якасці кандыдатуры Кацярыны 2 на трон ВКЛ. Каранацыя новага манарха адбылася 25 лістапада 1764г. Палітычная лінія новаабранага караля была накіравана на ўстанаўленне як можа больш раўнапраўных адносін менавгга з Расіяй. Пры гэтым тычалася яе спрыянне неадкладных дзяржаўных рэформ, каб надзейна суцішыць магнацтва. Спроба лідэраў «фаміліі» пасля выбрання новага караля праводзіт самостойную палітыку, дзяржаўнай рэформы, алмяніць цапкам «liberum

veto» Дысідэнскае пытанне было у РП набалелым i складаным. Станіслаў Аўгуст не з'яўлялся рэлігозным фанатыкам Ен выказваўся на ураўнаванне у правах католікау i некатолікаў-хрысціан. Сейм 1766г. пачаў сваю работу как канфедырацыя, рашэніі на яком прынімаліся большасццю галасоў «liberum veto» замацавана на 20 гадоў. Войска было пазбаўлена права самастойнага збору падаткаў.

22. Гаспадарчыя рэформы на пачатку праўлення Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

У выпрацоўцы новых стымулаў і пераходаў для экан. развщця у першую чаргу была защкауленадзяржауная улада. Скраб (мкнучыся да хутчэйшага атрымання грошай i павшчэння даходау, увесь час шукау новыя формы гаспадарання, шлях1 павышэння рэнтааддачы феадальна заможнага еялянстваулады феадальназамажнага еялянства. Неабходнасць рэфармавання каралеўскіх сталовых эканомій была прадыктавана гаспадарчым становішчам саміх эканомій. Сталовыя эканомм звычайна аддавашея у фыманш разам з падданымь як1я абавязаны был1 выконваць на карысць новага гаспадара. Другая палова 18 ст. уяуляла сабой якасна новы у параунанш з папярэдшмперыяду у гаспадарчай ricTopbii БеларуЫ. Аднауленне панскай i еялянскай гаспадарю да еярэдзшы стагодзяу асноуным завяршылася i стала падставай для дальнейшага развщця эканомш. Гэтаму у мнопм спрыл1 змены у аргашзацьп гаспадарчага жыцця. У 18 ст. была распачата цэлая сютэма новаувядзенняу, якая у ricT. л1т-ры адтрымала назву аграрнай рэформы Антошя Тызенгауза. Сейм 1764г. прыняу рашэнне стварыць спецыяльну. Скарбовую камісію, якая павінна была займацца усімі фінансавымі справамі дзяржавы. Кароль распараджэннем ад 8 сакавіка 1765г. даў А. Тызенгаузу шырокія паўнамоцтвы па кіраўніцтву сталовымі эканоміямі, з дазволам рабіць усе для павелічэння прябыткаў з гэтых уладанняў. А Тызенгауз абавязауся аблегчыць каралю i фшансавую падтрымку. Аграрная рэформа пачалася з вялікай pэвізіі ycix дзяржауных уладанняу, якая была праведзена у 1765г.

23. Рэфарматарская дзейнасць а. Тызенгаўза, я. Храптовіча ў галіне сельскагаспадарчай вытворчасці.

У выпрацоуцы новых стымулау i падыходау эканамічнага развіцця у першую чаргу была зацікаулена дзяржауная улада. У еярэдзше - другой палове 18 ст. была распачата цэлая сістэма новаувядзенняу, якая у пет. лгг-ры адтрымала назву аграрнай рэформы Тызенгауза. Другая палова 18 ст. уяуляла сабой новы у параунанні з папярэднім перыяд у гаспадарчай псторьп Беларус1. Аднауленне панскай i еялянскай гаспадаркі да сярэдзіны стагодзяў асноуным завяршылася i стала падставай для дальнейшага развщця эканомжь Гэтаму у мноriм спрыялі змены у арганзацьп гаспадарчага жыцця. Значнае скарачэнне колькасш насельніцтвва знішчэнне цяглавай i прадукціунй жывелы, вывядзенне з гаспадарчага абрачэння вялшх плошчау ворыуных зямель прымусіла уласнікау шукаць новыя, больш эфектыуныя шляхі аднаулення i развіцця гаспадаркі. Неабходнасць рэфармавання каралеускіх сталовых эканомій была прадыктавана гаспадарчым становшчам caмix эканомій. Улічваючы гэта, Сейм 1764г. прыняу рашэнне стварыць спецыяльну. Скарбовую Kaмiciю, якая павінна была занімацца yciмi фінансавымі cnpaвaмi дзяржавы. Кароль распараджэннем ад 8 сакавжа 1765г. дау А. Тызенгаузу шырокія паунамоцтвы па кірауніцтву сталовымі эканоміямі, з дазволам pa6iць усе для павілічення прябыткау з гэтых уладанняу. У аснове эканамічных мерапрыемствау А. Тызенгауз за межамі поуныя палітычныя мэты. Ен належау да тых людзей, якія бачылі асноуную прычыну слабасщ РП у кволасш яе цэнтральнай урады. Эканам1чная рэформа Тызенгауза была комплексная па сваей задумцы ахопл1вала адначасова сельскую гаспадарю прамысловасць i гандаль. Вырашана был перабудаваць скарбовую гаспадаркуна новы падставах, а менавта:

