Башҡортостан республикаһы Мәғариф министрлығы

Бөрйән районы Иҫке Собханғол урта

дөйөм белем биреү мәктәбе

Яңы Собханғол филиалы

Фәнни- тикшереү эше.

‹ Бәхет ҡояшы ›

VIII синыф уҡыусыһы

Көҫәпова Гөлназдың ижади эше

Етәксеһе: тарих уҡытыусыһы

Ҡолдобаева Гөлдәр Рәхимйән ҡыҙы

Йөкмәткеһе.

Инеш

Тикшереү өлөшө

I бүлек.

1.1. һуғыш ғәрәсәте йылдары…

1.2 Ҡанаттар нығынғанда .

II бүлек.

1.1. Халыҡ-Шәхесте,

Шәхес халыҡты үҫтерә.

1.2. Әйтер һүҙем бар. Иршат Теләүембәтов

III бүлек Әңгәмә.

1.1. Бәхет Ҡояшы.

1.2. Ижад миҙгеле.

1.3 Кешене аңлауы бер ҡыйын …

Һығымта_

Ҡушымта.

Ҡулланылған әҙәбиәт

Инеш.

Һәр заман үҙе туплаған аҡыл , тәжрибә нигеҙендә үҙен алмаштырасаҡ быуынды һәйбәтерәк, зиһенлерәк , аңлыраҡ юғарыраҡ , зауыҡлыраҡ итеп тәрбиәләргә тырышҡан, уның өсөн бөтә көсөн , ғилемен һалған. Шул нигеҙҙә кешелек доньяһы үҫә, камиллаша, алға бара. Үҙ халҡы, милләте, тарихы менән ғорурлана алған, халҡының йыр- моңон күңеленә һеңдергән, тыуған ерен ғәзиз әсәһе кеүек күргән, халҡының рухы, маҡсаты, уй –хыялдары, үткәне, бөгөнгөһө, киләсәге менән йәшәгән һәм туған теленең ҡәҙерен белеп, уның тотош байлығына эйә булып, шул телде уйлаған, хыялланған, ижад иткән , үҙенең бар булмышын халҡына бағышлаған кеше генә Шәхес була ала.Халыҡтың көсө лә, бөйөклөгө лә шәхестәр һаны менән билдәләнә. Халыҡ-Шәхесте, Шәхес халыҡты үҫтерә. Яңы Собханғол мәктәбенең тарихын өйрәнгәндә бик мауыҡтырғыс, бихисап уңыштарға өлгәшкән уҡытыусы тураһындағы мәғлүмәткә тап булдым.

1955-1991 йылдарҙа беҙҙең мәктәптең башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы булып Йомағолова Ғәйшә Ниатша ҡыҙы эшләгән. Республикала юғары урындарҙы биләгән ауылдаштарымдың , райондаштарымдың күбеһе Ниатша ҡыҙының уҡыусылары.Халҡым үҙенең талантлы ҡыҙын бик күп наградалар менән бүләкләгән. Әлеге көндә мәктәптә юғары категориялы, Ғәйшә Ниатша ҡыҙының уҡыусыһы, тәүгеләрҙән булып Рәсәй президентының 100 меңлек грантына лайыҡ булған уҡытыусы Әлимә Ибраһим ҡыҙы Ғәлиуллина дәрес бирә. Компьютер, проектор, бихисап методик ҡулланмалар менән үткәрелгән мауыҡтырғыс дәрестәрҙән һуң мин уйлана төшәм :

Заман технологияларын ҡулланмайынса, илаһи бейеклеккә үрләргә, юғары уңыштарға өлгәшергә һәм һәр яҡлап абруй ҡаҙанырға нисек мөмкин булған ? Кем һин, Ғәйшә Ниатша ҡыҙы?

Тынғыһыҙ һорауҙарға яуап табыу өсөн мин ветеран уҡытыусы менән яҡындан осрашырға һәм уның тормош юлын өйрәнеүҙе маҡсат итеп ҡуйҙым, үҙемдең эҙләнеү эшемде ошо һорауға яуап эҙләүҙән башланым. Уҡыған әҫәрҙәр йөкмәткеһе буйынса , ветеран менән әңгәмәләшеүҙәрем һөҙөмтәһенән, фекерләүҙәрем аша мин тырыш хеҙмәт, рух ныҡлығы, маҡсатлы йәшәү менән генә ҙур уңыштар яулап булыуын иҫбат итергә тырыштым.

