Пытанне 1. Крыніцы па гісторыі Беларусі. Гістарыяграфія прадмета.

Слова "гісторыя" грэцкага паходжання - "звесткі аб мінулым". Гісторыя - навука аб мінулым. Гісторыю чалавецтва прынята дзяліць на сусветную і гісторыю асобных краін і народаў. У курсе "Гісторыя Беларусі ў кантэксце сусветнай цывілізацыі" вывучаецца мінулае і сучаснасць беларускага народа. У гісторыі Беларусі выяўлена шмат "белых плям" - БНР, ВКЛ, стварэнне БССР і г.д. Наша задача - даць аб'ектыўны аналіз гістарычным фактам. Гісторыя Беларусі налічвае ні адно тысячагоддзе, яна ўяўляе сабой важную складовую частку славянскіх, еўрапейскіх і сусветных цывілізацый. Бел. народ у грамадска-культурным развіцці згуляў значную ролю ў свеце. У яго заўсёды існавала свая прамысловасць, дзяржаўнасць, культура і г.д.

Да перыядызацыі гісторыі чалавецтва існуе шэраг падыходаў. Першая спроба перыядызацыі зробленая старажытнымі грэкамі. Сваю перыядызацыю зрабілі Дарвін і Морган:1)дзікасць, 2)варварства, 3)цывілізацыя. Фармацыйная канцэпцыя:1) першабытна-грамадскі лад, 2)феадалізм, 3)капіталізм, 4)эпоха сацыялізму, 5)эпоха камунізму. Гэта канцэпцыя недакладная т.як цяжка растлумачыць неабходнасць пераходных перыядаў.

Мы будзем карыстацца цывілізацыйнай перыядызацыяй. Цывілізацыя - сукупнасць матэрыяльных і духоўных каштоўнасцяў грамадства. Пад цывілізацыяй мы будзем разумець устойлівы тып сацыяльнай арганізацыі аднаго або некалькіх грамадстваў калі яны звязаныя прыкладна аднолькавымі палітычнымі, эканамічнымі, прававымі традыцыямі, якія могуць перадавацца ад аднаго этнасу да іншага. Таму гісторыя таго або іншага грамадства мае агульначалавечыя каштоўнасці.

Цывілізацыйная канцэпцыя:

I перыяд др. абшчыны(100-40тыс гадоў да н.э.- сяр I тыс.н.э.)

а) каменнае стагоддзе(40 тыс да н.э. -3 тыс гадоў да н э)

б) бронзавае стагоддзе(2 тыс да н э- пач. I тыс да н э)

в)жалезнае стагоддзе(пач I тыс да н э-сяр. I тыс.н.э.)

II перыяд.Сярэднявечча(кан. V-XV стст н э)

а)нач пераходу да класавага общ-ву і возникн дзярж-у на Белы(VI-пёр падлогу XIII)

б)развіццё феадальнай сістэмы (шэры XIII-XV)

III перыяд.Новы час (XVI-начXX у)

а)афармленне феод сістэмы і наспяванне яе крызісу(XVI-кан. XVIIIв)

б)генэза і ўмацаванне капіталізму(конXVIII-1917)

IV перыяд.Найноўшы час (1918-нашы дні)

Крыніцы па гісторыі Беларусі складаюцца з 6 асноўных груп: 1)археалагічныя, 2)этнаграфічныя, 3)лінгвістычныя,4)вусновыя,5)пісьмовыя, 6)кіно-фота-фонадакументы.

Гісторыя кожнага народа выкладаецца ў форме артыкулаў, манаграфій прысвечаных звычайна вузкім тэмам. Падрыхтоўка абагульняючых прац вялася на працягу ўсяго XX стагоддзя. Праца над абагульняючай працай па гісторыі Беларусі праведзеная ў пачатку XX стагоддзі Вацлавам Ластоўскім. У 1910 г. ён выдаў "Кароткую гісторыю Беларусі" - першая папулярная кніга ў якой адлюстраваны погляд беларуса на мінулае Радзімы. Працягнуў яго дзела Ўсевалад Ігнатоўскі, які на працягу з 1919 па 1926 выпусціў 4-е выданні "Кароткi нарыс гiсторыi Беларусi". Таксама "Гісторыя Беларусі" Доўнара-Заняпольскага (сяр. 20-х, але выдадзеная толькі ў 1994).

У 1954-58 Інстытут гісторыі акадэміі навук БССР выдаў "Гісторыю БССР" у 2-х тамах. У ёй дасягнення папярэднікаў не ўлічваліся, адзнака падзеям давалася ў адпаведнасці з афіцыйнымі поглядамі. Канец 80-х-90-х - у сувязі з вялікімі грамадска-палітычнымі зменамі ў грамадстве стварыліся ўмовы для напісання абагульняючай працы па гісторыі Беларусі: "Энцыклапедыя гісторыі БССР", "Гісторыя БССР"-6 тамоў і інш.

Пытанне 2. Першабытнаабшчынны лад на тэрыторыі Беларусі.

Чалавек вылучыўся з жывёлы міры каля 3 млн гадоў назад (Афрыка). На тэрыторыі сучаснай Беларусі першыя людзі з'явіліся - 100-40 тыс гадоў да н.э. У адпаведнасці з эвалюцыяй прылад працы гісторыю першабытнага грамадства прынята дзяліць:

Каменнае стагоддзе(100-40 тыс да н э -3 тыс гадоў да н э): 1) палеаліт (100-40 тыс да н э- 10 тыс гадоў да н.э.), 2) мезаліт (10-5 тыс да н.э.), 3) неаліт (4-3 тыс гадоў да н.э.).

Бронзавае стагоддзе(2 тыс да н э-пач I тыс да н э);

Жалезнае стагоддзе (пач I тыс да н э- сяр I тыс.н.э.).

Каменнае стагоддзе:

Палеаліт - першае пранікненне чалавека - клімат вельмі халодны, насельніцтва- неандэртальцы (каменная зброя, прымітыўная прамова, агонь, прамахаджэнне). Асвойвалі наш край па берагах рэк. У эпоху позняга палеаліту- краманьонцы (крамянёвыя прылады працы, жыллё з костак і шкур, зародкі мастацтва, рэлігіі)

На нашай тэрыторыі 2 самыя старажытныя стаянкі: Юравічы (рэшткі 20 мамантаў, крэмневыя прылады, вогнішчы) і Бярдыш (Чэчэрскі раён- прылады працы каля 600). У гэты час існуе ўжо радавое грамадства. Асноўным прамысловым калектывам была раннеродавая абшчына. Існуе радавая ўласнасць на паляўнічыя ўчасткі і г.д. Толькі прылады ў асабістай уласнасці. Існаваў матрыярхат. Тэрыторыя акрылася ледніком, пацяпленне, паўторнае засяленне.

Мезаліт - поўнае засяленне тэрыторыі Беларусі, каля 120 стаянак вядома, важнае адкрыццё лук і стрэлы, прыручэнне жывёл, рыбалка, характэрная радавая арганізацыя (у ўсіх аднолькавыя прылады працы, адзежа, жыллё). У сваю чаргу абшчына аб'ядноўвалася ў плямёны.

Неаліт - клімат цяплей, 27-36 тыс чал, гліняны посуд, з'яўляецца ткацтва. Распаўсюджаныя формы гаспадарання: земляробства і жывёлагадоўля - расла незалежнасць ад прыроды. Такім чынам пачаўся паступовы пераход ад прысваення да вытворчасці.

З'яўляліся крамянёвыя шахты, у некаторых селішчах матчын род набыў сталыя формы.