аднавіць у эканомЫх фальварк палепшыушы у ix апрацоуку зямлі шляхам выкарыстання тогачасна заходнееурапейскай агратэхн1к1, яка Ужо ведала чатырохполле i травасеян» Такую арганізацыю працы планавалас увесці прымусова. Разлічвалі што вынікам гэтага стане ростураджайнасці i ў фальварках, i сялянскіх гаспадарках; за кошт даходау, адтрыманных а пашырэння фальваркавай гаспадарк планавалася стварыць мануфактуры. Заснаванне бясплатна прыгоная працы, што павінна было стаць крыніцай новых прыбыткау дл скрабу. меркавалася аблегчыць гандал упадкаваць шлях1 знос1н па сухапутны дарогах i сплау па рэках.

Акрамя запланаванага павел1чэння памера феадальнай рэнты, якая пав1нна была зб1рацца узмацнелых за гады эканам1чнай адбудовы еялянсю гаспадарак, была прадугледжана новагазямельнаг перемеру. Прынята рашэнне не аддаваць каралеусю сталовыя эканом11 у арэнду , а весщ там гаспадарк толью праз уласную адмМстрацыю. Так1м чына аграрная рэформа пачалася з вялжай рэв1зИ yci дзяржауных уладанняу, якая была праведзена 1765г. i перемеру ворыунай зямл1у большас! каралеуск1х сталовых эканом1й. Згодна з плана рэформы с/х падзялялюя на дзве катыгорьй - цяглы i чыншавых, асноуная пав1ннасць як1х была выплат грашовай рэнты. Асноуныя павшнасш з аседла зямл1 вызначал1ся у залежнасщ ад яе якасщ матэрыальнага стану селян1на. Цяглыя пав1нны бьи адпрацаваць з чвэрц1 валок1 сядз1бнага грунту два Д1 паншчыны на тыдзень. Чатыры гвалты ш тало! штогод. Абавязкам цяглых был1 яшчэ шарварк Акрамя адпрацовачных пав1ннасцей у цяглых еяля дзяржауных уладаннях бьш яшчэ фашовы аплаты.падарожчына з сядз1бнага фунту. Акрам двух асноуных разрадау еялянства - цяглых i зямян каралеусюх эканом1ях icHaBani i щшыя катэгорьп:

• аф1цыйны, да яюх аднос1л1ся войты, шт мел1 валоку зямл1, падвойты - мел1 ф] чвэрц1 BanoKi, лаун1к1 - адну чвэри (еялянская адм1н1сфацыя, вызвалялася а ycix супрацовачных пав1ннасцей, акрам шарваркау);

• канфактныя слуг1 - вольныя ад цягль землю фымал1 па умовах канфакп выплaчвaлi фошы;

• Новыя - еяляне, сядзел1 на нанова, з апрацоуку якога некалью гадо вызвалял1ся ад пав(ннасцей;

• Асочшю i сфальцы, як1я за вякананн CBoix абявязкау адфымл1вал1 сяднбны падзелы у памеры чвэрщ валою, вольны ад работ i аплат.

Неабходна адзначыць, што падчас правядзенн афарнай рэформыз ведама щ па шщыятыве / Тызенгауза уводз1л1ся так званыя «naeiHHaci унутранага парадку», у як1х змяшчал1ся наступны абавязк! еялян не прямаць у ceaix дамах брада гультабу, заразных хворых людзей i тых, хт падазравауся, у выпадку лясного пажара i т.п. Каа павыещь зац1кауленнасць еялян у вядзеш гаспадарк! на ceaiM надзеле, было абвешчано ix прав на передачу зямл\ у спадчыну, але абавязкова ведама i згады адмЫсфацьп двара. У выпадку Kai селянш пак1дау зямлю i не не вяртауся у веску н працягу года, ен ry6iy права на надзел. Так1м чына афарная рэформа А. Тызенгауза праведзенная другой палове 18ст. у каралеуск1х сталовы эконом1ях ВКЛ паказаны, што icHaeani магчымаа пав1л1чэння даходау з ix. Узмацненне пав!начнаг абкладання еялянства, хоць i на першым час павял1чыла фашовыя паступленн1 у скарб, у вынж прывяло да пагаршэння эканам1чнага становшч феадальна залежнага насельшцтва i страты далейшай перспектывы эканам1чнага развщця.