Эш маҡсаты һәм бурыстар:

Ҡуйған һорауыма яуап эҙләү һәм уны төплө дәлилдәр ярҙамында иҫбатлау , Һорауҙың тарихын өйрәнеү. Ветеран уҡытыусының йәшәү рәүешен өйрәнеп маҡсатҡа ирешеү . Фәнни мәғлүмәттәр өйрәнеү, был һорау буйынса белешмә туплау. Ғәйшә Ниатша ҡыҙы менән осрашыу һәм әңгәмәләшеү.

Тикшереү өлөшө.

Һорауымдың дөрөҫлөгөн иҫбатлау маҡсатында мин тикшереү эштәре башланым. Бының өсөн төрлө сығанаҡтарҙы өйрәндем, тарихи һәм әҙәби китаптар ҡулландым. Мәҫәлән: Иршат

Теләүембәтовтың Ғәйшә Ниатша ҡыҙы тураһында мәғлүмәте. “Рәхмәт һиңә уҡытыусым “ “Башҡортостан гәзите” , “Башкортостан республикаһындағы Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған уҡытыусылары” Л.К. Ғәлинурова.

I бүлек.

1.1. Һуғыш ғәрәсәте йылдарым…

Йомағолова Ғәйшә Ниатша ҡыҙы 1935 йылда Нәби ауылында Зөһрә һәм Ниатша Галиндарҙың ғаиләһендә донъяға килә .1914 йылғы Ниатшаға ҡәһәрле һуғыш ниәттәрен тормошҡа ашырырға – балаларын ир еткереп, башлы – күҙле итергә ирек бирмәй – 1941 йылда уҡ һуғышҡа алынып,шул йылда уҡ дәһшәтле яу ҡорбаны булып, яу ҡырында ятып ҡала. Ниатшаның ике балаһын яҙмыш ғәрәсәте үҙ ҡосағына ала. Ә Ғәйшә инәй икенсе синыфта уҡып йөрөгәндә үк Мырҙағолова Бикә Сәләх ҡыҙы тәрбиәһенә ала һәм етенсе синыфты бөткәнсе үҙе бәпләп үҫтерә. Хәйбуллаға киткәс , 8-10 синыфтарҙа Ғәйшә инәй үҙенә -үҙе тәрбиәсе булып ҡала.Тормош һынауҙарын бик иртә татыған йәш үҫмер бәләкәйҙән беше ,уҙаллы, ныҡышмал булып үҫә; ҡыш бөтә күңелен уҡыуға һалһа йәй атаһының туғандарын да төйәк таба.Юҡ, яҙмыш төпәләүенән бәғре ҡатып ,туң, буш , бөтә донъяға үсле булмай ул,киреһенсә, бәләкәй генә сатҡынан да күгел ҡояшын ҡабыҙырға ,кес кенә шатлыҡты ла оло итеп ҡабул ҡылып тормоштоң үҙе менән гармонияла йәшәй ул.

Ҡушымта №1

2. Ҡанаттар нығынғанда

Уҡытыусы!

Ниндәй гүзәл исем!

Кеше итеп һине әҙерләй,

Тормоштоң ул көрәшсеһе итә,

Кескенәнән һөйә,ҡәҙерләй!

Атаһы яу ҡырында ятып ҡалыу сәбәпле,Ғәйшәгә заманына күрә аҙ булһа ла пенсия түләнә.Урта мәктәпте уңышлы тамамлағас, бер йыл эшләп, артабан уҡырға инеүенә ике мең аҡса туплай. Һаҡсыл ҡыҙ ике мең аҡсаһы, степендияһы менән Стәрлетамаҡтың уҡытыусылар әҙерләү институтын ‹‹5››ле билдәләренә генә тамамлай. Уҡырға ынтылышы ҙур булған Ғәйшә бының менән генә сикләнеп ҡалмай, БДУ - ның филология факультетына уҡырға инә.Остаздарҙан да уңа – күренекле ғалим, профессор Жәлил Кейекбаев уның ғилми етәксеһе була. Телсе ғалим булдыҡлы уҡыусыһына ҙур өмөттәр бағалай,уның диплом эшенә ҙур баһа биреп - „Был диплом эше генә түгел , диссертация,“- тип атай һәм артабан университетта , аспирантурала ҡалырға кәңәш итә. Тик Ғәйшә тыуған яғына , Бөрйәнгә ҡайта.

Артабан яҙмыш елдәре , яҙмыш юлдары уны Аҫҡар

мәктәбе, Яңы Собханғол мәктәбе менән бәйләй. Ғәйшә Ниатша ҡыҙының дөйөм педагогик стажы ғына 39 йылдан ашыу. Бер уйлаһаң , тотош кеше ғүмере. Нисәмә быуын балаларға төплө белем, ныҡлы тәрбиә биреп , ҙур өмөттәр бағлап үҫтергән , кеше иткән ул.

