1.Прадмет, значэнне і мэты курса «Гісторыі Беларусі». Перыядызацыя гісторыі Беларусі.

 Слова «гісторыя» грэцкага паходжання-«звесткі аб мінулым». Такім чынам Гісторыя-навука аб прошлом.Гісторию чалавецтва прынята дзяліць на сусветную (ўсеагульную) і гісторыю асобных краін і народаў. У курсе «Гісторыя беларусаў у кантэксце сусветнай цывілізацыі» вывучаецца мінулае і сучаснасць бел. народа.У гісторыі Беларусi, выяўлена шмат «белых плям»-БНР, ВКЛ, стварэнне БССР і т.д Мая задача-даць аб'ектыўны аналіз гістарычных фактаў. Гісторыя Беларусi, налічвае ні адно тысячагоддзе, яна ўяўляе сабой важную складовую частку слав., Еўропа. і мир.цывилизаций. Бел народ у агул-культ. развіцці адыграў знач. ролю ў свеце.у яго заўсёды існавала свая прамысл, дзярж-уласнасцi, культура і г.д.Мінулае бел народа-яго неад'емнай багацце, абавязковы фактар ​​нац адметнасці, які спрыяе росту нац самасвядомасці. Да перыядызацыі гіст чалавецтва наз шэраг подходов.Первая спроба перыяд зроблена грэкамі. Сваю перыядызацыю зрабілі Дарвін і Морган: 1) дзікунства, 2) варварства, 3) цивилизация.Формацыйная канцэпцыя: 1) першабытна-абшчынны лад, 2) феадалізм, 3) капіталізм, 4) эпоха сацыялізму , 5) эпоха камунізму. Форм канцэпцыя недакладна бо цяжка растлум неабходнасць пераходных перыядаў.Мы будзем карыстацца цывілізацыйнай периодизацией.Цивилизация -сукупнасць мат. і дух. каштоўнасцяў грамадства.Пад цывілізацыяй мы будзем разумець ўстойлівы тып соц арганізацыі аднаго або нек таварыстваў калі яны звяз прыкладна аднолькав паліты, экономіч, прав і г.д. традыцыямі, якія могуць перадавацца ад аднаго этнасу да іншага. Таму гісторыя таго ці іншага грамадства мае агульначал кашт.

Цывілізацыйная канцэпцыя:

I период.Др грамадства (100-40тыс гадоў да н.э.-шэры I тыс.н.э.)

                а) каменны век (40 тыс да н э -3 тыс гадоў да н э)

                б) бронзавы век (2 тыс. да н э-пач I тыс. да н э)

                в) жалезны век (пач I тыс. да н э-шэры I тыс.н.э.)

II период.Средневековье (конV-XV стст н э)                а) пач пераходу да класаваму грамадства і возникн дзярж-ва на Бел (VI-зав падлогу XIII)

                б) развіццё феадальнай сістэмы (шэры XIII-XV)

III период.Новы час (XVI-начXX ў)

                а) афармленне феод сістэмы і наспяванне яе крызісу (XVI-кон XVIIIв)

                б) генезіс і ўмацаванне капіталізму (конXVIII-1917)

IV период.Новейшы час (1918-нашы дні)

         Крыніцы па гісторыі беларусы складаюцца з 6 асноўных груп:1)археологические,2)этнографические,3)лингвистические,4)устные,5)письменные,

6)кино-фото-фонодокументы.

Палітыка царызму ў Беларусі ў канцы 18-19 ст.

