Пытанне 7. Сацыяльна-эканамічнае развіцце беларускіх зямель у 9-13 ст.

Прыход славян на беларускія землі супаў з пачаткам хуткага разлажэння рода-племянных адносін і фарміравання феадальнага ладу. Прычынамі таму былі ўсё больш імклівы падзел працы, хуткае развіццё эканамічных стасункаў, а таксама войны, якія ўзвысілі магчымасці правадыроў племені - князёў і вузкага кола набліжаных да іх ваяроў - баяр і дружыннікаў. Сваяцкая абшчына паступова саступіла месца суседскай (мір, грамада і г. д.). Мясцовая знаць імкнулася захапіць абшчынныя ці пакуль незанятыя землі ў прыватную ўласнасць. Прыватныя землі насілі назву вотчынаў. У Х ст. ўзгадваюцца княскія вотчыны, у ХІ - ХІІ стст. - баярскія і манастырскія. Працавалі на гэтых землях рабы (халопы) ці залежныя ад гаспадара сяляне - закупы, радовічы і ўдачы. Закупы сяліліся на землях феадала і атрымоўвалі ад яго своеасаблівы крэдыт - купу. Звычайна яна магла складацца з розных прыладаў працы, хатняй жывёлы і г. д. Радовічы заключалі з маёмаснікам зямлі спецыяльны дагавор - рад. Пакуль закуп не выплочваў купу, а радовіч не адпрацоўваў рад, ён залежыў ад феадала. Удачы часова працавалі на гаспадара.

Большасць сялян (смерды), пакуль захоўвалі асабістую свабоду, працавалі на абшчынных землях і плацілі раз у год князю даніну толькі прадуктамі лясной гаспадаркі (палюддзе). Сяляне вырошчвалі жыта (яравое і азімае), пшаніцу, лён, каноплі і іншыя культуры. У некаторых землях паша знаходзілася недалёка ад паселішчаў. Але таксама былі распаўсюджаны лясныя аблогі і высекі.

У немалой ступені развіццю вытворчасці садзейнічаў гандаль. Праз тэрыторыю Беларусі па рэках Заходняя Дзвіна і Днепр ішоў буйны гандлёвы шлях са Скандынавіі ў Візантыю («з вараг да грэкаў»), па рэках Сож і Прыпяць - з Каспія ў Заходнюю Еўропу. Гандляры карысталіся грошамі - арабскімі, пазней заходнееўрапейскімі срэбранымі манетамі і срэбранымі ці залатымі зліткамі -грыўнямі. З Захаду на беларускія землі паступалі срэбра, металы і металічныя прылады працы, а таксама якасная зброя. З Усходу і Поўдню - тканіны, віно, соль, ювелірныя вырабы і г. д. З мясцовых зямель вывозіліся рабы, прадукты лясной гаспадаркі, асабліва пушніна, рамесныя тавары.

Пытанне 2. Першабытнаабшчынны лад на тэрыторыі Беларусі.

Чалавек вылучыўся з жывёлы міры каля 3 млн гадоў назад (Афрыка). На тэрыторыі сучаснай Беларусі першыя людзі з'явіліся - 100-40 тыс гадоў да н.э. У адпаведнасці з эвалюцыяй прылад працы гісторыю першабытнага грамадства прынята дзяліць:

Каменнае стагоддзе(100-40 тыс да н э -3 тыс гадоў да н э): 1) палеаліт (100-40 тыс да н э- 10 тыс гадоў да н.э.), 2) мезаліт (10-5 тыс да н.э.), 3) неаліт (4-3 тыс гадоў да н.э.).

Бронзавае стагоддзе(2 тыс да н э-пач I тыс да н э);

Жалезнае стагоддзе (пач I тыс да н э- сяр I тыс.н.э.).

Каменнае стагоддзе:

Палеаліт - першае пранікненне чалавека - клімат вельмі халодны, насельніцтва- неандэртальцы (каменная зброя, прымітыўная прамова, агонь, прамахаджэнне). Асвойвалі наш край па берагах рэк. У эпоху позняга палеаліту- краманьонцы (крамянёвыя прылады працы, жыллё з костак і шкур, зародкі мастацтва, рэлігіі)

На нашай тэрыторыі 2 самыя старажытныя стаянкі: Юравічы (рэшткі 20 мамантаў, крэмневыя прылады, вогнішчы) і Бярдыш (Чэчэрскі раён- прылады працы каля 600). У гэты час існуе ўжо радавое грамадства. Асноўным прамысловым калектывам была раннеродавая абшчына. Існуе радавая ўласнасць на паляўнічыя ўчасткі і г.д. Толькі прылады ў асабістай уласнасці. Існаваў матрыярхат. Тэрыторыя акрылася ледніком, пацяпленне, паўторнае засяленне.

Мезаліт - поўнае засяленне тэрыторыі Беларусі, каля 120 стаянак вядома, важнае адкрыццё лук і стрэлы, прыручэнне жывёл, рыбалка, характэрная радавая арганізацыя (у ўсіх аднолькавыя прылады працы, адзежа, жыллё). У сваю чаргу абшчына аб'ядноўвалася ў плямёны.

Неаліт - клімат цяплей, 27-36 тыс чал, гліняны посуд, з'яўляецца ткацтва. Распаўсюджаныя формы гаспадарання: земляробства і жывёлагадоўля - расла незалежнасць ад прыроды. Такім чынам пачаўся паступовы пераход ад прысваення да вытворчасці.

З'яўляліся крамянёвыя шахты, у некаторых селішчах матчын род набыў сталыя формы.