Ҡушымта № 2

II бүлек.

1. Халыҡ–Шәхесте,Шәхес - халыҡты үҫтерә.

Ғәйшә Ниатша ҡыҙының дөйөм педагогик стажы ғына 39 йылдан ашыу .Бер уйлаһаң, тотош кеше ғүмере.Әммә ошо йылдар арауығында ниҙәр генә күрелмәгән дә , нимәләр юғалтылмаған, нимәләргә ирешелмәгән…Ә Ғәйшә Ниәтша ҡыҙының хеҙмәт юлы бәрәкәтле, яҡты, юлдыҡлы. Нисәмә быуын балаларға төплө белем, ныҡлы тәрбиә биреп, гонаһһыҙ сабыйҙар күңеленә бихисап туҡ орлоҡтар һибеп, күпме шытымдарҙы наҙлап -бәпләп, ҙур өмөттәр бағлап үҫтерғән, кеше иткән ул.Ә уҡытыусы эшенең ауырлығын , яуаплығын,уның тышҡы күҙгә күренеп торған эштәренән тыш күпме күҙгә күренмәгән,баһаланмаған ваҡ – төйәк эш-көшөнөң осһоҙ ҡырыйһыҙ икәнлеген фәҡәт ошо «уҡытыусы »тигән исемгә башкөллө сумып ҡарап алған кеше генә аңлай ,әйтә алалар.. Балаларға белем,тәрбиә биреүҙәге тырышлыҡтарын,хеҙмәтен хөкүмәтебеҙ ваҡытында һәм дөрөҫ баһалай.Ғәйшә Ниатша ҡыҙына 1966 йылда«БАССР-ҙың атҡаҙаған уҡытыусыһы»тигән исем бирелә.1982 йылда -«Өлкән уҡытыусыһы»исеменә,1985 йылда «РСФСР-ҙың атҡаҙанған уҡытыусыһы»тигән иң оло дәрәжәле исемгәлайыҡ була.Ә 1987 йылда «Уҡытыусы-методист» исеме лә өҫтәлә был теҙмәгә,ә инде райком, РУНО, Халыҡ мәғарифы министрлығының Маҡтау ҡағыҙҙары бихисап..

Ҡушымта №3

Ҡушымта № 3

Рәхмәт һиңә,уҡытыусым!

Һәр кемдең яратҡан уҡытыусыһы була. Уҡыусыһы уның йөҙөндә киләсәккә өлгө күрә,уға оҡшарға тырыша. Ошондай ихтирамға эйә булыу – уҡытыусы өсөн бик ҡыуаныслы хәлдер, моғайын. Минең дә яратҡан уҡытыусым булды. Ғәйшә Ниатша ҡыҙы Галина бынан 7-8 йыл элек беҙҙе башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән уҡытҡайны. Гел генә уның дәрестәрен түҙемһеҙлек менән көтөп ала торғайным. Бигерәк тә Ғәйшә Ниатшевнаға уҡыусыларҙы мауыҡтыра белеүе хас ине, хатта ҡайһы саҡта мин үҙемде әҙәби геройҙар менән йәнәш хис иттем. Аҫҡар урта мәктәбен тамамлағас, мин һис икеләнеүһеҙ  әҙәбиәт уҡытыусыһы һөнәрен һайланым һәм Башҡорт дәүләт педагогия институтына һынау бирергә киттем. Бөгөнгөләй хәтеремдә , беренсе имтиханды башҡорт теле һәм әҙәбиәт дәреслектәренең авторҙары алғайнылар. Тәүгә әллә нишләп улар алдында ҡаушаным да ҡалдым. Шулай ҙа нисектер барлыҡ фекеремде, батырлығымды туплап үҙемде күрһәтергә көс таптым,һөҙөмтәлә - бишле билдәһе. Шунан минән: « Ҡустым,әҙәбиәтте һөйөүгә нимә сәбәп булды? ›› - тип һоранылар һәм мин ғорурлыҡ менән : «Уҡытыусым – Ғәйшә Ниатшевна ››, - тип яуап ҡайтарҙым. Мин Ғәйшә Ниатшевнаға тормошта дөрөҫ юл күрһәткәне өсөн сикһеҙ бурыслымын һәм уға иң изге теләктәремде белдерәм.

Иршат Теләүемәтов

“ Башҡортостан ” гәзите 2008 йыл №3

III бүлек.