У выніку 3-ох падзелаў РП. да Расіі далучылася ч.Бел. зямлі. На працягу большго перыяду часу царызм ажыццявіў тут шэраг мер У 1796. Была праведзена террит.-адміністрацыйная рэформа якая. Прадугледжвала падзел на Губегрни і паветы, у выніку былі ўтвораны 3 губерні: Беларуская губерня з Віцебскам, Мінская з Мінскам, Літоўская з Літвой. Указам ад 23 кастрычніка 1772г. Насельніцтва прыводзілася да прысягі, людзі якой. Адмаўляліся павінны былі пакінуць тэр. Рас. Імперыі ім довай 3 месяцы для продажу для продажу сваёй нерухомасці. Большасць дваран каб не страціць валодання прысягалі Кацярыне. На далучаных бел. землях была ліквідаваная ўлада буйных феадалаў. Яны былі пазбаўлены права мець свае войскі і крэпасці. Былі выдадзены ўказы аб упарадкаванні жыцця еврейсеого народа на наш. тэр. Ім забаранялася жыць у сельскай. местн. І займацца з \ х .. У 1801г. Была праведзена яшчэ адна адмін. - Цёр. Рэформа. У выніку на Бел. вобразаў. 6 губерні: Магілёўская, Віцебская, Смаленская, Віленская, Мінская і Гродненская.С мэтай стварэння апоры для сваёй улады на нашай терр.царизмом ўводзілі ў нас рускае землепользование.Состояние бел.крест.после далучэння ухудшилось.Они былі перакладзеныя на агульны тып падаткаабкладання кот . істот. па ўсёй имп.ерии, але грашовая рэнта і дзярж-ыя падаткі на бел. да 1811г. збіраліся срэбнай манетай. На Бел. была ўведзена рэкруцкіх павіннасць. Рэкрутамі былі мужчыны ад 19 да 35 гадоў. У 1812г.брали па 8 рэкрутаў. На бел. спыняліся дзеянні Магдэбурскага правоў. Асноўнай задачай царызму на бел. землях была палітыка русіфікацыі. Пасля падаўлення паўстання 1820-1821 гг. быў зачынены Віленскі універсітэт. , А ў 1863 -1864 - зачынены гора-горецский сельскохоз. Інстытут. У 1840 г. была Адмененая дзеянне статута і забаронена ўжыванне ў афіцыйным дакуменце назва Літва і Беларусь, замест іх-паўночна-зах. Край. Праваднікамі руссіфікація. Палітыкі білі рускія настаўнікі: святары і чыноўнікі Вялікі воед бел-ой нацыі нанесла палітыка нац-га падзелу бел ў адпаведнасці з верай: калі праваслаўны-рускі, каталік-паляк.Беларусь напярэдадні і ў час вайны 1812 г.

На пачатку XIX ст. на Еўрапейскім кантыненце склалася надзвычай напружаная міжнародная сітуацыя. Ініцыятывай валодала Францыя, якая з прыходам да ўлады Напалеона.Такая сітуацыя пачала пагражаць непасрэдным інтарэсам Расійскай імперыі

Расія і Францыя непасрэдную падрыхтоўку да вайны пачалі яшчэ ў 1810 г. У межах Літвы, Беларусі і Паўночнай Украіны былі сканцэнтраваны тры рускія арміі: 1-я (120 тыс. чалавек і 580 гармат) генерала М.Б. Барклая дэ Толі (штаб у Вільні). 2-я (50 тыс. чалавек і 180 гармат) генерала П.І. Баграціёна (штаб у Ваўкавыску). 3-я (44 тыс. чалавек і 168 гармат) генерала А.П. Тармасава (штаб у Луцку). Рэзервны корпус Ф.Ф. Эртэля (37,5 тыс. чалавек) каля Мазыра. 10 чэрвеня Напалеон абвясціў Расіі вайну, а 12 чэрвеня напалеонаўская «Вялікая армія» фарсіравала Неман у раёне Коўна і Гродна. Напалеон кінуў супраць Расіі каля 650 тыс. вайскоўцаў і 1372 гарматы. Рускія арміі (1-я і 2-я) пачалі адыход з мэтай злучэння. 16 чэрвеня французы занялі Вільну, 26 чэрвеня – Мінск. Беларусь робіцца арэнай жорсткіх крывапралітных сражэнняў. 27-28 чэрвеня адбылася бітва пад Мірам, 11 ліпеня – каля вескі Салтанаўка. 15ліпеня пад Кобрынам французы былі вымушаны капітуліраваць, што была адзначана як першая перамога расійскай арміі над французамі. 18-20 ліпеня адбыліся Клясціцкія баі пад Полацкам, у якіх загінуў генерал Кульнеў. Да пачатку жніўня пераважная частка Беларусі была акупіравана напалеонаўскім войскам. 16 ліпеня ў Віцебску Напалеон прапанаваў Аляксандру I пачаць мірныя перагаворы, але адказу не атрымаў.

Насельніцтва Беларусі да прышэльцаў аднеслася неадназначна. Гарацкое насельніцтва бачыла вызваліцелей ад рускай акупацыі.

У той жа час у мясцовасцях, дзе адбываліся непасрэдныя баявыя дзеянні, насельніцтва імкнулася схавацца, кідала свае дамы, уцякала ў лес. Для кіраўніцтва акупіраванымі тэрыторыямі Напалеонам 1 ліпеня ў Вільні быў створаны ўрад – Камісія часовага праўлення ВКЛ, У кампетэнцыю Камісіі ўваходзіла: спагнанне падаткаў, размеркаванне бюджэтных сум, арганізацыя ўзброенных сіл і жандармерыі, стварэнне сістэмы адукацыі і судовых устаноў. Напалеон не разлічваў на доўгатэрміновыя ваенныя дзеянні і своечасова не падрыхтаваў запасаў, а камунікацыі «Вялікай арміі» аказаліся надзвычай расцягнутымі і здзейсняць падвоз харчоў і фуражу з Еўропы было практычна не магчымым.

Новыя ахвяры і разбурэнні прынесла Беларусі адступленне напалеонаўскага войска і рух рускай арміі на захад. Як вядома, Напалеон пачаў адступленне з Масквы 7 кастрычніка, і ў хуткім часе «Вялікая армія» апынулася на Беларусі. Менавіта на беларускай зямлі адбылося канчатковае паражэнне напалеонаўскай арміі – 14-17 лістапада пры пераправе цераз Бярэзіну каля вескі Студзенка

Ваенныя падзеі 1812 г. прынеслі Беларусі, яе жыхарам незлічоныя страты. Агульныя страты склалі каля 52 млн. руб. серабром – для прыкладу, памер штогадовага падатку с Беларусі на карысць дзяржбюджэту – 1 млн. руб. Маніфесты Аляксандра I ад 12 снежня 1812 г. і 30 жніўня 1814 г. аб’яўлялі амністыю дваранству, схіліўшымуся да Напалеона, адначасова сялянам аб’яўлялася “мілась ад Бога”.

2.1.История каждого народа излагается в форме статей, монографий посвященных обычно узким темам. Подготовка обобщающих трудов велась на протяжении всего XX века.Работа над обобщ трудом по ист Бел проведена в нач XX века Вацлавом Ластовским. В 1910г он издал «Короткую историю Белорусии»-пер популярная книга в кот отражен взгляд белоруса на прошлое Родины.Продолжил его дело Всеволод Игнатовский кот на протяжении с 1919 по 1926 выпустил 4-е издания «Кароткi нарыс гiсторыi Беларусi». Также «История Белорусии» М.Довнара-Запольского(сер 20-х но издана лишь в 1994).

В 1954-58 Институт истории академии наук БССР издал «Историю БССР» в 2-х томах В ней достижения предшественников не учитывались, оценка событиям давалась в соответствии с официалбными взглядами.Конец 80-х-90-х – в связи с большимиобщ-полит изменениями в общ-ве создались условия для написания обобщ труда по истории Бел:

«Энциклопедия истории БССР», «История БССР»-6 томов и др.

Грамадска-палітычны рух у Беларусі у першай палове XIX ст.

Ліквідацыя дзяржаўнасці Рэчы Паспалітай і ўвогуле заходнееўрапейскія ідэі, падзеі вайны 1812 г. аказалі вялікі ўплыў на развіццё грамадскай думкі Беларусі. Шляхецкая інтэлігенцыя, вучнёўская моладзь аб'ядноўваліся ў гуртки. Адным з такіх таварыстваў было «Таварыства філаматаў». Створаны ў 1817 г. па ініцыятыве групы студэнтаў Віленскага універсітэта (Адама Міцкевіча, Томаша Зана, Яна Чачота, Юзэфа Яжоўскага і інш.) Яны прапагандавалі сярод навучэнцаў і насельніцтва ідэі роўнасці і свабоды. У Віленскім універсітэце дзейнічалі «Таварыства прамяністых», «Саюз літаратараў», «Саюз філарэтаў» і інш., што з'яўляліся своеасаблівымі філіяламі «Таварыства філаматаў», амаль не адрозніваючыся ад яго поглядамі. М. Рукевіч накіраваў у 1823 г. члена беластоцкай вучнёўскай тайнай арганізацыі «Згодных братоў» Ф. Ляховіча ў Свіслацкую гімназію для стварэння там такога ж таварыства. Таварыства атрымала назву «Заране». На пачатку 20-х гадоў утварылася тайная група ў Полацку, якая атрымала назву «Таварыства філарэтаў». Яго заснавальнікі—Брадовіч і Львовіч. У сярэдзіне 20-х гадоў тайныя таварыствы на Беларусі былі разгромлены.

Ідэі дзекабрыстаў, якія адпавядалі поглядам перадавой рэвалюцыйнай моладзі, сустрэлі тут водгук і падтрымку. Асноўным у праграме дзекабрыстаў было патрабаванне ліквідацыі самадзяржаўя і прыгоннага права. Ажыццяўленне на практыцы гэтых ідэй азначала б перамогу буржуазнай рэвалюцыі, якая адкрыла б шырокі шлях для развіцця капіталізму.

У 1825 г. было створана «Таварыства ваенных сяброў». Адну з галоўных роляў у ім адыгрываў К. Ігельстром. Членамі таварыства з'яўляліся былы філамат З. Навіцкі, паручнікі Вягелін і Вільканец, праграма: знішчэнне самадзяржаўя, ліквідацыя феадальна-прыгонніцкага ладу, дэмакратычныя пераўтварэнні.

У 1823 г. было выкрыта тайнае «Таварыства філаматаў» у Полацку. Полацкае піярскае вучылішча было ўзята пад строгі нагляд.Аднак поўнасцю спыніць грамадска-палітычны рух царскі ўрад не мог.

1830 - 1831 г. –паустанне.

Общественно-политическое движение на Б в 18-19. Восстания 1794 и 1830-31 гг.

Ликвидация гос-венности РП и ВКЛ , события войны оказали большое влияние на развитие общ мысли Б. 18-19в- период зарождения бел.-нац. освоб. движения – это общественное течение за освобождение бел нрода из-под колониального гнета за нац. возраждение Б. В истории белорусского нац. движения можно выделить два этапа: 1. 1794 -1863 движение осуществлялось в основных рамках польского нац. освоб. процесса.2. 1863 -1918 г. движение в этот период осознавало бел. интересы и возраждение бел. гос-ти соц-ой базой нац. освоб. движения была мелкая шляхта духавенство . Они мечтали о независимости от Польши, ВКЛ .В 1817г. по инициативе студентов Виленского универс. Адама Мицкевича, Яна Чачоты было организовано «товарищество филаматов» (любители наук).Позднее от этого товарищества отделилось товарищество филаретов (любители добродетели). Просуществовали недолго и были раскрыты.

В ноячбре 1830 г. вВаршаве начинается шляхецкое восстание( толчок – желание Ник 1 задушить Бельгийскую революцию), кот охватило всю Польшу. Сущ два лагеря консервативный и демократический .На Бел. и Литве восстание не имело большого размаха В Вильне был создан центр.комитет.кот. в последствии оказался малодействительным.Восстание на Б и Литве началось в марте 1831, в кот были втянуты шляхта, мещане, крестьяне и духовенство.Пиком восстания стала битва за Вильню 19 июля 1831.Повстанцы потерпели поражение и отступили. К концу августа восстание на Бел.было почти полностью подавлено.8 сентября 1831 русская армия вступила в Варшаву и автономия Польши отменена. В октябре 1831 царским правительством был проведен разбор шляхтыэкто не имел этих документов переводились в однодворцев. Для укрепления русск элемента в крае переселялись выходцы из России. Поражение восстания репрессии оказали большое влияние на дальнейший ход общ.-пол.движение на Бел. Движение все более революционизировалось. Значит роль в движении принадлежит демократическому тов-ву. Таким образом 1-ая пол.19в. явилась периодом бел.нац.-освобод.движения.Деятельность членов нац.-освобод. Движения была направлена против ассимиляции бел. народа как в колонизацииэтак и русификации. После восстания 1830 на Бел. зародилось революц демократич движение- сочитание просветительства и революц борьбы.